EYT şartları neler olacak? EYT haberleri arasına yenileri eklenmeye devam ediyor!
Güncelleme Tarihi:
EYT şartları, son dakika haberleri ile gündemin önemli başlıklarından olmaya devam ediyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar için formüller teker teker masaya yatırılıyor. EYT'de bugün tazminat hesaplama en çok merak edilen başlıklar arasında yer alıyor. Peki, EYT'liler kıdem tazminatı alacak mı, çalışmayacak mı? EYT ne zaman çıkacak, kimleri kapsıyor? İşte EYT son durum gelişmeleri...
Emeklilikte yaşa takılanlar için çıkacak olan EYT yasası ile ilgili gelişmeler yakından takip ediliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin EYT yasası ile sona gelindiğini duyurmuştu. Bu açıklamasının ardından EYT ne zaman çıkacak sorusunun yanı sıra EYT'de kıdem tazminatı da merak konusu oldu. Hürriyet Ekonomi yazarı Ahmet Karabıyık ve Noyan Doğan konuyu köşesinde değerlendirerek hesaplamaları yaptı... Peki, EYT Emeklilikte Yaşa Takılanlar kimleri kapasayacak, kıdem tazminatı alacak mı? İşte masadaki EYT formülleri...
EYT'LİLER KIDEM TAZMİNATI ALACAK MI?
Yeni yılla birlikte yasalaşması beklenen EYT düzenlemesi sonrasında yaklaşık 1 milyon çalışanın emekli olabileceği öngörülüyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 tarihinden önce ilk işe başlamış yaklaşık 3 milyon çalışanın daha (SGK prim gününü ve çalışma süresini doldurarak) zaman içerisinde EYT kapsamında emekli olabileceği öngörülüyor.
İlk işe girişi 8 Eylül 1999 öncesi olan ve emeklilikte yaşa takılan milyonlarca çalışan için yaklaşan 2023 yılı özel bir yıl olacak. Yeni emeklilere ödenecek maaşlar için 2023 devlet bütçesinden önemli bir kaynak ayrılacakken diğer yandan şirketlerin de yeni emeklilere ödenecek kıdem tazminatı için şimdiden kaynak ayırması, planlama yapması yerinde olacaktır. Şirketler normalde her yıl yaklaşık kaç çalışanın emekli olabileceğini, kaç çalışanı için kıdem tazminatı ödeyebileceğini öngörebilir.
EN SON HABERLER
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIYOR?
Emekli olan çalışanlar son işyerlerinden, o işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma (kıdem) yılı için çalışana 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenecek. Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan: 15.371,40) aşan ücrete sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan tutarı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Güncel asgari ücreti ve güncel tavan tutarını dikkate alarak kaç yıllık çalışma süresi için ne kadar tazminat hesaplanacağı Tablo 1’den görülebilir. Asgari ücretle, tavan tutarı arası ücrete (Örnek: brüt 12.500 TL) sahip çalışanlara ödenecek tazminat için son ücretle kıdem yıl sayısının (örnek 5 yıl) çarpımı sonucu bulunacak tutar (12.500 TL * 5 yıl = 62.500 TL) ödenecek. Hesaplanan kıdem tazminatı üzerinden gelir vergisi ve SGK primi kesilmeyecek yalnızca Damga Vergisi (Binde 7,59) kesilecek.
Tablo 2’de ayrıca; 2023 yılında tahmini brüt asgari ücretin 10.000 lira (Net:8.500 TL) ve tahmini kıdem tazminatı tavanının 22.500 TL olacağını varsayarak EYT yasasının çıkmasından sonra hangi brüt ücrete sahip çalışan için ne kadar kıdem tazminatı ücreti ödeneceği de görülebilir.
EN SON HABERLER
KIDEM TAZMİNATINI KİMLER ALABİLİYOR?
Kendi isteğiyle işten ayrılmasına rağmen kıdem tazminatı alabilecekler yalnızca emekliler de değil aslında...
Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar, evlilik nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılanlar da kıdem tazminatı alabiliyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlar da (En az 15 yıl sigortalılığı ve 3.600 prim günü de varsa) yine tazminat alabiliyor. Sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle çalışan tarafından iş sözleşmesi sonlandırıldığında da çalışan tazminat alabiliyor.
NOYAN DOĞAN'IN BUGÜNKÜ EYT YAZISI
Çalışanların EYT konusunda merak ettiği birçok konu var. Prim gün sayısı eksik olanlar askerlik ya da doğum borçlanması yaparak, EYT düzenlemesinden yararlanabilecek mi? Yasa çıktıktan sonra EYT’liler zorunlu olarak emekli mi edilecek, çalışmaya devam edebilecekler mi? EYT’de konuşulmayan bir konu da düzenlemeden işverenlerin nasıl etkileneceği. İşverenlerin şimdiden 2023’ün başındaki EYT düzenlemesine kendilerini hazırlamaları gerekiyor. Çünkü ciddi tazminat yükü ile karşılaşacaklar.
EN SON HABERLER
Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunda sona geliniyor. Sona gelindikçe de hem ciddi bilgi kirliliği yaşanıyor hem de kafalarda ciddi soru işaretleri doğuyor. ‘EYT’li miyim, yeni yasa beni de kapsayacak mı?’ gibi klasik soruların dışında; EYT ile ilgili başka merak edilenler de var. Mesela, prim gün sayısı eksik olanların askerlik ya da doğum borçlanması yaparak, yeni yasadan yararlanıp yararlanamayacağı? Mesela; yapılacak düzenleme sonrası EYT’lilerin zorunlu olarak emekli edilip edilmeyeceği? Dikkat ediyorum da EYT’de pek konuşulmayan bir konu daha var; o da, düzenlemeden işverenlerin nasıl etkileneceği. Bence işin bu boyutu önemli. Hepsine tek tek değineyim.
EYT KİMLERİ KAPSAYACAK?
Önce, EYT konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in yaptığı açıklamayı paylaşayım. Keza, Bakan Bilgin’in açıklaması nasıl bir EYT düzenlemesi olacağının ana hatlarını net ortaya koyuyor. Bakan Bilgin, “Birçok televizyon kanalında çeşitli uzmanlar ellerinde kalemle hesaplar falan yapıyorlar. Onların hiçbiri bizim önümüzde yok. Televizyonda çıkarıyorlar işte ‘şunlar da girecek bunlar da çıkacak’ öyle bir şey yok. 1999 yılı öncesi biliyorsunuz yaş ile ilgili bir sorun var. O sorunu biz çözüyoruz. Önümüzde tek bir model var” açıklamasını yaptı. Bakan Bilgin, hazırlıkların aralık ayında Meclis’e geleceğini de söyledi.
EN SON HABERLER
Daha önceki yazılarımda da yazdım, bir kere daha tekrarlayayım ki, net anlaşılsın. İlk sigortalı olduğu tarih 1999 yılının eylül ayından önce olanlar, emeklilikte yaşa takılıyorlar. Bu tarihten önce sigortalıların emekli olabilmeleri için kadın çalışanların 20 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması gerekiyordu. Erkek çalışanların ise 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması emeklilik için yeterliydi ve her iki kesim için de yaş şartı aranmıyordu. 1999’un eylül ayında sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikle sigortalılık süresi ve prim gün sayısına ek olarak emeklilik için yaş şartı getirildi. Emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlar için 58, erkek çalışanlar için 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı. Bu kişiler çalışma yılını ve prim gün sayısını doldursalar da emeklilikte yaşa takıldılar.
1.5 MİLYON EMEKLİ OLACAK
İşte, yeni düzenleme bu kişileri kapsayacak. Daha açık bir anlatımla, ilk sigortalı olduğu tarih eylül 1999’dan önce olup da çalışma yılını ve prim gün sayısını dolduranlar; yeni düzenlemeden yararlanarak, emekliliğe hak kazanacak. İlk etapta da 1.5 milyon kişinin düzenlemeden yararlanıp, emekli olması bekleniyor. Bakan Bilgin’in açıklamasına göre de düzenleme aralık ayında Meclis’e gelecek ve yasalaştıktan sonra da 2023’ün ocak ayından itibaren uygulanmaya başlanacak. EYT’liler, gelecek yılın başından itibaren emekli olabilecek.
