Bilimde Nobel alan ilk Türk

Nobel Kimya Ödülü’nün bu yılki sahiplerinden biri, Türk bilim insanı Aziz Sancar oldu.
İsveç’teki Nobel Komitesi, Nobel Kimya Ödülü’nün, İsveçli Thomas Lindahl, ABD’li Paul Modrich ve Türk Aziz Sancar arasında paylaştırıldığını açıkladı. Lindahl, Modrich ve Sancar, ‘hücrelerin hasar gören DNA’yı nasıl onardığı ve genetik bilgiyi nasıl koruma altına aldığını’ ortaya çıkardıkları için Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. İsveç Kraliyet Bilim Akademisi’nın açıklamasında, “Üç bilim insanının çalışmaları, hücrelerin nasıl işlediğine yönelik son derece önemli bilgi sağlayarak yeni kanser tedavilerinin geliştirilmesine yol açtı” ifadesi kullanıldı.

KATKILARI ÇIĞIR AÇTI

İnsan DNA’sının her gün ultraviyole ışınlar, serbest radikaller ve diğer kanserojen maddeler nedeniyle zarar gördüğüne işaret edilen Nobel Komitesi açıklamasında, şunlar kaydedildi:
“Ancak bu tür dış saldırılar olmadan da DNA molekülleri, kalıtımsal olarak değişken bir yapıya sahip. Hücreler her gün milyonlarca kez bölünür ve DNA kopyalanır. Genetik materyalin bir kimyasal kaosa düşmemesinin nedeni, hiç durmadan DNA’yı izleyen ve meydana gelen hasarları onaran moleküler sistemler barındırmasıdır. 2015 Nobel Kimya Ödülü, bu onarım sistemlerinin nasıl işlediğini moleküler düzeyde gözler önüne seren çalışmalarıyla alanlarında çığır açan üç bilim insanına verilmiştir.

HER BİRİNE 1’ER MİLYON DOLAR

Bu yılki Nobel Kimya Ödülü sahipleri Lindahl, Modrich ve Sancar, 8 milyon İsveç Kronu (yaklaşık 3 milyon lira) tutarındaki para ödülünü paylaşacak. Üç bilim insanına, Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü 10 Aralık’ta törenle birer diploma ve altın madalya da verilecek. İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, bugün Edebiyat, yarın Barış Ödülü’nü açıklayacak. Nobel Ekonomi Ödülü’nün sahibi ise 12 Ekim’de belli olacak.

İŞTE O 3 BİLİM İNSANI

İSVEÇ Kraliyet Akademisi, Kimya dalında Nobel ödüle layık görülen üç bilim insanını şöyle tanıttı:

Aziz Sancar: 1946’da Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya gelen Sancar, 1977’de Dallas’daki Teksas Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Sancar, şu anda Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde ders veriyor.

Tomas Lindahl: 1938’de Stockholm’de dünyaya geldi. Karolinska Enstitüsü’nden mezun olan Lindahl, 1978’ten 1982’ye kadar Göteborg Üniversitesi Tıbbi ve Fizyolojik Kimya Bölümü’nde çalıştı. Lindahl, İngiltere’deki Clare Hall Laboratuvarı Kanser Araştırma Merkezi’nin müdürlüğünü yapıyor.

Paul Modrich: California’da 1946’da doğan Modrich, Stanford Üniversitesi’nden mezun oldu. Modrich, Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde biyokimya dersleri veriyor.

NEDİR?

Desoksiribonükleikasit veya kısaca DNA, tüm organizmalar ve bazı virüslerin canlılık işlevleri ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik talimatları taşıyan bir nükleik asit olarak tanımlanıyor ve bir kalıp, şablon veya reçeteye benzetiliyor.

KATKILARI NEYDİ

Üç bilim insanının katkılarıyla ilgili İsveç Kraliyet Bilim Akademisi şu açıklamayı yaptı:
“1970’lerin başlarında bilim insanları, DNA’nın son derece istikrarlı bir molekül olduğuna inanıyordu ancak Tomas Lindahl, DNA’nın aslında yeryüzünde yaşamın gelişimini imkânsız kılacak bir yavaşlıkta bozulduğunu ortaya çıkardı. Öngörüsü, Lindahl’ın DNA’nın çökmesine sürekli engel moleküler bir makineyi keşfetmesini sağladı. Aziz Sancar, hücrelerin ultraviyole ışınlarının DNA’da neden olduğu hasarı tamir etmek için kullandığı nükleotid eksizyon onarım mekanizmasının haritasını çıkardı. Paul Modrich de hücrelerin, hücre bölünmesi esnasında DNA’nın kopyalanmasında ortaya çıkan hataları nasıl düzelttiğini buldu.”

