2022 yılına devredenler

İşte 2022’de konuşacağımız olası bazı konular...

YILIN BİLİNMEYENİ

TÜRKİYE-AB EKSENİNDE ÜÇ KRİTİK UNSUR

Geride bıraktığımız yılda Ankara-Brüksel hattında karşılıklı fayda sağlayan alanlarda işbirliğine odaklanıldı. Katılım süreci ise yerinde saymaya devam etti. İlişkileri 2022’de de benzer bir tablo beklerken, üç unsur belirleyici olacak. Bunlardan ilki, 2021 sonuna doğru dış politikada gerginlik unsurlarını azaltma adımları atmaya başlayan Türkiye’nin tavrı. Türkiye, AB ile de benzer bir sürece girerse bu Brüksel’de karşılık bulur. İkincisi yeni Alman hükümetinin Türkiye konusunda benimseyeceği tavır. Üçüncü unsur ise Fransa’da nisanda yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinden çıkacak sonuç. Rusya’yla gerginliği düşürmeye odaklanacak NATO kanadında ise Türkiye kilit önemde olmayı sürdürecek. (Güven ÖZALP/BRÜKSEL)

YILIN ZORLUĞU

YUNANİSTAN İLE GERİLİM DÜŞER Mİ

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 2021’i değerlendirirken “Yunanistan’ın tansiyonu yükseltme çabaları son derece tehlikeli” dedi. Yunan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias yeni yılı ele aldığı makalesinde, “Türkiye’nin tavrını değiştireceğine dair iyimser değilim, Türk tahriklerine karşı koymalıyız” diye yazdı. İki bakanın sözleri, 2022’nin zorlu geçeceğini gösteriyor. 2021’i kendi kendine giriştiği silahlanma yarışıyla geçiren Yunanistan, Fransa’dan sipariş ettiği 24 adet Rafale savaş uçağı ile üç firkateyne çok güveniyor. Almanya’nın yeni Başbakanı Olaf Scholz’dan beklentileri yüksek olan Atina; İsrail, Suudi Arabistan ve Mısır gibi Ankara’nın problem yaşadığı ülkelerle ilişkilerini geliştirme peşinde. Geçen yıl ABD’ye yeni askeri üsler tahsis eden ve ortak tatbikatlar gerçekleştiren Yunanistan, bölgede “Türkiye’ye alternatif” olmak istiyor. (Yorgo KIRBAKİ/ATİNA)

YILIN DİPLOMASİ ATAĞI

NORMALLEŞME HIZLANACAK GİBİ

TÜRKİYE geçen yıl, problem yaşadığı ülkelerle normalleşme yönünde adımlar attı. Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İsrail ile yeni açılımlar gündeme geldi. İlişkileri rayına oturtmak üzere Kahire ile biri geçen mayıs diğeri eylül olmak üzere dışişleri nezdinde iki temas gerçekleşti. Türkiye karşıtı tutumundan ötürü ilişkilerin kötü olduğu BAE ile de özellikle 2021’in son çeyreğinde üst düzey ziyaretlerle yakınlaşma sağlandı. Hükümetin değiştiği İsrail ile yıllar sonra ilk kez üst düzey temas kuruldu. Ermenistan ile de 2021’in son haftalarında karşılıklı özel temsilcilerin atanmasıyla yeni bir sürece girildi. 2022’de bu listeye Suudi Arabistan gibi başka ülkelerin de katılmasıyla diplomaside normalleşme sürecinin hız kazanması bekleniyor.

YILIN ORTAK KONUSU

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

SONUÇLARI dünyanın her bölgesinde doğal afetler ve kuraklıkla kendini hissettiren iklim değişikliği, 2022’nin de ana gündem maddelerinden. Büyük çapta küresel ilgi ve ivme yakalanan COP26 iklim zirvesindeki havanın, yeni yılda siyasi krizlerden etkilenmesi endişesi yaşanıyor. Özellikle ABD’nin taahhütlerini yerine getirmemesi durumunda Çin başta olmak üzere diğer büyük kirleticilerin tavrının değişebileceği düşünülüyor. Öte yandan G7 ülkelerine liderlik edecek Almanya’da Yeşiller Partisi’nin iktidar ortağı olması iklim krizinin gündemdeki yerini koruması adına olumlu. COP27 zirvesi ise bu yıl Mısır’da düzenlenecek.

