58 yıl önce zaman durdu! Tarihe geçen o fotoğrafın hiç bilmediğiniz hikâyesi...
Güncelleme Tarihi:
Çeşitli nesneleri delip geçen kurşunlar, sıçrayan süt damlaları, akılalmaz bir hızla kanatlarını çırpan sinekkuşları... Harold Edgerton insanın çıplak gözle göremeyeceği bu anları ölümsüzleştirerek adını fotoğrafçılık tarihine yazdırdı. Ne var ki çalışmaları bugün sanat müzelerinin duvarlarını süsleyen Edgerton kendini asla bir sanatçı olarak görmemişti. İşte o çok iyi bildiğimiz karelerin bilmediğimiz hikâyesi
Koyu mavi bir arka plan... Metal bir çubuğun üzerine yerleştirilmiş bir elma... Elmanın gölgesi arkaya vuruyor.
Elmanın tam ortasından geçen .30 kalibrelik bir kurşun var. Kurşunun girdiği ve çıktığı noktalar patlamış ama elmanın geri kalanı dalından koparıldığı haliyle duruyor.
Adeta zaman donmuş. İnsanın çıplak gözle görmesinin mümkün olmadığı bir an, tüm detaylarıyla ölümsüzleştirilmiş.
1964 yılında çekilen ve tarihin en ikonik kareleri arasına giren bu fotoğraf birçok kişi için bir sanat eseri. Fotoğrafı çeken kişi olan Harold Edgerton için ise elektrik mühendisliğinin bir harikası.
Uzun yıllar Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) profesör olarak görev yapmış olan Edgerton, bu fotoğrafı bir sunumda kullanmıştı.
Günümüzde çok iyi bilindiği üzere sunumun başlığı "Elma Püresi Nasıl Yapılır?" şeklindeydi. Edgerton dinleyicilere bu fotoğrafı çekmesine olanak sağlayan güncel flaş teknolojisinden bahsediyordu.
YÜKSEK HIZLI FOTOĞRAFÇILIĞIN BABASI
1990 yılında 86 yaşındayken hayata veda eden Edgerton, yüksek hızlı fotoğrafçılığın babası kabul ediliyor.
Edgerton bu fotoğrafı çektiğinde, fotoğraf makinelerinin deklanşör hızları, saniyede 850 metre hızla ilerleyen bir kurşunu yakalayabilecek seviyede değildi.
Ancak günümüzde kullanılan ve çok hızlı yanıp sönen elektronik flaşların atası sayılan stroboskopik flaşları kullanan Edgerton'ın karanlık bir odada çektiği fotoğraflarda zaman durmuş gibi görünüyordu.
Sonuçlar büyüleyiciydi ama ortalık biraz batıyordu.
Edgerton'ın eski öğrencisi ve asistanı J. Kim Vandiver, CNN'e yaptığı açıklamada, "Kendi aramızda hep 'Fotoğrafı çekmek bir mikrosaniyenin (saniyenin milyonda biri) üçte biri zaman alıyor. Temizliğini yapmak ise yarım günümüzü' diye şakalaşırdık" ifadelerini kullandı.
DAHA ÖNCE DE FLAŞ KULLANILIYORDU AMA…
Aslında flaşlı fotoğraf yeni bir kavram değildi. Daha önce fotoğrafçılar çeşitli metalik yakıtlardan ve oksidasyonu sağlayan maddelerden oluşan "flaş tozu" kullanarak kısa süreli parlamalar elde ediyordu.
Ancak Nebraska doğumlu Edgerton, daha hızlı yanıp sönen ve kontrol etmesi daha kolay olan bir flaş üretti.
1920'li yıllarda adım attığı MIT'de geliştirdiği ve içi ksenon gazıyla dolu bir tüpten oluşan bu flaş, yüksek voltaja maruz kaldığında saniyenin çok çok altında kalan bir sürede iki elektrot arasında bir elektrik sıçraması yaratıp ışık çıkarıyordu.
Edgerton bunun ardından bir de ksenon gazı yerine havayla çalışan bir mikroflaş geliştirdi.
