Asya’da teyakkuz: Ve Pelosi Çin’e rağmen Tayvan’a gitti

Pekin’in sert tepkisine karşın Demokrat Partili ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin (82) bu hafta Singapur’dan başladığı Doğu Asya turuna Tayvan’ı da eklediğine dair haberler bölgede gerilimi arttırmıştı. Asya turunun ikinci durağı olan Malezya’da temaslarda bulunan Nancy Pelosi’yi taşıyan askeri uçak dün yerel saatle 22.43’te (TSİ 17.43) Tayvan’ın başkenti Taipei’deki Songshan Havalimanı’na iniş yaptı.1997 yılından sonra ilk kez ülkeye gelen ABD Temsilciler Meclisi Başkanı olan Pelosi’yi Tayvan Dışişleri Bakanı Joseph Wu karşıladı. Tayvan, inişten hemen önce Çin Hava Kuvvetleri’ne ait 21 uçağın Tayvan Boğazı’nı geçerek hava savunma sahalarını ihlal ettiğini duyurdu. Çin’in tehditleri altında bugün Pelosi’nin Tayvanlı yetkililerle görüşmesi bekleniyor. Pelosi, yaptığı ilk açıklamada ABD’nin Tayvan demokrasisine desteğini göstermek için geldiğini söyledi.

ÇİN: ATEŞLE OYNUYORSUNUZ

Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından, Pelosi’nin Tayvan’a ulaşmasından hemen sonra yayınlanan açıklamada “Dünyada yalnızca tek Çin vardır ve Tayvan onun topraklarının ayrılmaz parçasıdır” denilerek, ziyaretin ‘tek Çin’ ilkesini ve Çin-ABD diplomatik ilişkilerinin temel taahhütlerini ihlal ettiği belirtildi. Açıklamada “Bu davranış, ateşle oynamak gibi, son derece tehlikeli. Ateşle oynayan kendini yakar” ifadesi kullanıldı. Çin lideri Şi Cinping de geçen hafta telefonda görüştüğü ABD Başkanı Joe Biden’ı “Tayvan konusunda ateşle oynamaması” yönünde uyarmıştı. Ayrıca ABD’nin Çin büyükelçisi bakanlığa çağırıldığı bildirildi.

‘ORDU YÜKSEK ALARMDA’

Çin silahlı kuvvetleri ise Pelosi’nin ziyaretine tatbikatlar ve “hedefli askeri operasyon” ile karşılık vereceğini açıkladı. “Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun yüksek alarmda olduğunu” belirten Savunma Bakanlığı Sözcüsü Wu Qian, “Ulusal egemenliği ve toprak bütünlüğünü savunmak, dış müdahaleyi ve ‘Tayvan bağımsızlığı’ ayrılıkçı girişimlerini engellemek için bir dizi hedefli askeri operasyon başlatacağız” dedi. Ordunun aynı zamanda Pelosi’nin ziyaretinin bittiği gün başlayacak bir askeri tatbikat yapacağı açıklandı. Tayvan’ın etrafındaki 6 ayrı bölgeyi kapsayacak tatbikatta denizde füze denemesi yapılacağı belirtildi.

TAYVAN’DAN JET TAKVİYESİ

Bir süredir olası işgale karşı tatbikatlar düzenleyen Tayvan ise Pelosi’nin uçağının güvenliği için ülkenin doğusundaki Taitung Hava Üssü’nde bulunan 4 “Mirage-2000” savaş uçağına destek olarak 8 jetin gönderildiğini aktardı. Tayvan ordusu perşembe yerel saatle 12.00’ye kadar teyakkuz ilan ederek, kuvvetlerinden Tayvan Boğazı’nda keşif faaliyetlerini artırmalarını ve muharebeye hazırlık süresini kısaltmalarını istedi.

BIDEN ZİYARETİ DESTEKLİYOR

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby, ABD Başkanı Biden’ın ziyareti desteklediğini belirterek “Çin’in Pelosi’nin tamamen meşru bu ziyaretini tansiyonu yükseltmek için kullanmasına gerek yok” dedi. ABD bölgedeki askeri faaliyetlerini de arttırdı. Geçen hafta başında Güney Çin Denizi’ne gelen USS Ronald Reagan uçak gemisinin Tayvan’ın güneydoğusunda, Filipinler Denizi’nde seyrettiği bildirildi.

70 YILI AŞKIN SÜREDİR DEVAM EDEN SORUN

* Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın ardından çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisi’nin 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam edeceğini belirterek bağımsızlık ilan etmişti. Çin ise Tayvan’ın bu tek taraflı kararını tanımıyor.

* 1970’lerin başına kadar Tayvan adası ABD’nin Soğuk Savaş dönemi ileri karakollarından biri iken, Moskova’ya karşı Pekin ile Washington’un yakınlaşması dengeleri değiştirdi.

* Çin Halk Cumhuriyeti 1971’de BM Güvenlik Konseyi’nde Tayvan’ın yerini aldı. ABD 1979’da Tayvan ile resmi diplomatik ilişkilerini sonlandırdı ama askeri ve ticari ilişkilerini sürdürdü.

* Pekin yönetimi, ABD’nin de tanıdığı “Tek Çin” politikası uyarınca eski Portekiz ve İngiliz sömürgeleri olan Macau ile Hong Kong örneklerindeki gibi Tayvan’ın da “bir ülke iki sistem” modeline uygun olarak geçiş süreci ile Çin’e katılımını savunuyor.

* ABD yönetimi ise Çin’in adayı zorla ilhak etmesine karşı çıkarak, Tayvan’ı savunma yükümlülüğü olduğu mesajını yineliyor. Son olarak Biden, 23 Mayıs’ta yaptığı açıklamada Tayvan’ı askeri olarak savunacaklarını duyurmuştu. Çin ise Tayvan’ı işgal altında bir eyaleti gibi görüyor.

RUSYA TAYVAN KRİZİNDE ÇİN’E AÇIK DESTEK VERDİ

Çin ile ABD arasında tırmanan Tayvan krizinde Moskova, Pekin’den yana tavır sergiledi. Kremlin, krizin tırmanmasından ABD’yi sorumlu tutarak, bu ülkeyi kışkırtıcı taraf ilan etti. Tayvan gerilimiyle ilgili ABD’yi eleştiren açıklamayı Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov yaptı. Tayvan meselesinin Çin açısından ne denli hassas bir konu olduğunu bilen ABD Temsilciler Meclisi Nancy Pelosi’nin adaya gitmeye hazırlandığını anımsatan Peskov, “Tayvan konusu Çin’in belki de en hassas meselelerinden biri. ABD yönetimi bu gerçeği çok iyi bilmesine rağmen kışkırtıcı davranışlarda bulunuyor. Pekin yönetiminin bu provokasyon karşısında sergilediği tepkiyi anlayışla karşılıyor ve Çin’in görüşlerini paylaşıyoruz” dedi. Rusya Dışişleri Sözcüsü Mariya Zaharova da “ABD son yıllarda dünya çapında bir dizi ihtilafın fitilini ateşleyen taraf oldu. Ancak başlattığı hiç bir ihtilafa çözüm getirmedi” dedi. (Nerdun HACIOĞLU)