ABD’de karar günü yarın: Trump mı Harris mi

Dünyanın izlediği Amerikan seçimlerine saatler kala, anketlere göre adaylar arasındaki fark hâlâ bıçak sırtı. Anketler seçim gecesi sonucun netleşmesinin uzun sürebileceğine, gergin bir oy sayım süreci yaşanabileceğine işaret ediyor. 5 Kasım öncesinde 75 milyondan fazla Amerikalı oyunu erkenden kullanmayı tercih etti. Bunlardan 40 milyondan fazlası şahsen oy kullanırken, yaklaşık 34 milyon seçmen de posta yoluyla tercihini bildirdi.

‘UTANGAÇ SEÇMEN’

- ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, temmuz ayında Demokrat Parti ulusal kongresinde resmen aday ilan edilmesinden sonra yapılan neredeyse tüm anketlerde, rakibi Cumhuriyetçi Donald Trump ile arasındaki farkı açamadı. Son anketlerde de Harris yüzde 48 oyla, yüzde 47 alan rakibi Trump’ın önünde az farkla kalmaya devam ediyor.

- Ancak anketler sonucu tahmin etmede yanıltıcı olabiliyor. Trump’ın önce 2016, sonra da 2020’de anketlerde tahmin edilenden çok daha fazla oy alması bunun örneği. Nitekim Cumhuriyetçi adayın 3. kez girdiği Başkanlık yarışında da anketleri yanıltması mümkün. Bunun bir sebebi, “utangaç seçmen” olarak adlandırılan ve anketlerde Trump’a oy vereceğini belirtmekten çekinen büyük bir grup destekçisinin bulunması.

KİLİT EYALETLER

- Seçime saatler kala sürpriz bir anket sonucu açıklandı. 2016 ve 2020’de Trump’ın büyük farkla kazandığı Iowa eyaletinde yapılan son ankete göre Kamala Harris, 3 puan farkla öne geçti. Yeni anket, eyaletteki kadınların büyük oranda Harris’i, erkeklerin ise Trump’ı desteklediğini de ortaya koydu.

- Anketlerin önem arz ettiği nokta, her iki adayın da kazanabileceği 7 salıncak eyalet. Son anketlerde salıncak eyaletlerdeki farklar çok az; ancak 7 eyaletin 5’inde Trump ufak farklarla Harris’in önünde görünüyor. Farkın açık olmaması, ortalamaya bakarak hangi adayın kazanacağını tahmin etmeyi neredeyse imkânsız hale getiriyor. Örneğin büyük nüfuslu eyaletlerden Pennsylvania’da Trump, Harris’in 1 puan farkla önündeyken Wisconsin ve Michigan’da yarışı Harris önde götürüyor.

ÇİNLİ KURUM TRUMP DİYOR

- Çin’in Fudan Üniversitesi ABD seçim sonuçlarıyla ilgili simülasyon sonuçlarını yayınladı. Buna göre Trump seçimleri kazanıyor. Simülasyon sonuçlarına göre Trump Michigan, Ohio, Pennsylvania, Florida ve Wisconsin’i kazanacak; Harris Georgia, Arizona ve Kuzey Carolina’yı kazanacak. Fudan Üniversitesi’nden aynı ekip daha önce de 2016 Tayvan seçimi, 2018 ABD ara seçimleri, 2018 Tayvan yerel seçimleri, 2020 Tayvan seçimi, 2020 ABD başkanlık seçimi ve 2024 Tayvan seçimi için doğru tahminlerde bulunmuştu. Rusya-Ukrayna savaşını da bilmişlerdi.

TRUMP SAHADA HARRIS TV’DE

- Demokratların adayı Kamala Harris, Atlanta eyaletinde düzenlediği mitingin ardından dün gece NBC televizyonunda yayınlanan “Saturday Night Live” adlı komedi programına katıldı. Harris, skeçlerde kendisini canlandıran oyuncu Maya Rudolph ile beraber seyircilere “oy verin” mesajı verdi. Seçim süreci boyunca mitinglerde pek çok ünlü oyuncu ve şarkıcının desteğini alan Harris’in başkan yardımcısı adayı Tim Walz ise Pennsylvania’da şarkıcı Alicia Keys ile sahneye çıktı. Harris, son büyük mitingini 30 Ekim’de, 6 Ocak 2020 Kongre baskını öncesinde eski Başkan Donald Trump’ın konuşma yaptığı Beyaz Saray yakınlarındaki Ellipse Parkı’nda vermişti.

