Davos, Hitler’in arka bahçesiydi

Davos o günden sonra derin bir nefes alıyor. Dünya Ekonomik Forumu’na ev sahipliği yaptığı günlere geliyor.

"Führer emir versin, diyelim ki, karımı öldürmek için, bir dakika gözümü kırpmam, öldürürüm."

Wilhelm Gustloff, Hitler’in bu derece sadık bendesi. Sadece sadakatla kalmıyor, Hitler ve Nazi partisi için, Avrupa’da her türlü örgütlenmeyi de üstleniyor. Bunu büyük başarıyla yürütüyor.

Nerede? Davos’ta.

Dünya Ekonomik Forumu ile ünlenen şu bildiğimiz Davos’ta, İsviçre Alpleri’ndeki kayak merkezinde. Yirmi yılı aşkın süredir küresel kapitalizmin buluşma yeri Davos, 1930’lardan Hitler’in tarihe gömüldüğü 1945’e kadar Nazilerin Almanya dışındaki en önemli merkeziydi.

Hitler’in bir emriyle karısını bile öldürebilecek inanca sahip olan, kendini Hitler’e ve Nazizme adayan Wilhelm Gustloff, Nazi Partisi’nin Avrupa’da örgütlenme merkezi olarak Davos’u seçiyor. Yıl 1934.

Aslında Davos’u ondan 70 yıl önce iki doktor keşfediyor: Alman Alexander Spengler ile Hollandalı Willem Jan Holsboer. Veremli hastaların tedavisi için, 1860’larda Davos’ta ilk sanatoryumu açıyorlar. Spengler eski bir devrimci. 1848 ayaklanmalarına karışıyor. Sonra mesleğine dönüyor.

MÜTHİŞ BİR TERÖR

Davos 1930’lara kadar tatil yeri, dinlenme yeri, tedavi ve kayak merkezi. Bir ara oraya gidenler arasında, edebiyat tarihinin devleri arasında yerini alan Thomas Mann da var. Davos’la ilgili yazdığı "Sihirli Dağ" (Zauberberg) romanıyla, Davos’a şiirsel bir anlam kazandırıyor.

Wilhelm Gustloff ise, rotayı Nazizme çeviriyor. Davos ve çevresinde müthiş bir terör yaratıyor. Sokak ortasında faili meçhul cinayetlerden, Zürih’teki tiyatroda Brecht’in "Üç Kuruşluk Opera" oyununu kundaklamaya varan sabotajlara kadar.

Ancak, yarattığı terörden kendisi de kurtulamıyor. 4 Şubat 1936’da, bir Yahudi gencin tabancasından çıkan kurşunlar, evindeki kabul salonunda, kendi sonunu getiriyor. 28 yaşındaki genç Yahudi 18 yıl hapse mahkûm oluyor ve savaş sonrasında affedilip hapisten çıkıyor, 1982’de Tel Aviv’de eceliyle ölüyor.

GEMİSİNİ DE BATIRDILAR

Gustloff’un kaybına Hitler çok üzülüyor. Adını yaşatmak üzere, bir savaş gemisine Wilhelm Gustloff adını veriyor. O gemiyi İkinci Dünya Savaşı sırasında Ruslar özellikle, büyük bir hınçla izliyor ve batırıyor.

Gustloff öldürülüyor, gemi batırılıyor, ama Davos, Nazilerin merkezi olmaktan kurtulamıyor. Hitler’in doğum günleri ile Nazilerin zaferlerini kutlamakta Berlin’den sonra gelen yer Davos. Ayrıca, Naziler savaşta ağır yaralanan askerlerini Davos’a gönderiyor. Hastabakıcılar ile yaralı askerler arasında doğan aşkların her biri ayrı bir öykü.

1945’in 8 Mayıs’ında Davos’ta artık yeni bir sayfa açılıyor. Bando eşliğinde, şen şakrak bir törenle Nazilerin sembolü gamalı haçlar Davos’un bütün duvarlarından ve evlerinden sökülüyor.

Davos o günden sonra derin bir nefes alıyor. Bugünlere geliyor.

Kaderin cilvesi, Davos’ta Dünya Ekonomik Forumu’nu kuran ve kasabayı bugünkü uluslararası niteliğe kavuşturan, İsviçre uyruklu, aslen yine bir Alman, Klaus Schwab.

Not: Bu bilgileri, 18 Ocak 2007 tarihli haftalık Die Zeit gazetesinden aktarıyorum.