HDP’Lİ VEKİLİN AZİZ AMCASI

PROF. Dr. Aziz Sancar, HDP Mardin Milletvekili Mithat Sancar’ın akrabası. Ödülün aileleri ve ülke için büyük bir gurur olduğunu söyleyen Mithat Sancar, babalarının amca çocuğu olduğu Prof. Sancar’a yaş farkı nedeniyle “Aziz Amca” diye hitap ettiğini belirtti ve ailelerinin halen Savur’da yaşadığını belirterek şunları söyledi:

KOÇ’TAN DA BİLİM ÖDÜLÜ

“Liseyi Mardin’de okudu. Üniversiteden sonra yurtdışına çıktı. Ara ara aile toplantılarında görüşüyorduk. En son Koç Bilim Ödülü’nü aldığında görüşmüştük. The Times’a daha önce kapak olmuştu. Başından beri çok yetkin bir bilim insanıydı. Bu ödülden önce de dünyanın bilim alanında çok iyi tanıdığı, çok yetkin çalışmaları olan bir bilim insanı. Ben de çalışmalarını takip ediyorum. Bu ödülle başarısı taçlanmış oldu. Ülkemiz için olduğu kadar benim için de ailemiz için de büyük bir gurur.”

UMARIM İLHAM KAYNAĞI OLUR

HÜRRİYET, Prof. Aziz Sancar’a, North Carolina Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’ndeki ofisinde ulaştı. “Ödülüm umarım Türkiye’ye ilham kaynağı olur” diyen Sancar, ABD’ye gidişini ise şöyle anlattı: “İstanbul Tıp Fakültesi’ndeyken biyokimya alanında çalışmak için ABD’ye gittim.Türkiye bugün bana alanımda gerekli altyapıyı sağlayabilir. Ancak tüm ekibimi Türkiye’ye getirmek benim için çok zor olacak. O nedenle çalışmalarımı ABD’de sürdürüyorum. ABD vatandaşlığım var ancak kendimi Türk olarak tanımlıyorum.”

PROF. AZİZ SANCAR HÜRRİYET’E KONUŞTU; ‘TIP BEKLİYORDUM KİMYA GELDİ’

PROF. Dr. Aziz Sancar (69), kimya dalında Nobel Ödülü’nün kendisi için sürpriz olup olmadığına ilişkin, “Bekliyordum ama tıpta. Tıp ödülü de iki gün önce verilince bu yıl olmadı, diye düşünmüştüm” dedi. Sancar, Nobel Ödülü aldığı haberini Hürriyet’e şöyle anlattı: “Sabah saat 5’te aramıştılar. Uyuyordum. Eşim cevap vermiş. ‘Telefonda bir adam var, önemli bir haber varmış’ dedi. O kişi, Nobel’den arıyorum, tebrik ederim, dedi. Teşekkür ettim. ‘Yarım saat içinde basına vereceğiz, hazırlanın’ dedi. Ben de hazırlandım, hemen ofise geldim. Sabahtan beri hep telefondayım.”

ÇOK ÇALIŞTI VE BAŞARDI

Dünyaca tanınmış moleküler biyoloji uzmanı Türk bilim adamı Prof. Dr. Aziz Sancar başarısını çok çalışmaya borçlu olduğunu her fırsatta dile getiriyor. Gençliğinden beri günde 16-18 saat çalışan Prof. Dr. Sancar’ın bugüne kadar 300’e yakın makalesi yayınlandı, 32 bilimsel kitapta çeşitli bölümler kaleme aldı. Makalelerine 12 binin üzerinde atıf yapıldı.

‘8 KARDEŞLER’

Vehbi Koç Vakfı’nın 2007 Vehbi Koç Ödülü’nü alan Prof. Dr. Sancar, bu vesileyle Koç topluğunun aylık dergisi Bizden Haberler’e verdiği röportajla yaşamındaki pek çok detayı paylaştı. 1946’da Mardin Savur’da çiftçi anne-babanın 7’inci çocuğu olarak dünyaya geldi. Okuma bilmeseler de anne ve babası çocuklarının eğitimini önemsedi.

HAYALİ KALECİLİKTİ

5 erkek, 3 kızlarını okuttu. İlk ve ortaokulu Savur’da, liseyi Mardin’de okuyan Sancar, o günleri, “Güzel bir çocukluktu. Günlerimiz sincap kovalamak, meyve bahçelerinde oynamakla geçerdi. Tabii arada tarlada da çalışırdık. Ama çok eğlenceliydi” diye anlattı. Aslında Sancar’ın çocukluk hayali kaleci olarak milli takıma kadar yükselmekti. Ancak boyunun kaleci olmak için yeterli olmadığına karar verdi ve 1963 yılında İstanbul Tıp Fakültesi’ne girdi, okulunu birincilikle bitirdi.

