AUKUS depremi

ABD, İngiltere ve Avustralya, Hint-Pasifik bölgesindeki dengeleri etkileyecek bir üçlü güvenlik ortaklığı (AUKUS) sağladı. ABD Başkanı Joe Biden, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ve Avustralya Başbakanı Scott Morrison tarafından açıklanan AUKUS, Avustralya’nın nükleer denizaltılara sahip olmasının sağlanması, bunun yanı sıra siber güvenlik, yapay zekâ, kuantum teknolojileri ve sualtı kabiliyetlerine ilişkin işbirliğine dayanıyor. Üçlü işbirliğinin herhangi bir ülkeyi hedef almadığı belirtilse de odakta son dönemde bölgedeki faaliyetleri giderek artan Çin’in yer aldığı konusunda şüphe yok.

Bundan on yıl önce, özellikle Avustralya açısından, hayata geçirilmesi hayal bile edilemeyecek ortaklık, ABD’nin 1958’de İngiltere’yle yaptığı savunma anlaşmasından sonra ilk kez nükleer teknoloji paylaşımına gidecek olması açısından da büyük önem taşıyor. Avustralya, nükleer teknolojiden yararlanacak olsa da üretilecek denizaltılar nükleer başlık taşımayacak. Bununla birlikte yeni filonun daha görünmez, hızlı ve uzun süre görev yapabilir nitelikte olacak olması Batı’nın Hint-Pasifik’teki caydırıcılık sağlama çabalarına önemli katkı sağlayacak. Yeni filoya ilişkin detaylar 18 ay içinde netleşecek.

ÇEVRELEME ÇABASI

Çin Dışişleri Bakanlığı sözcülerinden Zhao Lijian, denizaltı anlaşmasının bölgedeki barış ve istikrarı ciddi şekilde etkileyeceğini, silahlanma yarışını artıracağını ve nükleerin yayılmasının önlenmesine yönelik anlaşmalara zarar vereceğini belirterek, “Tümüyle sorumsuz bir tavır” dedi. AUKUS, Çin’i çevreleme ve dengeleme çabalarından biri olarak görülüyor.

AB’DEN HEMEN ÖNCE

AUKUS ile Avustralya’yla denizaltı anlaşması bulunan Fransa’nın ekarte edilmesi Avrupa Birliği’nin hesaplarını da karıştırma potansiyeli içeriyor.

AUKUS’a ilişkin resmi açıklamanın AB’nin Hint-Pasifik bölgesine yönelik stratejisini açıklamasının hemen öncesine gelmesi dikkat çekti. Karar konusunda ABD’nin önceden bilgilendirme yapmadığını söyleyen AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, “Bu olaylar bir kez daha kendi özerkliğimizin olması gerektiğini göstermiştir” dedi. Borrell, “Bugünkü gibi münferit bir olaya karşı özel bir hareket geliştirmeyeceğiz” diye konuştu. AB, Güney Çin Denizi ve Tayvan Boğazı’nda yükselen gerilim ve güç gösterisinin kendisi açısından güvenlik ve refah sorunu yaratabileceği görüşünde.

AVUSTRALYA’nın ABD ve İngiltere’yle vardığı, bugünkü değeri 56 milyar Euro seviyesinde olduğu belirtilen anlaşma erçevesinde Fransa’yla 12 denizaltı alımı için 2016’da yaptığı anlaşmadan vazgeçmesi Paris’in küplere binmesine neden oldu. Avustralya’nın hamlesine çok sert tepki veren Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, “Sırtımızdan vurulduk. Güvene ihanet edildi” dedi. Le Drian, ABD’yi de hedef alarak, “Tek taraflı, kaba, öngörülmez bu eylem (eski ABD Başkanı) Trump’ın yaptıklarına çok benziyor. Müttefikler arasında yapılacak bir şey değil” ifadelerini kullandı. Fransa büyükelçiliği de Amerikan Devrimi’nin yıldönümü kutlaması için düzenlenecek galanın iptal edildiğini duyurdu.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, anlaşmayı “Çin’in Avustralya üzerinde artan ekonomik baskısına kayıtsız kalmamak” olarak savunurken, Fransa’yı da “hayati bir ortak” olarak nitelendirdi. Avustralya Savunma Bakanı Peter Dutton ise ABD’nin nükleer denizaltılarını, Fransa’nınkinden üstün olduğu için tercih ettiklerini söyledi.