100’den fazla ülkeye yayılmıştı… Koronavirüs dönemi tehlike gözden kaçtı… M çiçeği kabusu geri döndü! İki senede iki kez küresel acil durum…
Güncelleme Tarihi:
Beklenen haber dün akşam saatlerinde geldi ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Afrika’da yayılan M çiçeği virüs için "uluslararası öneme sahip acil durum” ilan etti. Afrika kıtasını tamamen etkisi altına alan salgının dünyaya yayılması önlenmeye çalışılacak.
Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde başlayan ve hızla kıta içindeki komşu ülkelere yayılan bu virüs kaynaklı bulaşıcı hastalık, son salgında en az 524 kişiyi öldürdü.
“YENİ VE EN TEHLİKELİ VARYANT”
Şu anda görülen salgının, virüsün yeni bir varyantıyla ilişkilendirildiği için öncekilerden daha endişe verici olduğu söyleniyor.
Uzmanlar bunun şimdiye kadar gördükleri en tehlikeli varyant olduğu uyarısını yapıyor, yayılma hızı ile yüksek ölüm oranından endişe ediyor.
DSÖ’nün ilan ettiği küresel halk sağlığı acil durumu, 196 ülke için yasal olarak bağlayıcı olan Uluslararası Sağlık Mevzuatı kapsamındaki en yüksek alarm seviyesi.
DSÖ Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, salgının Afrika kıtasında ve ötesinde daha fazla yayılma ihtimalinin "çok endişe verici" olduğunun altını çizerek “Bu salgını durdurmak ve hayatları kurtarmak için koordineli bir uluslararası müdahale şart" dedi.
VİRÜS ORTA VE DOĞU AFRİKA'DA HIZLA YAYILIYOR!
2024'ün başından bu yana Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 14 binden fazla M çiçeği vakası kaydedildi.
Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Africa CDC) de son durumla ilgili yaptığı açıklamada halk sağlığı açısından acil durum ilan etmişti.
Acil durum kararının hükümetlerin müdahalelerini koordine etmelerine yardımcı olacağı ve etkilenen bölgelere tıbbi malzeme ve yardım akışının hızlandırılmasını sağlayabileceği belirtiliyor.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), "maymun çiçeği hastalığı (Monkeypox)" ismini, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygısıyla "Mpox" (M çiçeği) olarak değiştirmişti.
M ÇİÇEĞİNİN BELİRTİLERİ NELER? Hastalığın ilk belirtiler arasında ateş, baş ağrısı, şişlikler, sırt ağrısı ve kas ağrıları yer alıyor. Ateş düştükten sonra, genellikle yüzde başlayıp vücudun diğer bölgelerine, en yaygın olarak da avuç içlerine ve ayak tabanlarına yayılan bir döküntü gelişebiliyor. Aşırı kaşıntı yapan veya ağrılı olabilen döküntüler değişip farklı aşamalardan geçebiliyor ve sonunda kabuk oluşturup dökülüyor. Bazen döküntüler deride iz bırakabiliyor. Enfeksiyon genellikle kendiliğinden iyileşiyor ve yaklaşık 14-21 gün sürüyor. Ciddi vakalarda lezyonlar tüm vücuda, özellikle de ağız, göz ve cinsel organlara yayılabiliyor.
M çiçeği, 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde insanlarda ilk kez tespit edildikten sonra onlarca yıldır Afrika'nın bazı bölgelerinde endemik olarak görülüyor.
PANDEMİ SONRASI YAYILMA TEHLİKESİ İKİNCİ PLANDA KALMIŞTI
Virüsün daha hafif bir varyantı, 2022 yılında, büyük ölçüde cinsel temas yoluyla 100’den fazla ülkeye yayıldı ve Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) en yüksek alarm seviyesi olan küresel halk sağlığı acil durumu ilan etmesine neden olmuştu.
DSÖ, 10 ay sonra sağlık krizinin kontrol altına alındığını söyleyerek acil durumu sona erdirmişti.
Dünya koronavirüs pandemisiyle birlikte büyük bir kâbusu yaşarken deyim yerindeyse hortlayan M çiçeği salgını ikinci planda kalmıştı.
M ÇİÇEĞİ NASIL BULAŞIYOR? M çiçeği, enfekte kişiyle yakın temas yoluyla insandan insana yayılıyor. Cinsel ilişki, cilt teması ve enfekte kişinin yakınında konuşmak veya nefes almak da buna dahil. Virüs açık yaralar, solunum yolu ya da gözler, burun veya ağız yoluyla da bulaşabiliyor. Virüsün bulaştığı çarşaf ve nevresim, giysiler ve havlular gibi nesnelere dokunarak da hastalık yayılabiliyor. Maymunlar, sıçanlar ve sincaplar gibi enfekte hayvanlarla yakın temas da başka bir tehlike unsuru. 2022'deki küresel salgın sırasında virüs çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayılmıştı.
M ÇİÇEĞİ HASTALIĞINA NE SEBEP OLUYOR, HASTALIK NASIL YAYILIYOR?
M çiçeği hastalığına monkeypox (maymun çiçeği) virüsü neden oluyor. Maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığı ile aynı grupta bulunuyor ama onun kadar tehlikeli değil.
Virüs başlangıçta sadece hayvanlardan insanlara bulaşıyordu ama artık insandan insana da bulaşabiliyor. Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi ülkelerdeki tropikal yağmur ormanlarında bulunan ücra köylerde daha yaygın bir şekilde görülüyor.
Bu bölgelerde her yıl binlerce vaka ve yüzlerce ölüm gerçekleşiyor. Virüsten en çok 15 yaş altı çocuklar etkileniyor.
İKİ FARKLI VARYANTI VAR
Virüsün şu anda iki farklı varyantı var. "Clade 1" Orta Afrika'da endemik bir tür. "Clade 1b" ise mevcut salgında görülen yeni ve daha şiddetli olan virüs türü.
Afrika CDC, 2024 yılının başından temmuz ayının sonuna kadar 14 bin 500'den fazla M pox enfeksiyonu ve 450'den fazla M çiçeği ölümünün gerçekleştiğini açıkladı. Bu da 2023'ün aynı dönemine kıyasla enfeksiyonlarda yüzde160, ölümlerde ise yüzde 19'luk bir artış anlamına geliyor.
Batı Afrika'da görülen "Clade II" adlı daha hafif bir M pox türü, 2022 yılında da küresel bir salgına yol açmıştı. Virüs, normalde görülmediği Avrupa ve Asya bölgeleri dahil, Türkiye'nin de içinde olduğu yaklaşık 100 ülkeye yayılmıştı.
Salgın bu dönemde savunmasız grupların aşılanmasıyla kontrol altına alındı. Ancak Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde M pox aşılarına ve tedavilerine yeterli erişim yok ve sağlık yetkilileri hastalığın yayılmasından endişe ediyor.
TEDAVİSİ NASIL YAPILIYOR? Çiçek hastalığında kullanılan tedavi yöntemleri M çiçeği için de yararlı ancak ne kadar etkili oldukları henüz yeteri kadar bilinmiyor. Salgınlar büyük oranda aşı ile kontrol altına alınıyor, şu an mevcut 3 aşı bulunuyor. DSÖ son dönemde ilaç üreticilerinin, henüz onaylanmamış olsa da M çiçeği aşılarını ihtiyaç duyulan ülkelerde acil durumlar için kullanıma sunmalarını istedi.