Azerbaycan’ın 100 yıl önce atılan temeli

100 yıl önce 28 Mayıs 1918’de, anayurdum Azerbaycan, Müslüman doğu dünyasının ilk demokratik cumhuriyetini ilân etti. Sadece bununla da kalmadı, aynı zamanda parlamento, üniversite ve opera kurulması için ilk tarihi kararları aldı. Dönemin Avrupa demokrasilerinden önce, kadınlara oy hakkı tanıdı. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (AHC) hayatta kalmaya çalışıyordu ve bunun için kendi silahlı kuvvetleri ile bürokrasisini kurmaya başladı. Birçok Azerbaycanlı genç, eğitimlerine devam etmeleri amacıyla Türkiye’ye gönderildi ve Türk yetkililer Azerbaycanlıları eğitmeye ve donatmaya başladı. Bu Cumhuriyet, dönemin önde gelen güçleriyle yakın ilişkiler kurdu, büyük başkentlere ve Paris Konferansı’na temsilciler gönderdi. AHC tanınmak ve milletler arasında yer almak, Osmanlı İmparatorluğu ile en güçlü bağları kurmak istiyordu. Türkiye o dönemde arayıştaydı ve hayatta kalma mücadelesi veriyordu. Fark şuydu: Osmanlı İmparatorluğu, geniş topraklarını koruyordu ve yeni bir var olma biçimi tasarlıyordu.

HEDEFLERİ HİÇ UNUTULMADI

Zorluklara rağmen, hem Azerbaycan hem de Türkiye birbirine kardeş eli uzattı. Gönüllüler omuz omuza savaştı, ekmeklerinin son lokmasını birlikte bölüştü ve hiçbir çabadan kaçınmadı. Azerbaycan’da şehit düşen Türk askerleri, şehrin en kutsal ve en göz önünde yerlerinden, Bakü’ye hakim bir tepede, farklı zamanlarda hayatlarını kaybeden Azerbaycan şehitleriyle yan yana yatıyorlar. Büyükelçi olarak Türkiye’ye atandıktan sonra ilk ziyaret ettiğim yer olan Çanakkale’de de durum bu; burada da Azerbaycanlılar, Türk kardeşleriyle birlikte huzur içinde yatıyorlar.

AHC’nin ömrü sadece 23 ay sürdü ancak koyduğu hedefler hiç unutulmadı. Zamanı 100 yıl ileriye sararsak, küresel ve bölgesel meseleler daha az şiddetli olabilir fakat kesinlikle daha az karmaşık ya da daha az gergin değil. 1918’de olduğu gibi, büyük güçlerin oyunları benzer coğrafyalara yayılıyordu; fakat şimdilerde, bu coğraflyalar, yaygın terörizm, kitle imha silahları, siber ve başkaca modern ve çok daha ölümcül teknolojilerle altüst olmuş durumda.
Fakat büyük fark, Azerbaycan ve Türkiye’nin, küresel ve bölgesel meselelerde artık çok farklı bir yerde olması. Günümüzde yüzölçümü olarak 100’üncü olan Azerbaycan, rekabetçi ekonomisiyle 35’inci, güçlü ordusuyla 53’üncü ve halkın okur-yazarlığı bakımından 11’inci sırada bulunuyor. Türkiye de güçlü ordusuyla G-20 ülkeleri arasında yer alıyor ve bölgede yükselen bir ‘yumuşak güç’ konumunda. Üstelik, Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağ; enerji, ulaşım ve güvenlik alanlarına da dönüşüyor. Hazar enerji kaynakları, Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum boru hatları aracılığıyla Avrupa’ya akıyor. Açılışı 2017 sonunda gerçekleştirilen Bakü-Tiflis-Kars demir yolu, yüzyıllar önce Avrasya’ya barış ve refah getiren İpek Yolu’nu yeniden canlandıran zincirin temel halkası.

DOSTLUĞUN DÖNÜŞTÜĞÜ İLERLEME

Üçlü ve dörtlü bölgesel işbirliği formatları, hem Ankara’yı hem Bakü’yü ihtiva ediyor ve faaliyetlerinin kapsamı her yıl artıyor.

4 Haziran 1918’de AHC, Türkiye ile dostluk, işbirliği ve karşılıklı askeri destek anlaşması imzalamıştı. Bu anlaşma aynı zamanda, yeni kurulmuş AHC’nin ilk kez tanınması anlamına geliyordu. Şimdi, 12 Haziran 2018’de, dostluğun dönüştüğü bu sebatkâr kararlılığı, emsalsiz ilerlemeyi ve güçlü ittifakı tasdik etmek üzere 1850 kilometre uzunluğundaki Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı’nın (TANAP) açılışı yapılacak. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in 2018 yılını “AHC yılı” ilân etmesi bu nedenle büyük takdir topladı. Bu, sadece AHC’nin temsil ettiği bir tarih değil, aynı zamanda şekillenmesine katkıda bulunduğu bir gelecektir.