AB Brexit zirvesine hazırlanıyor

Belçika'nın başkenti Brüksel'de 25 Kasım Pazar günü yapılacak zirve, İngiltere hariç AB üyesi 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla gerçekleştirilecek.

AB Konseyi'nde yapılacak zirvenin ana gündem maddesi İngiltere'nin AB'den ayrılması süreci "Brexit" olacak.

Zirvede, AB üyesi ülke liderlerinin, 585 sayfalık "ayrılık anlaşmasına" imza atması ve İngiltere ile AB arasında gelecekte inşa edilecek ilişkiyi belirleyecek "siyasi deklarasyonu" da onaylaması bekleniyor.

AYRILIK ANLAŞMASI

AB ve İngiltere müzakerecileri tarafından hazırlanan ayrılık anlaşması metninin Brexit sonucunda ortaya çıkacak bütün konularda hukuki netlik sağlaması öngörülüyor.

Anlaşmayla, AB ve İngiltere vatandaşlarının karşılıklı olarak ikamet ettikleri ülkelerde daha önce olduğu gibi yaşamaya, çalışmaya, eğitim almaya ve sosyal haklardan yararlanmaya devam edebilmeleri amaçlanıyor.

AB üyesi 28 ülke olarak geçmişte verilen mali taahhütlerin de İngiltere tarafından tam olarak yerine getirileceğine dikkati çekilen anlaşmada, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom), fikri mülkiyet hakları, coğrafi işaretler, tescilli ticari ürünler, kişisel verilerin korunması gibi alanlarda ortak çözümler yer alıyor.

Anlaşma kapsamında, AB hukukuyla ilgili bir konuda uzlaşmazlık yaşanması halinde Avrupa Adalet Divanının belirleyici rolüne devam edeceği belirtiliyor.

GEÇİŞ SÜRECİ

AB'den 29 Mart 2019'da resmen ayrılacak İngiltere'ye, anlaşmayla 31 Aralık 2020 tarihine kadar iç pazar, Gümrük Birliği, hak ve yükümlülükleri ile ilgili mevcut durumunu muhafaza edileceği ve gelecekteki ticari ilişkilerin müzakere edileceği bir geçiş süreci tanınıyor. Ayrıca, İngiltere'ye sağlanacak geçiş sürecinin ortak anlaşmayla sınırlı süre için bir kez daha uzatılması imkanı sağlanacağı anlaşmada ifade ediliyor.

İRLANDA-KUZEY İRLANDA SINIRI

AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile İngiltere'ye bağlı Kuzey İrlanda arasındaki sınır sorunu anlaşmanın önemli konuları arasında yer alıyor. Uzun yıllar süren ayrılıkçı terörün ardından Kuzey İrlanda'ya barışı getiren Belfast Anlaşması'na (Hayırlı Cuma Anlaşması) göre, iki İrlanda arasında fiziki sınır olmaması gerekiyor.

Anlaşmada, Brexit'in ardından geçiş sürecinin sonunda tarafların gelecekteki ticari ilişkilerine dair bir anlaşmaya varamamış olması durumunda üzerinde görüş birliğine varılan "tedbir maddesi" yürürlüğe giriyor. Tedbir maddesine göre, İngiltere'nin bütünü ile AB arasında ortak Gümrük Birliği bölgesi oluşturuluyor. Bu sayede İngiltere'ye bağlı Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasında fiziki sınır ve gümrük duvarı oluşmasının önüne geçiliyor.

Tedbir maddesi, İngiltere ile AB arasında kapsamlı ve Kuzey İrlanda sorununa kalıcı çözüm içerecek bir ticaret anlaşması sağlanana kadar yürürlükte kalıyor. Tarafların tek yanlı olarak çekilemeyeceği tedbir maddesi ancak ortak bir komisyonun kararıyla yürürlükten kalkabiliyor.

SON MÜZAKERELER

AB ile İngiltere arasında geçen hafta taslak ayrılık anlaşmasında uzlaşı sağlanmıştı ancak gelecekteki ilişkileri belirleyecek siyasi deklarasyon üzerinde müzakereler devam etmişti.

Özellikle Cebelitarık ve Fransız balıkçıların İngiliz karasularında avlanmaları gibi konular nedeniyle siyasi deklarasyon müzakereleri bir süre daha devam etmişti. Bu konuları çözüme kavuşturmak için İngiltere Başbakanı Theresa May Brüksel'e gelerek AB Komisyon Başkanı Jean-Claude Juncker ile görüşme gerçekleştirmişti.

Görüşmenin ardından, devam eden müzakerelerde ilerleme sağlanmış ve 22 Kasım'da AB Konsey Başkanı Donald Tusk, AB ve İngiltere arasındaki gelecekteki ilişkileri düzenleyen siyasi deklarasyon taslağında uzlaşı sağlandığını açıklamıştı.

CEBELİTARIK MESELESİ

Taslak metin Cebelitarık için ayrıntılı bir çözüm veya yol haritası içermiyor. Brexit anlaşmasındaki mevcut ifadelerin yeterli olmadığını savunan İspanya hükümeti, Cebelitarık'ın statüsü ile ilgili durumun hukuki açıdan netleştirilmesini istiyor. İspanyol hükümeti yetkilileri, yarımada ile ilgili müzakerelerin sadece İngiltere ve İspanya arasında yürütülebileceğinin açıklığa kavuşmasını şart koşuyor.

Bu konuda karşılıklı müzakereler ise devam ediyor. Mevcut durumda üzerinde durulan alternatif çözüm ise İspanya'nın kaygılarını ortadan kaldırmak için Brexit anlaşmasının yanında ek bir deklarasyonun imzalanması olarak öne çıkıyor.

İngiltere Başbakanı May'in zirveden hemen önce 24 Kasım tarihinde gerçekleştireceği Brüksel ziyaretinde ve yapacağı görüşmelerde bu konuya netlik kazandırması bekleniyor.

BREXİT SÜRECİ

İngiltere, 23 Haziran 2016'da yapılan referandumla AB'den ayrılma kararı almıştı.

AB ile İngiltere arasında Haziran 2017'de başlayan müzakerelerde taraflar, geçen yılın sonunda İngiltere'nin AB bütçesine taahhütlerinden kaynaklanan yüklü bir "ayrılık ücreti"nin ödenmesi ile vatandaş haklarının da aralarında yer aldığı bir dizi konuda ön anlaşmaya varmıştı.

Taraflar, AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile İngiltere'ye bağlı Kuzey İrlanda arasında fiziki sınır getirmeyecek bir çözüm üzerinde ise kesin anlaşmaya varamamıştı.

Müzakerelerin sonunda bir anlaşmaya varılsa da varılmasa da İngiltere 29 Mart 2019'da AB'den resmen ayrılacak.