YILIN MÜCADELESİ

DOĞU AKDENİZ’DE ENERJİ KAVGASI

KIBRIS açıklarında, Türkiye’nin kıta sahanlığı dışında Rumlardan kiraladıkları parsellerde gaz arayan Amerikan ExxonMobil ve Fransız Total-İtalyan ENI şirketleri ilk bulgularını bahar aylarında açıklayacak. Büyük bir keşif halinde Rumların tahriklerini arttırabileceği değerlendiriliyor. KKTC ise 23 Ocak’ta yapılacak erken seçimlere odaklanmış durumda. 2021’i koalisyon krizleriyle geçiren ülkede 50 sandalyeli meclis yenilenecek. Azerbaycan’ın beklentileri karşılayarak KKTC kimliklerini tanıması da Ada’da yılın önemli
gelişmelerinden olacak. (Ömer BİLGE/LEFKOŞA)

YILIN YENİ BAŞLANGICI

SCHOLZ ALMANYASI İLE İLİŞKİLER

16 yıllık Angela Merkel döneminin ardından Almanya’da, Sosyal Demokrat Partili Olaf Scholz liderliğinde yeni koalisyon iktidarda. Merkel, Türkiye ile ilişkilerin karşılıklı diyaloğa dayalı biçimde sürdürülmesine hep özen gösterse de AB ile ilişkilerde ‘ucu açık’ görüşmelerin sonu hiç gelmedi. Almanya’da iç politikada olduğu gibi genelde dış politikada da süreklilik esastır. Yeni hükümetin 177 sayfalık Koalisyon Protokolü’ndeki Türkiye için “Endişe verici iç politik gelişmelere ve dış politik gerilimlere rağmen, önemli bir komşu, AB ve NATO’nun önemli bir müttefiki olarak kalacak” ve “Türkiye’de demokrasi, hukuk devleti, insan, kadın ve azınlık hakları ciddi bir şekilde kısıtlandı” ifadeleri önümüzdeki dönemde ikili ilişkilerin de çerçevesini özetliyor.  (Ahmet KÜLAHÇI/BERLİN)

YILIN KRİZ NOKTASI

UKRAYNA-RUSYA SAVAŞI ÇIKAR MI

2021’in ikinci yarısından sonra Rusya-Ukrayna sınırında artan gerginlik senenin öne çıkan başlıklarından oldu. Rusya 100 binin üzerinde askerle Ukrayna sınırına dev bir yığınak yaparken, Batılı müttefikleri Kiev yönetimini yalnız bırakmayacaklarını ilan ettiler. Destek mesajlarına rağmen Ukrayna, NATO çatısı altında kendine henüz yer bulamazken ABD ve İttifak, Rusya’yı yaptırım tehditleriyle caydırma peşinde. Yılın son ayında iki kez telefonda Ukrayna’yı görüşen Biden ile Putin, pozisyonlarını korudu. Hem Moskova hem de Batı taviz vermeyeceklerini söyleseler de 11-13 Ocak arası gerçekleşecek bir dizi görüşme tarafların diplomatik çözüm istediği şeklinde yorumlandı.

YILIN BİLEK GÜREŞİ

ABD-ÇİN KAVGASI

Trump döneminden beri ABD’nin istikameti Rusya ve Ortadoğu’dan çok Pekin merkezli yeni dikkatlere çevrilmiş durumda. Özellikle Çinli Huawei gibi şirketlerin 5G teknolojisindeki üstün konumu Washington’u rahatsız ederken, Pekin’in “Kuşak ve Yol” gibi projelerle nüfuzunu arttırmak için Afrika’dan Avrupa’ya geniş bir coğrafyaya para dağıtması güç dengelerinin değişmesine neden oluyor. Çin’in bataryalardan çiplere önemli elektronik bileşenlerinde kullanılan madenler üzerindeki hâkimiyeti de geçmişin petrol kavgalarının yeni versiyonunu akıllara getiriyor. ABD ve Çin’in bölgedeki hâkimiyetlerini kanıtlamak için Tayvan üzerinde yaptıkları güç gösterisi son aylarda Çin denizinde suların ısınmasına neden olurken 2022’de bu gerilimin nereye evrileceği yakından izlenecek.

YILIN İNCE HESABI

ESAD SAHNEYE DÖNER Mİ

Suriye İç Savaşı 11’inci yılına ilerlerken, Devlet Başkanı Beşar Esad’a yönelik uluslararası tutum olumlu yönde değişiyor. İç savaş döneminde en az ölümün yaşandığı yıl geride kalırken Şam yönetimi, diplomatik bağlarının koptuğu bazı ülkelerle ilişkilerinde ilerleme kaydetti. Bölgedeki İran etkisini kırmak isteyen Umman, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn gibi Körfez ülkeleri Şam’da diplomatik temsilciliklerini yeniden açtı. Suudi Arabistan, Esad ile 10 yıl sonra üst düzey görüşmeler gerçekleştirdi. Amerikan Newsweek dergisi, 22 Ekim 2021 tarihli sayısında, “O geri dönüyor” diyerek Beşar Esad’ı kapağına taşıdı. İç savaşın başladığı 2011’de Arap Birliği’nden çıkarılan Suriye’nin, Mart 2022’de Cezayir’de yapılacak zirve sırasında tekrar üyeliğe alınması dahi gündemde.

