Afganistan’a ‘Şanghay’ formülü

TACİKİSTAN’ın başkenti Duşanbe’de düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesi hemen ardından Tacikistan, Pakistan ve İran tarafından Afganistan krizine çözüm bulmak için yeni girişim başlatıldı. Taliban’ın ilan ettiği geçici hükümetin tüm Afganistan halkını temsil etmediği ve ülkede kalıcı barış sağlayamayacağını dile getiren Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman, Pakistan Başbakanı İmran Han ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Taliban yönetimiyle temelini Taciklerin oluşturduğu Afganistan Ulusal Direniş Hareketi liderlerini önümüzdeki günlerde Duşanbe’de bir araya getirme girişimi başlattı. Afgan geçici hükümetinde görev alan bakanların neredeyse tamamına yakınının Peştun kökenli olması da önemli bir sorun olarak görülüyor.

İSTİKRAR VE GÜVENLİK

İlk arabuluculuk hamlesi ŞİÖ daimi üyesi Tacikistan ile Pakistan’dan geldi. Afganistan’da nüfusun yüzde 40’ını oluşturan Taciklerin savunucusu rolündeki Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman Pakistan Başbakanı İmran Han ile görüşmesinden sonra Afganistan krizinde devreye girdiklerini resmen ilan etti. Taliban tarafından açıklanan geçici hükümetin geniş temsil tabanı bulunmadığını söyleyen Rahman, “Pakistan Başbakanı İmran Han ile görüşmemizde bölgemizde istikrar ve güvenliğin sağlanması için Afgan halkına krizden çıkış yolu bulmaları için yardımcı olma kararı almış bulunuyoruz. Kabil’deki Taliban yönetimi ile Pençşir’deki Ulusal Direniş Hareketi’ni görüşme masasında yeniden bir araya getirmek için çaba sarf edeceğiz. Afganistan’da kan dökülmesinin önüne geçmek ve geniş tabanlı yönetim oluşturulması için önümüzdeki günlerde Duşanbe’de tarafları buluşturmayı planlıyoruz. Arabuluculuğumuzun hedefi Afganistan’da silahların susması, direniş bölgelerine insani yardım ulaştırılması ve görüşme masasında geniş tabanlı yeni hükümetin kurulmasına yardımcı olmaktır” açıklamasını yaptı.

İRAN’DAN DESTEK

İmran Han ile Afganistan temasından sonra ŞİÖ’ye yeni kabul edilen İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile de bir araya gelen Rahman’a, Tahran’dan destek geldi. Reisi, “Afganistan’da devlet yeniden kurulurken ülkede tüm halkların çıkarları uluslararası normlara uygun biçimde sağlanmalı ve yönetimde temsil edilmeli. Afganistan’da ancak bu yolun izlenmesi durumunda kalıcı barış ve istikrardan söz edebiliriz. Afganistan’da çözüm konusunda aynı dili konuştuğumuz Tacikistan ile görüşlerimiz büyük ölçüde uyuyor” ifadelerini kullandı.

EŞİT TEMSİL HAKKI

Girişimle ilgili Pakistan’dan da ilk mesaj geldi. Pakistan Başbakanı İmran Han, Kabil’de Taliban yönetimiyle görüştüğünü Twitter hesabından duyurarak, “Duşanbe’de Afganistan’a komşu ülke liderleriyle temaslarımız ardından Taliban yönetimiyle geniş tabanlı hükümet meselesini görüştüm ve Tacikistan liderinin önerilerini Taliban’a ilettim. Duşanbe’de planlanan barış görüşmelerinde Afganistan’daki Tacik, Özbek ve Hazara topluluklarının eşit temsil hakkına sahip olmaları gerektiğini vurguladım” dedi.

AFGAN KADINLAR EĞİTİM HAKLARI İÇİN SOKAKTA

Afganistan’da bir grup kadın, Taliban’ın ülke yönetimini devralması sonrası kısıtlanan eğitim ve çalışma haklarını geri almak için gösteri yaptı. Başkent Kabil’de Eğitim Bakanlığı’nın karşısındaki alışveriş merkezinin girişinde toplanan yaklaşık 15 kadın protesto düzenledi. Eğitim Bakanlığı’nın geçen cuma yaptığı açıklamada, okullarda sadece erkek öğrencilerin eğitim almasına izin verilmesi ve kız öğrencilerin eğitimine değinilmemesi protesto edildi. Dövizlerde, “Dersimi ve ödevimi alma”, “Dinin tanıdığı eğitim hakkını kadınlardan almayın”, “Eğitim kapısının kızlara kapatılması, onları karanlık bir cehalete hapsetmektir”, “İlim talep etmek kadın ve erkeğe farzdır”, “Kadınlar okula gitmeli” ifadeleri yer aldı.

TALİBAN İÇİNDEKİ EĞİLİMLER

ŞİÖ üyesi üç ülkenin ortak Afganistan arabuluculuk girişimini Taliban içinde destekleyen ve karşı çıkan akımlar var. Taliban yönetiminde Molla Abdulgani Birader çoğulcu hükümet fikrini desteklerken, Halil Hakkani Afganistan yönetiminin sadece Peştun tabanlı olması fikrini savunuyor. Afganistan’da tam güç yeniden bir iç savaşın patlak verip vermeyeceği Duşanbe’deki görüşmelerde alınacak sonuca bağlı olacak. Bu arada Taliban yönetiminin görüşmelerde sonuç alınmayacağı varsayımından hareket ederek 15 Eylül’de ilan ettiği gibi yeni Afganistan ordusunu kurmak için gençler arasında seferberlik başlattığı haberleri alındı. Kabil’deki Rus diplomatik kaynaklara göre Taliban, başkent sokaklarında gençleri toplayarak silah altına almaya başlamış.