ABD'nin Iowa eyaletindeki ön seçimlerin sonuçları belli oldu
Güncelleme Tarihi:
ABD’de kasım ayındaki başkanlık yarışı için yapılan ön seçimlerin ilk durağı Iowa’da, büyük bir sürpriz yaşandı. Sekiz ay önce başkanlığa talip olduğunu açıkladığında kimsenin şans tanımadığı 74 yaşındaki, sosyalist politikacı Senatör Bernie Sanders, üç yıldır kampanya için hazırlanan Hillary Clinton’la kafa kafaya geldi. Cumhuriyetçi Parti’de ise “establishment” denilen merkez çöktü ve yarışı Ted Cruz ile Donald Trump gibi aykırı çıkışlar yapan iki aday önde bitirdi.
BERNIE DEVRİMİ
Iowa’da yaşananları bundan altı ay önce biri çıkıp söyleseydi kimse inanmazdı. 2008’de Barack Obama’ya kaybeden eski First Lady (1993-2001), eski Senatör (2001-2009), eski Dışişleri Bakanı (2009-2013) Hillary Clinton, üç yıllık çalışma, sonunda 2 milyar dolara varacağı tahmin edilen devasa bir kampanya bütçesi, 12 vali, 38 senatör ve 155 milletvekilinin resmi desteğine rağmen, başta kimsenin şans tanımadığı, 36 yıl bağımsız siyaset yaptıktan sonra sırf başkan adayı olabilmek için Demokrat Parti’ye geçen, sosyalist olduğunu geçmişte söylemekten çekinmeyen 74 yaşındaki senatör Bernie Sanders’la kafa kafaya gelecek deseydiniz...
Bernie Sanders
Babası ve kardeşinden sonra Bush Hanedanlığı’nın başkanlığa hazırlanan üçüncü üyesi Jeb Bush, Hillary Clinton’ınkinden aşağı kalır yanı olmayan bir desteğe rağmen Iowa’da yüzde 3 bile alamayıp sandığa gömülecek deseydiniz...
Cumhuriyetçilerin ilk iki kazananı, partinin “establishment” denilen merkez yönetimiyle kavgalı senatör Ted Cruz ve ağzından çıkan her lafla bir skandal yaratan, siyasetin yerleşik hiçbir kuralına uymayan Donald Trump olacak deseydiniz...
En hafifinden size gülerlerdi. Ancak dün gece Iowa’da işte bunlar oldu. Seçmen, iki partili Amerikan siyasetinin yerleşik düzenine öyle bir darbe indirdi ki, herkes şimdi bunun nereden geldiğini anlamaya çalışıyor. Ve akla yatkın tek cevap olarak da halkın sisteme olan öfkesi öne çıkıyor.
ANKETLER YANILMADI
Iowa’da hem Cumhuriyetçi Parti’nin hem de Demokrat Parti’nin önseçimlerinin çekişmeli geçeceği son yapılan anketlerden de belliydi. Ancak ortaya çıkan tablonun mevcut düzen konusunda böylesi bir sarsıntı yaratması için bu sonuçların gerçeklemesi gerekiyordu. Cumhuriyetçi Parti’de yarışı yüzde 28 oy alarak önde bitiren, aşırı muhafazakâr Çay Partisi’ne yakın Teksas Senatörü Ted Cruz, tahmin edildiği gibi Iowa’daki Evanjelik oyların desteğini korumayı başardı. Kasım ayındaki IŞİD saldırılarından sonra Müslüman karşıtı çıkışlarıyla Iowa’yı Cruz’dan almayı deneyen Donald Trump ise başarılı olamadı, ancak yüzde 24’le ikinci geldi. Gecenin başka bir beklenmedik bir gelişmesi ise Cruz ve Trump gibi iki “aykırı” aday karşısında bocalayan Cumhuriyetçi Parti’nin geleneksel tabanının eski Florida Valisi Jeb Bush, New Jersey Valisi Chris Christie ve Ohio Valisi John Kasich’i eleyip oylarını Florida Senatörü Marco Rubio’da konsolide etmesiydi. Establishment’ın yeni umudu Rubio, umulmadık bir performansla yüzde 23’e ulaşıp Cumhuriyetçi kanatta üçüncü geldi.
DÜZENE KARŞI ZAFER
2008 ekonomik krizinin ezdiği orta sınıfın sisteme öfkesi, özellikle Cumhuriyetçi kanatta çarpıcı bir tablo ortaya koyarken, Demokratlarda Sanders’e yönelik desteğin altında da benzer bir neden yatıyordu. Örneğin Iowa’da yaşayan Shannon Boswell’ın (44), Sanders’a neden destek verdiğini Hürriyet’e anlatırken dile getirdiği “Bernie’ye mi destek verdim, Hillary’ye karşı mı oy kullandım emin değilim. Hillary’ye güvenmiyorum” şeklindeki sözleri, düzenin temsilcisi görülen isimlere yönelik seçmen tepkisinin bir özeti gibiydi. Nitekim Sanders da, önseçim sonuçlarının belirmesinin ardından Iowa’nın başkenti Des Moines’de Hürriyet’in de izlediği zafer konuşmasında, “Bu politik düzene ve medya düzenine karşı kazalmış bir başarıdır” diyerek, ihtilafı açıkça ortaya koydu.
Hürriyet Gazetesi Washington Temsilcisi Tolga Tanış, Iowa'daki ön seçimleri takip ediyor.
