'Binlerce kişiyi gözünü kırpmadan öldürebilir...'

İran’da Cumhurbaşkanlığı seçimi gerçekten bir şeyleri değiştirecek mi? Aslında hayır. İran rejimiyle anlaşınca Ortadoğu’da huzur sağlayabileceğine inanan Obama’ya, rejim, partner olarak Ruhani’yi verdi. Obama gitti işler değişti. Şimdi dönemin ruhuna uygun yeni aktörler zamanı. Ama Obama döneminde esen karşılıklı anlayış, tolerans rüzgarından kim kazançlı çıktı derseniz gözüm kapalı İran derim.

ABD’nin rahat bıraktığı rejim, bölgede vekaletler savaşına devam etti, bölgede etkinliğini arttırdı. İran’ın arkasında durduğu Esad, her şey rağmen hala koltuğunda, Irak’ta Maliki gitti, daha ılımlı Şii Ebadi geldi, ama ne değişti; IŞİD’e karşı savaş dendiğinde Tüm Dünya’nın gözünün önüne gelen, üzerinde Hazreti Hüseyin ve Hazreti Rıza’nın tasvirlerinin olduğu bayraklar dalgalanan Irak ordusu tankları…

Süleymani

İran Devrim Muhafızları ordusunun dış operasyonlarını yürüten Kudüs Gücü Komutanı Qasım Süleymani, kah Suriye’de, kah Irak’ta poz poz karşımıza çıkıyor. Söz konusu Kudüs Gücü’nün dünyanın dört bir yanında gerçekleştirilen saldırı ve suikastlardan sorumlu tutulduğunu burada hatırlatalım…

Obama ve Ruhani döneminde varılan Batı-İran anlaşması ABD’nin ne kadar işine yaradı tartışılır. Anlaşma sağlandıktan yıllar sonra, şimdi öğreniyoruz ki, ABD, ambargoları delen, devrim muhafızlarına kaynak aktaran pek çok zanlıyı aslında İran’a anlaşma hediyesi olarak salıvermiş .

Uluslararası Atom enerjisi Ajansı’nın raporlarına göre İran anlaşmayı ihlal etmedi, nükleer silah üretmek için faaliyette bulunmadı. Bulunmasa ne olur ki, anlaşma İran açısından bulunmadık Hint kumaşı, İran asla kullanmayacağı silaha karşılık Orta Doğu’yu aldı. Suriye ve Irak’ta İran Rusya ile birlikte mevzi tutarken ABD sadece seyretmeyi tercih etti.

Hamaney ve Ruhani

Ruhani, ülkesinde ekonomik olarak anlaşma pek bir şey sağlamadı diye eleştiriliyor. Hatta İran’ın dini rehberi Ali Hamaney, resmi Twitter hesabından Cumhurbaşkanı adaylarına seslendi; “Seçmene ülkenin sorunlarına çözümü dışarda aramayacağınıza söz verin” yazdı. Belli ki Hamaney, nükleer anlaşma sonrası ambargoların hafifletilmesinde de memnun olmamıştı.

Ruhani bu seçimde diğer Reformcuların kaderini paylaşabilir. Cumhurbaşkanlığı sona erebilir sonrasında da Hatemi’ye yapıldığı gibi kendisine siyasi “ambargo” uygulanabilir. Eski Cumhurbaşkanı olmasına rağmen, hiçbir açıklamasına gazete ve televizyonlarda yer verilmeyebilir mesela. Ama elbette bu, Musavi gibi hayat boyu gayrı resmi ev hapsinden yeğdir.

Ruhani olmaz ise Yeni Cumhurbaşkanı kim olur. Raisi olacak gibi görünüyor. Son derece dikkat çeken bir figür. İran devriminin hemen ertesi, 80’lerde cezaevleri solcular ve demokratlarla doluydu; cezaevleri çok dolu olduğu için binlerce mahkum bir gecede sorgusuz sualsiz kurşuna dizildi. Bu operasyonu yürüten isim Raisi’ydi. “Hiçbir zaman pişman olmadım” dedi Raisi, “Rehberimin bana verdiği emirleri yerine getirdim."

Raisi

Raisi’nin adı Hamaney’den sonra aslında Rehberlik koltuğuna oturması için geçiyor. Cumhurbaşkanlığında aslında hayli siyasi olan Rehberlik koltuğuna da ısınabilir. Ne de olsa Hamaney de önce Cumhurbaşkanlığı yapıp daha sonra Humeyni’nin mirası olan Rehberlik makamını devralmıştı.