- Cumhuriyetçilerin adayı eski Başkan Donald Trump ise kampanya sürecinin son saatlerinde kazananı belirleyecek kritik eyaletlerde yoğun mesaisini sürdürüyor. Cumhuriyetçi aday Carolina ve Virginia’da destekçileriyle buluştu; yıllardır Demokratların kalesi olarak bilinen Virginia eyaletinde seçimi kazanacağını öne sürdü. Mesajlarında ekonomi vurgusuna ağırlık veren Trump, kendisinin göreve seçilmesi halinde Amerikalı işçilerin şartlarının düzeleceği sözünü verdi. Trump göçmen karşıtı mesajlarını tekrarladığı mitinglerinde Joe Biden yönetimini ülkeyi “kaçaklarla” doldurmakla suçladı. Eski Başkan, seçime 24 saat kala salıncak eyaletlerin en büyüklerinden olan ve kazananı belirlemede büyük rol oynaması beklenen Pennsylvania’da büyük bir miting düzenlemeyi planlıyor.

BAHİS PİYASASI HAREKETLİ

- ABD’de bahis siteleri de seçim tahminlerinde önemli bir yer kaplıyor. Verilere göre, söz konusu sitelerde bahis oynayanların önemli bir kısmı Trump’ın kazanacağını düşünüyor. Kripto ticaret platformu Polymarket ve İngiltere merkezli iki büyük bahis platformu Sporting Index ve Betfair Exchange’de Trump’ın kazanma olasılığı yüzde 59 civarında görünüyor. En büyük ABD borsalarından biri olan Kalshi’de ise Trump’ın kazanma olasılığı 48 saatte yüzde 64’ten yüzde 56’ya düştü. Kalshi’ye göre, Amerikalılar başkanlık seçimleri için yasal olarak 123 milyon dolardan (4 milyar Türk Lirası) fazla bahis oynadı. Bu yılki seçim döneminde bahislerin fazla ilgi görmesinin bir nedeni de ABD’de ilk kez yasal hale getirilmesi nedeniyle oldu.

SEÇİM SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR

- Dört senede bir Kasım ayının ilk salı günü yapılan ABD başkanlık seçimlerinde, “en çok oyu alan aday kazanır” kuralı işlemiyor. Bunun nedeni Başkan’ın doğrudan halk oyuyla değil, 538 üyesi bulunan “seçiciler kurulu” tarafından belirlenmesi.

- Ülkede 50 eyalet bulunuyor ve bir eyalette yarışı önde bitiren aday o eyaletin tüm seçiciler kurulu delegelerinin sahibi oluyor. Başkanlığı kazanmak içinse 270 ve üzeri seçiçiler kurulu oyunu almak gerekiyor.

- Her eyaletin nüfusunun büyüklüğüne göre belirlenmiş seçiçiler kurulu üyesi var. California 54 ile en fazla oya sahipken; Wyoming, Alaska ve Kuzey Dakota ve Washington gibi seyrek nüfuslu eyaletlerin üç oyu bulunuyor.

- Örneğin bir aday Teksas’ta rakibini sadece bir oy farkla geçse bile bu eyaletin seçiciler kurulundaki 40 delegesinin tamamını alıyor. Bu sistemde bir adayın, ülke genelinde daha az oya sahip olmasına rağmen, seçiciler kurulu oyu yüksek eyaletlerde yarışı kazanarak başkan olması mümkün. Nitekim 2016’da Donald Trump, yaklaşık üç milyon daha az oy almasına karşın Hillary Clinton’ı böyle yenmişti.

- Çoğu eyalet her seçimde tutarlı bir şekilde aynı partiye oy veriyor. Bu yüzden başkan adayları tüm ülke çapında seçmenleri kazanmaya çalışmak yerine, oyların her iki tarafa da gidebileceği “salıncak eyaletleri” hedefliyor. Anketlere göre bu yıl yarışın en çekişmeli geçmesi beklenen eyaletler Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Pennsylvania ve Wisconsin.

- Çok düşük bir ihtimal olsa da teknik olarak iki adayın eşit sayıda delege kazanması durumunda başkanı ABD Kongresinin alt kanadı olan Temsilciler Meclisi seçiyor. Ülke tarihinde bu sadece bir kez, 1824’te yaşandı.

- Amerikalılar 5 Kasım’da aynı zamanda Kongre’nin alt kanadı Temsilciler Meclisi’nin üyelerini ve Senato’nun üçte birini belirleyecek. Kongre’de partilerin dağılımı, başkanın politikalarının ne kadarını hayata geçirebileceği üzerinde büyük etkisi var.