YAPRAK DÖKÜMÜ
Şimdi Iowa önseçimlerinin ilk belirgin sonucunun geride kalan adayların yarıştan çekilmesi olacağı tahmin ediliyor. Aynı eyalette 2008 önseçimlerini kazanan, eski Arkansas Valisi Mike Huckabee ve eski Pensilvanya Senatörü Rick Santorum, yüzde 1’lerde kalan oy oranlarından sonra Cumhuriyetçi kanatta potadaki ilk iki isim. Demokrat Parti’nin üçüncü adayı, eski Maryland Valisi Martin O’Malley ise kampanyasını durdurucağını şimdiden basına sızdırdı bile.
SIRADA NEW HAMPSHIRE VAR
Geriye kalan adayların kampanyalarının bu sonuçlardan sonra nasıl şekilleneceği ise asıl soru. Son bir ay içerisinde 20 milyon dolar bağış toplayarak ayda ortalama 15 milyon dolar bağış alan Clinton’ı ilk kez ay bazında geçen Sanders, 9 Şubat’ta yapılacak kendi eyaleti Vermont’a komşu New Hampshire önseçimlerinde de anketlere göre Clinton’ın önünde gözüküyor. Bu, Iowa’dan sonra New Hampshire’ın yaratacağı rüzgârla, Sanders’ın önünde çok avatajlı olacağı üç haftalık bir süre olduğu anlamına geliyor. Hillary Clinton’ın Sanders’ın bu momentumunu kırmak için beklediği gelişme ise kocası, eski başkan ve eski Arkansas Valisi Bill Clinton’ın da etkisiyle çok güçlü olduğu güney eyaletlerinde yapılacak önseçimler. Bunların ilki de 20 Şubat’ta South Carolina’da gerçekleşecek olan yarış.
Cumhuriyetçilerde ise yarış Iowa sonuçlarının anketlere nasıl yansıyacağına bağlı. Zira Trump, şimdiye kadar Iowa dışında hem New Hampsire hem South Carolina hem de onlardan sonra yapılacak kritik Florida ön seçimlerinde tüm rakiplerinin açık ara önünde gözüküyordu. Cruz ve Rubio’nun Iowa’da yakaladıkları rüzgârı kampanyalarına hangi ölçüde yansıtabileceklerini zaman gösterecek.
KAZANANLAR
Bernie Sanders (74): Karşısındaki topluluğa, doğduğu yer New York Brooklyn aksanıyla bir “Yeter artık” (enough is enough) deyişi var, o sırada salonda kimse 74 yaşında olduğunu, kampanya için yeterli parası olmadığını, hiçbir yorumcunun ona şans tanımadığını düşünmüyor bile. Söylüyor. Karşısındakiler de sadece coşkuyla alkışlıyor.
Ted Cruz (46): Cumhuriyetçilerin fikirleri en katı, çizgisi sistemi zorlayacak en tartışmalı adayı ama Donald Trump’ın yükselişine rağmen Iowa’da liderliğini korumayı başardı. Halkın sistemi sallayacak birini istediğinin en güçlü kanıtı.
Marco Rubio (45): Clinton’ın desteğinin eridiğini düşünecek olursanız, Amerika’nın “establishment” denilen merkez siyasetini temsil eden adaylar arasında yükseliş gösteren tek aday o oldu. Bunda Cumhuriyetçi Parti’nin diğer merkez adaylarının desteğini konsolide etmeyi başarması etkiliydi. Zira Rubio yükselirken Cumhuriyetçi diğer tüm merkez adaylar tam anlamıyla çöktü.
KAYBEDENLER
Jeb Bush (63): Geçen sene aday olacağını açıkladığında, herkes bu yarışın Bush ve Clinton Aileleri arasında bir hanedan mücadelesine döneceğini düşünüyordu. Şaşırtıcı biçimde esamisi okunmuyor.
Hillary Clinton (69): Seçimin en büyük şokunu o yaşadı. Başta yarışı çok rahat kazanacağı düşünülen Hillary için Iowa, tıpkı 2008’de Obama’ya kaybederken yaşadığı türden bir kabus oldu. Halkın ona neden güvenmediği sorusu bir kez daha gündeme geldi.
BERNIE SANDERS KİMDİR
Partiler üstü bir bağımsız
Demokrat Parti’de herkesin Hillary Clinton’ın 2016 başkan adayı olacağını düşündüğü bir ortamda, hiçbir iddiası yokken, geçen Mayıs aday adaylığını açıkladı. Ve gelir adaletsizliği, seçim kampanyası finansmanı, iklim değişikliği olmak üzere üç ana konuya oturttuğu kampanyasına başladı. Altı yıldır, ABD’nin liberal ağırlıklı eyaleti Vermont’un senatörü. Ondan önce, aynı eyaletten 16 yılık bir milletvekilliği dönemi var. Milletvekilliği öncesi yürüttüğü belediye başkanlığında kendini “sosyalist” olarak tanımlıyordu. Şimdi de herkese sağlık sigortası, düşük gelirlileri kollayan bir vergi rejimi gibi vaatleriyle sosyalist bir kampanya yürütüyor. Clinton, medya desteği ve kampanyasına para akışıyla öylesine güçlü başladı ki, Sanders’a kimse şans vermiyordu. Ancak Amerikan halkının Clinton’a dair güvensizliği arttıkça, anketlerde yukarı çıkıyor. Öyle ki kendi bölgesi Vermont’a komşu eyaletlerde Clinton’ın oldukça önüne bile geçmiş durumda. Tıpkı Trump gibi, o da partiyle bağları son derece zayıf biri. 1979’dan beri bağımsızken, geçen sene aday olmak için Demokrat Parti’ye katıldı. Hillary Clinton’dan 6 yaş büyük olması ise bir handikap olarak gösteriliyor. O da New Yorklu. Brooklyn’den.