1969’da mezun olduktan sonra memleketi Savur’da 6 ay gönüllü doktorluk yaptı. İlaç firmalarından bedava ilaçlar alıp, hastaları tedavi ediyordu. O sırada dönemin sağlık bakanı orayı ziyaret etti, “Madem çalışıyorsun seni tayin edelim” dedi ve Savur’un Sürgüç bucağına atandı. Buradan, TUBİTAK’tan aldığı bursla Amerikaya gitti. Kısa süre sonra Türkiye’ye dönse de yine ABD’ye gitmeye karar verdi.

�

ÜLKEM TÜRKİYE İÇİN ÇOK MUTLU OLDUM

Prof. Dr. Aziz Sancar, üniversitede düzenlediği basın toplantısında, ilk mesajını Suriyeli mülteciler için verdi: “Umarım hepimiz barışçıl bir çözüm için birlikte çalışırız”

Prof. Dr. Aziz Sancar, çalışmalarını sürdürdüğü North Carolina Üniversitesi (UNC)’deki dün düzenlenen basın toplantısında, ilk mesajını Suriyeli mülteciler için verdi. Mardinli Sancar, şöyle konuştu: “Özellikle ülkem Türkiye için çok mutlu oldum. Ben Türküm. Suriye sınırındaki küçük bir kasabadan geldim. Orada yaşananları hepiniz biliyorsunuzdur. Umarım hepimiz barışçıl bir çözüm için birlikte çalışırız” dedi.

İKİ YIL KÖY DOKTORLUĞU YAPTIM

DNA çalışmalarında ilham kaynağının ne olduğu da sorulan Sancar, “Türkiye’de tıp fakültesinin ikinci yılımda kimya ile tanıştım. DNA’yı öğrendim. Beni çok etkiledi. 2 yıl zorunlu köy doktorluğu yaptıktan sonra ABD’ye gelerek DNA üzerine çalışmaya başladım. Daha sonra DNA tamirine iyice bağlandım” dedi. Kansere neden olan en önemli etkenlerden birinin sigara olduğunu ve sigaranın DNA’ya zarar verdiğini söyleyen Sancar, “DNA tamiri araştırmaları, sigarayı kestiğinizde kanser riskinin de azaldığını gösteriyor. DNA tamiri, kanser tedavisini daha başarılı ve etkili kılıyor” diye anlattı.

BİZİ GURURLANDIRDI

Başbakan Ahmet Davutoğlu ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Prof.Dr. Sancar’ı telefonla arayarak tebrik etti. Davutoğlu, Twitter’dan şu mesajı paylaştı: “Nobel alarak hepimizi gururlandıran Sayın Aziz Sancar’ı yürekten tebrik ediyorum. Az önce telefonda tebriklerimi bizzat da ilettiğim Sancar’ın başarılarının devamını diliyorum.”
Kılıçdaroğlu da görüşmede, “Sayın Hocam yürekten kutluyor, sevgilerimi ve saygılarımı gönderiyorum. Bizi gururlandırdınız. Son günlerde aldığımız en güzel haber” ifadesini kullandı.

MARDİN’DE BÜYÜK SEVİNÇ

Sancar'ın doğup büyüdüğü Mardin'in Savur ilçesi sakinleri, büyük sevinç yaşadı. İlçe sakinleri, Sancar'ın büyüdüğü Mehmet Sait Erdem Caddesi'nde Türk bayrağı asılı 3 katlı tarihi evini ziyaret ediyor. Sancar'a ait kitapların bir kısmı halen eskiden yaşadığı evde dururken, eğitim gördüğü Merkez ilkokulu ise Halk Eğitim Merkezi olarak hizmet veriyor.

‘ZOR ŞARTLARDA BÜYÜDÜ’

Sancar'ın akrabalarından Abdulgani Sincar, babasının amcası olan Sancar'ın doğup büyüdüğü tarihi evde şu anda kendisinin yaşadığını söyledi. İlk ve orta öğrenimini ilçede tamamlayan Sancar'ın çok zor şartlarda okuduğunu anlatan Sincar, "Hem akrabaları hem de bütün halkımız onunla gurur duyuyor. Zor şartlarda okuyup büyüdüler. Ondan sonra Amerika'ya gitti" dedi.

‘ARTIK İSVEÇ’TE TATİL YAPARSIN’

Profesör Sancar’ı basın toplantısında takdim eden North Carolina Üniversitesi Rektörü Carol L. Folt, “Artık ömür boyu üniversite otoparkına para ödemeyeceksin!” şeklinde espri yapınca Sancar, “Otomobil kullanmıyorum” karşılığını verdi. Folt, bu defa “Hiç tatile çıkmıyor, çalışıyorsun, hiç olmazsa ödül almaya İsveç’e gideceksin. Tadını çıkarın” diye espri yaptı.