EN SON HABERLER
BORÇLANMA YAPILACAK MI?
Peki, prim gün sayısı yeterli olmayanlar, askerlik ya da doğum borçlanması yaparak EYT düzenlemesinden yararlanabilecek mi? Düzenlemede, borçlanma hakkı tanınıp tanınmayacağı net değil. Prim gün sayısı, çalışma yılı şartlarını yerine getirip de sadece yaşa takılanlara yönelik bir düzenleme olacağı için borçlanma hakkı tanınmayabilir. Ama bu gibi kişilere bir öneride bulunayım. EYT düzenlemesi çıkmadan önce askerlik ya da doğum borçlanması yapabilirsiniz. Düzenleme çıktıktan sonra eğer borçlanma hakkı tanınmazsa borçlanma bedelini Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) iade alabilirsiniz. Kişilerin bu hakkı var. Burada kritik nokta; emekli aylığı bağlanmadan önce iade alınabilecek olması. Emekli aylığı bağlanmadan önce askerlik, doğum ve yurtdışı borçlanması yapanlar, borçlanma bedelinin iadesini talep edebilir ve ödedikleri parayı geri alabilirler.
EYT’LİLER ÇALIŞAMAYACAK MI?
Gelelim, EYT konusunda bir başka merak edilen konuya. EYT düzenlemesi çıktıktan sonra çalışanın emekliliğe zorlanıp zorlanamayacağı sorusuna. Malum, günün şartlarına göre, birçok EYT’li, düzenlemeden yararlanıp, emekli olduktan sonra da çalışmaya devam etmek istiyor. Düzenlemede, ‘emekli olunur, çalışamaz’ şeklinde bir madde yer alabilir mi? Açıkçası çok ihtimal vermiyorum. Çünkü iş kanunu gereği, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışana ait bir haktır. İşveren, çalışanı zorla emekli edemez. Ancak, işveren, işyeri kurallarını belirlemiş ve emekliliği gelenlerin işe devam etmemesi gibi bir kuralı da şart koşmuşsa, o zaman çalışan emekli edilebilir.
EN SON HABERLER
İŞVERENLER DİKKAT!
Başta da belirttim, EYT’nin konuşulmayan tarafı, işverenlere olası etkisi. Bence, şimdiden, işverenlerin bu konuyu konuşması ve 2023 planlarına alması gerekiyor. Düzenleme aralık ayında Meclis gündemine gelecek ve yasa çıktıktan sonra, 2023’ün ocak ayından itibaren de uygulamaya girecek. Bu da şu anlama geliyor; 2023’ün başından itibaren sayıları milyonu bulacak çalışan, EYT’den yararlanıp, emekliliğini isteyecek. Çalışan, eğer aynı işyerinde çalışmaya devam etmeyecekse, emeklilik hakkından dolayı işverenden kıdem tazminatını alıp, emekli olacaktır.
Kimi çalışan ise EYT’den yararlanarak, emekliliğini isteyecek, tazminatını alarak işten ayrılacak, sonrasında yine iş arayacaktır. Yani, hemen hemen birçok senaryoda, işverenler, 2023’ün başından itibaren ciddi kıdem tazminatları ödemekle karşı karşıya kalacaktır. Şu bir gerçek ki, bugün işletmelerin neredeyse tamamına yakını çalışanların kıdem tazminatı karşılığını ayırmıyor, ‘zamanı geldiğinde düşünürüz’ diyor. İşte o zaman geldi. Diyeceğim o ki, EYT düzenlemesi, işverenlerde ciddi tazminat yükü doğuracak, belki de birçok işletme bu yükümlülüğü karşılayamayacak duruma düşecektir. O yüzden, işverenlerin şimdiden 2023’ün başındaki EYT düzenlemesine kendini hazırlamaları, pozisyonlarını almaları gerekiyor.