Sarı Humma (Aedes) ısırığı ve hastalık belirtileri nedir, korunma yolları nedir?

Sarıhumma virüsü Aedes veya Haemagogus türü sivrisinekler aracılığıyla bulaşır. Bu sivrisinekler özellikle gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarıhumma insanları ve maymunları enfekte etmektedir. Sivrisinekler virüsü enfekte insan veya hayvan kanı emerek elde eder ve daha sonra virüsü diğer insan veya hayvanlara bulaştırabilir. Sarı humma virüsü ile enfekte olan insanlar, viremik dönem olarak adlandırılan, ateş başlangıcından kısa bir süre önce ve başladıktan 5 gün sonrasına kadar ısıran sivrisinekleri enfekte ederler.

Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Sivrisinekler, ormanlık alana giren insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.

AEDES SİVRİSİNEĞİ ISIRIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Sarıhumma virüsü ile enfekte olan kişilerin birçoğu hiçbir belirti vermeyebilir veya hafif belirtiler gösterebilir. Belirti oluşanlar için kuluçka süresi 3-6 gündür. Hastalığın ilk belirtileri ani ateş, titreme, şiddetli baş ağrısı, sırt ağrısı, genel vücut ağrıları, bulantı, kusma, yorgunluk ve halsizliktir. Hastaların çoğu ilk dönemden sonra iyileşme göstermektedir. İyileşen hastalarda halsizlik ve yorgunluk birkaç ay sürebilir Bu hastaların yaklaşık %15’inde daha şiddetli bir faza geçiş olur. Bu ikinci dönemde yeniden ateş yükselmesi, sarılık, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri görülür. Sonunda şok ve çoklu organ yetmezliği gelişir. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra kaybedilirler.

SARIHUMMA (AEDES) SİVRİSİNEĞİNDEN NASIL KORUNULUR?

Sarıhumma aşısı hastalığın görüldüğü bölgelere seyahat edeceklere önerilir. Aşı yapıldıktan sonra UST’ye uygun olarak ‘Uluslararası aşı ve profilaksi sertifikası’ düzenlenir. Bazı ülkeler ülkeye giriş için sarı humma aşısının yapıldığını gösteren bu sertifikayı zorunlu tutmaktadırlar. Uluslararası aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır ve ömür boyu koruyucudur (Ayrıntılı bilgi için Sarıhumma Aşısı bölümüne bakınız).

Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar ile) azaltılabilir. Sarıhumma virüsünü taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır. Sivrisinek ısırıklarından korunmak için:

• Uygun giysiler giyilmelidir (uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çorap ve şapka),
• Uygun bir böcek kovucu kullanılmalıdır (DEET, Picardin). Aktif madde yüzdesi yüksek olanlar daha uzun bir koruma sağlar. Ayrıca güneş koruyucu kullanılacaksa, önce güneş koruyucu sürülüp sonra böcek kovucu uygulanmalıdır. Çocuklar üzerinde kovucu uygulanırken gözlere ve ağıza temasından kaçınılmalıdır. Kullanılacak giysilere ve çadıra permetrin uygulanabilir. Permetrin doğrudan cilde uygulanmamalıdır.
• Mümkün olduğu kadar perdeli ve klimalı odalarda kalmaya özen gösterilmelidir.
• Birçok sivrisinek daha çok geceleri aktifken, sarıhumma bulaştıran sirisineklerden biri olan Aedes aegypti daha çok gündüzleri ısırırlar.