45 yıllık açılış: KKTC’den ‘hayalet kent’ Maraş hamlesi

KIBRIS’ta bir zamanların Las Vegas’ı diye adlandırılan ve 1974 Kıbrıs Türk Barış Harekâtı’ndan sonra Rumların boşaltması nedeniyle kapatılarak, ‘Hayalet kent’ unvanını alan Maraş, 45 yıllık aradan sonra Kıbrıs Türk yönetimi altında yeniden yerleşime açılıyor. Tarihi kararı alan KKTC Başbakanı Ersin Tatar, “Maraş yeniden Ortadoğu’nun yıldızı ve ünlülerin tatil kenti olacak” derken, kenti isteyen Rum yönetimi, “Asla kabul etmeyeceğiz” açıklaması yaptı. 1974 öncesinde Ortadoğu’nun en önemli tatil kenti olan Maraş, KKTC’nin Gazimağusa kentine bitişik bir konumda yer alıyor.

ÖMER BİLGE YAZDI...

RUMLAR BOŞALTTI

Maraş, 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı’na başlayan Türk ordusunun istemeden aldığı bir yerleşim merkezi. Girne’den Ada’ya çıkan Türk ordusu, başkent Lefkoşa’ya ulaştıktan sonra Rumların kuşatması altında tuttuğu Türkleri kurtarmak amacıyla Gazimağusa kentine yöneldi. 15 Ağustos’ta Türk tankları kente girdiğinde turistik Maraş kentinin Rum sakinleri kenti boşalttı. Kente giren tümen komutanı, 12 Eylül askeri darbesinin de lideri Kenan Evren anılarında Maraş’ın alınmasını şöyle anlatıyor: “Bizim hedefimizde ve planlamalarımızda Maraş’ı almak yoktu. Rumlar kent içinden ateş açmaya başlayınca bizim askerler de takip etti. Kent istemeden elimize geçti. Kenti korumamak ve daha sonra yapılacak müzakerelerde kullanmak üzere sivil girişlere kapattık.”

PAZARLIK KONUSU

Maraş’ın iadesi aradan geçen 45 yılda Rumlarla sürdürülen müzakerelerde birinci gündem maddesi oldu. Rumlar kentin koşulsuz iadesini isterken, Türk tarafı Maraş’ın bütünlüklü bir çözümün parçası olduğunu savundu ancak birçok kez, KKTC’ye uygulanan seyahat ambargolarının kaldırılması ve Ercan havalimanının uluslararası trafiğe açılması karşılığında iade etme teklifinde de bulundu. Rumlar Türklerin tekliflerini sürekli reddetti.

AİHM’YE AÇILAN DAVALAR

KKTC sınırları içinde askeri bölge olarak kabul edilen kent, yıllar içinde çürümeye ve yıkılmaya başladı. Bu arada Rumlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) Maraş’la ilgili çok sayıda mülkiyet davası açtı. İsviçre’de iki yıl önce başarısızlıkla sonuçlanan Kıbrıs müzakereleri, kenti yeniden gündeme getirdi. KKTC Bakanlar Kurulu önceki gün tarihi bir karar alarak 45 yıl boyunca kapalı tutulan kentin kontrollü ve aşamalı bir şekilde yerleşime açılmasını kararlaştırdı.

NELER YAPILACAK?

Maraş’a önümüzdeki günlerde aralarında uluslararası uzmanların da olduğu özel bir ekip girerek, durum tespiti yapacak. Binaların hasar durumu, alt yapının ihtiyaç duyduğu onarım gibi çevresel konuların ve mülkiyetinin kimlere ait olduğu belirlenecek.

KKTC hükümeti ardından Türkiye ile işbirliği içinde kentin nasıl ve ne zaman onarılarak sivil girişlere açılacağına karar verecek.

İlerleyen süreçte 1974 öncesi Rum sahiplerine KKTC’de kurulu Taşınmaz Mal Komisyonu’na başvurmaları istenecek. AİHM’in tanıdığı komisyon, Rumların mülkiyet davalarına, takas, iade ya da tazminat kararları alarak çözüm üretiyor.

Maraş kentinde işletmesi bulunan uluslararası şirketlere de benzer çağrılar yapılacak.

TATAR: LAS VEGAS YAPACAĞIZ

KKTC Başbakanı Ersin Tatar, Maraş’ın Ortadoğu’nun Las Vegas’ı diye anıldığı günlerine dönüleceğini belirterek, “Zamanında Marliyn Monroe’dan Sophia Loren’e kadar birçok ünlünün geldiği bir kentten bahsediyoruz. Dünya yıldızları yeniden kente gelecek ancak bu defa Türk yönetimi altına” diye konuştu. Tatar, kentte Osmanlı döneminden kalan Türk mülkü de bulunduğuna dikkat çekerek, “Maraş’ta zorlu ve önemli bir karar aldık, mücadelemiz uzun sürecek ancak sonunda KKTC turizm patlaması yaşayacak” dedi.

RUM YÖNETİMİ: KABUL EDİLEMEZ

KIBRIS Rum yönetimi lideri Nikos Anastasiadis’in sözcüsü Vasilis Palmas KKTC’nin almış olduğu tarihi kararı tanımadıklarını ve Türk yönetimi altında yerleşime açılmasının Kıbrıs adasının tamamen bölünmesi anlamına geleceğini söyledi. Anastasiadis sözcüsü Vasilis Palmas, “Kıbrıslı Türklerin Ankara’nın izni olmadan bir girişim yapabileceğini düşünmüyoruz. Yani biz burada Türkiye ile pazarlık ediyoruz. Dolayısıyla bu atılmaya çalışan adım, Ankara’nın rızasıyla olmuştur” dedi.

10 BİN YATAK 100’DEN FAZLA OTEL

KKTC’nin askeri bölge ilan ederek 45 yıldır koruma altında tuttuğu Maraş kentinde 1974 yılı kayıtlarına göre, 45’i büyük 65’i de apartman tipi 105 otel bulunuyor. 10 bin yatak kapasiteli kent plajlarıyla meşhur.

3 binden fazla ticari işletme, 99 eğlence merkezi, 4 bin 649 yazlığın yer aldığı kentte ayrıca, 21 banka, 24 tiyatro ve sinema, 380 bitmemiş inşaat var. Mülkiyet konusunda Rumların adı öne çıksa da otellerin çoğunu Batılı şirketler işletiyordu.