YILIN ENDİŞESİ

KURAKLIK, AÇLIK GIDA FİYATLARI

Küresel gıda fiyatları, koronavirüs salgınının etkisini gösterdiği 2020 yılından bu yana aralıksız yükseliyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün Gıda Fiyat Endeksi Mayıs 2021’de son 10 yılın en yüksek seviyesini gördü. Pandemi döneminde tarım ürünlerinin üretiminde yaşanan düşüş, kısıtlamalar nedeniyle gıda naklinin sınırlanması ve gevşeme adımları sonrası yükselen talebin karşılanamaması artışa gerekçe gösteriliyor. Tarım alanlarının azalması, su sıkıntısı, toprak fakirleşmesi ve iklim değişikliği de gıda krizine neden oluyor. BM, gıda fiyatlarındaki sert artışlar nedeniyle “eşi benzeri görülmemiş, felaket düzeyinde bir gıda güvenliği sorunu” uyarısında bulunurken, kıtlık endişesi 2022’nin başlıca gündem maddesi olmaya aday.

YILIN SORUSU

PANDEMİ BİTER Mİ

Dünya yeni yıla yeni varyant Omikron yüzünden kapanma ve kısıtlamalar altında girerken akıllardaki soru değişmedi: Yıl bitmeden pandemi biter mi? Bir tarafta aşıya erişimde yaşanan eşitsizlikler diğer tarafta bazı hükümetleri zorunluluk uygulamaya iten aşı karşıtlarının inadı, tümden kurtuluş beklentisini zayıflattı. Ancak rekor vaka artışına rağmen hastaneye yatışlar ve ölümlerin düşük kalması “Omikron toplum bağışıklığını sağlayacak kurtarıcı mutasyon mu” sorusunu akıllara getirdi. DSÖ, 2022’nin pandemide akut dönemin biteceği yıl olacağına işaret ederken, vakfı aracılığıyla sağlık araştırmalarına fon sağlayan milyarder Bill Gates de “2022’nin son pandemi yılı olacağına inandığını” söyledi.

YILIN SEÇİMİ

FRANSA’DA MACRON’LA DEVAM MI, TAMAM MI

FRANSA’da ilk turu 10 Nisan, ikinci turu da 24 Nisan’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri Avrupa’da 2022’nin en önemli olaylarından olacak. Sandıktan çıkacak sonuç ülke siyasetinin yanı sıra Avrupa Birliği politikalarını da doğrudan etkileyecek. Son dönemde Avrupa siyasetine damga vuran popülist ve aşırı sağ eğilimler Fransa’da da öne çıkıyor. Seçimler bir bakıma yerleşik sistemin bu akımlarla imtihanı niteliğinde. Son dönemde ciddi gerginlikler yaşanan Fransa-Türkiye ilişkileri de hem kampanya süreci hem de sonuçlar bakımından seçimlerden etkilenecektir. Fransa’nın haziran sonuna kadar AB Dönem Başkanlığı’nı yürütecek olması da seçim sürecini ayrıca önemli kılıyor.�(Güven ÖZALP/BRÜKSEL)

YILIN DENGE ARAYIŞI

TÜRKİYE’YE HEM DOST HEM RAKİP MOSKOVA

2016’da St. Petersburg’da gerçekleşen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin zirvesinde temeli atılan ve “hem dost hem rakip” şeklinde özetlenebilecek ilişki modeli bu yıl da muhtemelen sürecek. Rusya’nın inşa ettiği Akkuyu Nükleer Santrali’nde sona yaklaşılırken Türkiye’nin yerli savaş uçağı için Rusya ile olası motor anlaşması ve uzay alanında ilk ortaklık ihtimali gündeme gelebilir. Ayrıca turizmde de pandemi öncesi performans bekleniyor. Öte yandan ticarette Rusya lehine açılan makas sorun olarak beliriyor. Suriye ve Libya meseleleri ile bir o kadar karmaşık Ukrayna problemi yıl boyu masada olacağa benziyor.  (Nerdun HACIOĞLU)

YENİ YILIN GÜNDEMİ

F-16 TALEBİ ABD İLE  YENİ SAYFA AÇAR MI

ABD’de yönetim değişti, Ankara-Washington hattında sorunlar sürdü. Trump giderayak Rus S-400’leri nedeniyle yaptırım kararı almış, Türkiye F-35 savaş uçağı projesinden çıkarılmıştı. İnişli-çıkışlı seyir yeni yönetimle de devam etti. ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, haziran ve ekim aylarında iki ayrı zirvede bir araya geldi. İki ülke işbirliği zemini ararken kronik meseleler henüz masada. Türkiye son olarak F-35’lerden uğradığı zararın F-16 uçağı satışı ile telafi edilmesini önerdi. ABD yönetimi, bu Kongre’yi ikna eder mi? F-16 satışı olursa ilişkiler biraz sakinleşir mi? Yeni ABD Büyükelçisi Jeff Flake pozitif gündeme katkı sağlar mı? Bunlar yeni yılın soruları arasında.