Eğer Raisi Cumhurbaşkanı olursa, dünya şunun farkında olmalı, gözünü kırpmadan binlerce insanın ölüm emrini verebilen birisi Cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturuyor olacak. Ancak öte yandan o koltuğa kimin oturduğunun gerçekten de önemi var mı? Hatemi gibi bir entelektüel bile otururken bir şeyleri değiştirebildi mi? En fazla Kiş ve Keşm adalarında kadınlar kapri pantalonla gezebildi; aaa evet bir de hakkını yemeyelim, kadın ve erkekler için kayak pistleri ayrıydı, bunlar Hatemi döneminde birleştirildi. Maazallah sıfır derecede beş kat kayak giysisi üzerinden erkeklerin nefsi uyanabilir tabii, devrim için tahmin edebileceğiniz gibi büyük tehdit!

İran'ın Kiş adasında kumsalda yürüyen kadınlar...

İran’da Cumhurbaşkanı’nın yapabileceği sınırlı. İran’da iş yapmak istiyorsanız o koltukta kim oturuyor olursa olsun Devrim Muhafızlarından izin almanız lazım, siyasi her adım için Rehber’in tamam demesi lazım.

ABD ile varılan nükleer uzlaşıda Rehber Hamaney çok akıllıca davrandı. Gerçekten rızası var mı yok mu, hiçbir zaman tam açık etmedi; artıların Hamaney’e eksilerin Ruhani’ye yazmasını sağladı. İran imzayı attı, kalkan ambargolar bir miktar İran ekonomisini de rahatlattı. Obama’nın seçilmesi ve dahası savunma bakanlığına ezelden beri İran takıntısı olan Mattis’in oturması sonrası Hamaney homurdanmaya başladı. Şimdi Rehber için Batı yine düşman, Batılılarla uzlaşma yine felaket.

İran’da reformcuların kaderi aslında hep bu, Hatemi de seçildiğinde dönemin Amerikan Başkanı Clinton ile yeri gelince dostane ilişkilerle süreci götürmüştü. Bush geldi, Hatemi kenara atıldı.

Bir de tabii bu kez Ahmedinejad vakası var. Tartışmalı 2009 seçimlerinin galibi, o dönemin muzafferi Mahmud Ahmedinejad, İran siyasetinin tam bir kaybedeni. Bu kez aday bile olmasına izin verilmedi. Ahmedinejad’ın en büyük “eksiği” gerçekten halktan olması. Ahmedinejad dini\siyasi elitten değil, teolojiden, siyaset teorisinden çok anlamaz; o bir mühendis. Rafsancani gibi bu rejim sayesinde servetine servet katmış birisi de değil, sadece sokaktaki sofu adamın ta kendisi. Ama işte her “halk devrimi” kendi elitlerini yaratıyor, o dilin, o normun dışına çıkanları da öğütüyor. Ahmedinejad halk desteğiyle molla elitlere karşı dururum zannetti, ama hep unuttuğu Hamaney’in desteğinin her zaman konjonktürel olduğuydu.

Adı pek havalı, işlevi tartışmalı Reisi Cumhurluk koltuğuna kim “oturtulursa oturtursun” İran rejimi bu dönemi, pozisyonunu koruyarak atlatmaya çalışır. Muhtemelen şu aşamada Nükleer Anlaşmayı ihlal edecek bir hamlede bulunmaz. ABD Rusya’yı ne kadar kenara sıkıştırmaya çalışmazsa o kadar rahat eder, Rusya’dan Türkiye’nin bölgede elini kolunu bağlamasını bekler. Ortadoğu’da Hinterland’ını genişletmeye devam etmeye çalışır.

ABD’nin yeni Savunma Bakanı “kuduz köpek” lakaplı Mattis’in Bakan olur olmaz olası bir İran operasyonunun fizibilitesini sorduğu konuşuluyor. İdeolojik olarak savaş tehdidi İran rejimini destekler, savaşı tehdidinin ambargoların olmadığı ortam da ekonomik olarak rejime hayat suyu verir. Rejim’in hiçbir zaman değişmeyen tarafı ise yayılmacılığı ve terörle beğenmediklerini dize getirme alışkanlığı olacak.