SİNEKKUŞLARINDAN NÜKLEER BOMBALARA
Üstelik bu çalışmalar esnasında nesillerce unutulmayacak fotoğraflar da ortaya çıktı. Edgerton, uçan sinekkuşlarını, top vuran golf sopalarını, hatta nükleer bomba patlamalarını görüntüledi.
(İkinci Dünya Savaşı sırasında, Atom Enerjisi Komisyonu için geliştirdiği "rapatronik" ["yüksek hızlı" anlamına gelen "rapid" ve "elektronik" kelimelerinin birleşiminden oluşuyordu] kamera, patlama esnasında kameraya giren ışığı kontrol edebiliyordu.)
Ancak akıllarda kalmasını sağlayan asıl şey 1960'larda çektiği kurşun fotoğrafları oldu.
Kurşun balonun içinden geçerken...
Kurşun balonun içinden geçerken...
SİSTEM SESLE ÇALIŞACAK ŞEKİLDE AYARLANMIŞTI
Bugün halen MIT'de makine mühendisliği bölümünde dersler veren Vandiver, bu çalışmalarda asıl zorluğun flaşı patlatmak değil, deklanşöre doğru zamanda basmak olduğunu söyledi.
İnsan refleksleri çok ağır kaldığından Edgerton sistemi silah patlamasına tepki verecek şekilde ayarlamıştı.
Vandiver, "Hemen altta karenin dışında kalan bir mikrofon olurdu. Kurşunun şok dalgası mikrofona ulaştığında mikrofon flaşı tetiklerdi, ardından da deklanşöre basardınız" diye konuştu.
"BEN BİR SANATÇI DEĞİLİM, MÜHENDİSİM"
İlerleyen yıllarda Edgerton ve öğrencileri muzlara, balonlara, iskambil kağıtlarına ateş etti. Vandiver, Edgerton denince akla elma fotoğrafının gelmesinin sebebini basitlik olarak açıkladı ve "Hayal gücünüzü ele geçiriyor. Görür görmez ne olduğunu anlıyorsunuz" dedi.
Elbette fotoğrafların bu kadar dikkat çekmesinde Edgerton'ın artistik gözü de önemli bir rol oynuyordu. Fotoğraflar dünyanın dört bir yanında gazetelerde ve dergilerde yayımlanıyordu.
Bugün Washington'da bulunan Smithsonian Amerikan Sanat Müzesi'nde Edgerton'ın çektiği 100'den fazla fotoğraf bulunuyor.
Ne var ki Edgerton bir sanatçı olarak görülmemesi gerektiğini her fırsatta dile getiriyor ve ekliyordu: "Ben bir mühendisim. Olguların peşindeyim, sadece olguların."
Edgerton'ın en tanınmış çalışmalarından biri de 1957 tarihli bu fotoğraf.
Edgerton'ın en tanınmış çalışmalarından biri de 1957 tarihli bu fotoğraf.
"YENİ NESİL ELMALARI SIKICI BULUYOR"
Vandiver, Edgerton'ın görsel deneylerinden geriye "kesinlikle bir sanatsal miras" kaldığını zira fotoğrafçılık alanının gelişiminde bu çalışmaların önemli bir yeri olduğunu belirtti. Ancak Edgerton'ın bilime ve endüstriye de büyük katkıları oldu.
Bu miras, 1992 yılında MIT bünyesinde hayata geçirilen Edgerton Merkezi sayesinde bugün de yaşatılıyor.
Merkezin direktörü olarak görev yapan Vandiver, tüm öğrencilerden kendi kurşun fotoğraflarını çekmelerini istediklerini söyledi ve ekledi:
"Bu dersi halen veriyoruz ve öğrenciler halen fotoğrafını çekecek tuhaf bir şeyler düşünebiliyor. Yakın zamandan bir ruj ve renkli tebeşirler var aklımda. Yeni nesil elmaları sıkıcı buluyor."
Fotoğraflar: AP, Edgerton Center, Smithsonian American Art Museum