ABD Başkanı Joe Biden’dan BM Güvenlik Konseyi’nde reform adımı

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın her platformda “Dünya 5’ten büyüktür” diyerek dile getirdiği, hatta üzerine “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” isimli bir kitap yazdığı Birleşmiş Milletler’de (BM) reform çağrısı, ABD’den de karşılık buldu. Çin ve Rusya’nın etkisini zayıflatmak isteyen ABD Başkanı Joe Biden’ın New York’ta toplanan 78’inci BM Genel Kurulu’nda, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimi üyelerinin genişletilmesi teklifinde bulunacağı belirtiliyor. İngiliz The Telegraph gazetesine konuşan Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Direktörü John Kirby, Biden’ın 193 üyeye “BMGK’nın yapısıyla ilgili tekrar düşünme” teklifi yapacağını söyledi.

‘DAHA KAPSAYICI OLMALI’

Sözcü Kirby, bugün Genel Kurul’a hitap etmesi beklenen Biden’ın kafasında Güvenlik Konseyi’ne “5 ya da 6 yeni daimi üye daha eklenmesi” fikri olduğunu belirtti. BMGK’nın “daha kapsayıcı ve adil olması” gerektiğini vurgulayan Kirby, “Güvenlik Konseyi’nin mimarisine bir göz atmanın zamanının geldiğine inanıyoruz. Başkan Biden’nın önümüzdeki hafta bu konu hakkında daha fazla konuştuğunu duyacaksınız” diye konuştu.

G4 ÜLKELERİ Mİ?

Yeni daimi üye olarak teklif edilecek 6 ülkeden 4’ünün, G4 olarak da anılan Hindistan, Brezilya, Almanya ve Japonya’nın olması bekleniyor. Fakat yeni üyelerin, BMGK’nın mevcut daimi 5 ülkesiyle aynı haklara sahip olup olmayacakları bilinmiyor. BMGK’nın halihazırda Çin, Rusya, ABD, İngiltere ve Fransa olmak üzere veto hakkına sahip beş daimi üyesi bulunuyor. Konsey üyeleri Kuzey Kore, Suriye ve Ukrayna savaşı gibi önemli konularda anlaşmaya varmakta zorluk çekiyor.

VETO HAKLARI OLMAYABİLİR

Bu anlaşmazlıklar, daimi üyelerin itiraz hakkının bulunmadığı 193 üyeli Genel Kurul’a götürülerek aşmaya çalışılıyor. Reform için genel kurulda yapılan oylamada 3’te 2 oranında onay çıkması, bu onayı verenlerin içerisinde 5 daimi üye ülkenin tamamının bulunması gerekiyor. Olası reformun yine Çin ve Rusya tarafından veto edilme ihtimali bulunduğu, bu sebeple Biden’ın yeni daimi üyelere veto yetkisi olmadan sandalye teklif edebileceği değerlendiriliyor.

BİLGİ NOTU: 2005’te Brezilya, Almanya, Hindistan ve Japonya, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne daimi üyelik hedefiyle ortak hareket etmek için G4 isimli bir siyasi birliktelik kurmuştu. BMGK daimi üyeleri İngiltere ve Fransa da G4 üyelerine destek veriyor.

BM’DE ‘ADİL TEMSİL’ İÇİN ÜLKELER NE İSTİYOR?

BM’ye üye 193 ülkenin büyük çoğunluğunda reform konusunda fikir birliği bulunurken, BMGK’daki veto hakkı ve üye sayısı gibi noktalarda ayrılıklar da var.

- Türkiye: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yazdığı “Daha Adil Bir Dünya Mümkün” kitabında ifade edilen görüşlere göre, Türkiye, BM’nin dünya barışı için işlerlik kazanması adına eşitsizliğin önüne geçilmesini istiyor. Türkiye’ye göre BM’nin daha demokratik ve hesap verebilir hale gelmesi de Genel Kurulun güçlendirilmesinden geçiyor. Öneride Genel Kurulun güçlendirilmesi, daimi üyelik ve veto yetkisinin kaldırılması yer alıyor. BMGK’nin ise yürütme organı gibi hareket ederek yasama görevini yürüten Genel Kurulun aldığı kararları uygulaması isteniyor.

- Afrika Grubu: Afrika ülkeleri, kıtanın BMGK’da 2 daimi, 2 geçici üyeyle temsil edilmesini istiyor.

- Arap Grubu: Arap ülkeleri, genişleme durumunda BMGK’da kendilerine de daimi üyelik verilmesini talep ederken, üyelerin veto hakları bulunmasına da karşı çıkıyor.

- Çin ve Rusya: BMGK’da veto hakkında sahip daimi ülkelerden Çin ve Rusya, Batılı ülkelerin ağırlığından rahatsız olduğu için BMGK’ya Asya ve Afrika ülkelerinin de alınmasını istiyor.