Vatandaşlık testi kargaşası

Bu öneriler testten önce kurs, yazılı ya da sözlü sınav, anayasaya bağlılık yeminine kadar uzanıyor. Bu konuda ABD ve öteki bazı Avrupa ülkelerinin örnek alınması öneriliyor. ABD ve Avrupa ülkelerindeki vatandaşlık uygulamalarını araştırdık.

Almanya’da patlak veren vatandaşlık testi tartışması Hıristiyan Sosyal Birlik (CSU) Genel Başkanı Edmund Stoiber’in "Bu konuda ABD’yi örnek alalım" önerisiyle gözleri öteki ülkelerdeki uygulamalara çevirdi.

11 Eylül terör saldırısı ve ardından Avrupa ülkelerinde yaşanan aşırı İslamcı terör saldırılarından sonra Avrupa ülkelerinde yabancılar ve vatandaşlık politikası sertleşmeye başladı. Vatandaşlık konusunda en liberal ülkelerin başında gelen Hollanda ve Danimarka bu politikasından dönüş yaparak, vatandaşlık yasasını sertleştirdi. Avrupa’da en liberal vatandaşlık yasası şimdilik Fransa, İtalya ve İspanya’da uygulanıyor.

ABD

Amerika Birleşik Devletleri göçmenler için en cazip ülkelerin başında geliyor. Her yıl bir milyonun üzerinde insan ABD’ye göçüyor. ABD vatandaşlığına geçmek için en başta 5 yıldır yasal olarak ülkede oturmuş olmak şartı aranıyor. Bunun yanında "iyi bir karakter" sahibi olma şartı geliyor. ABD’de nasıl vatandaş olunacağını anlatan "Hoşgeldiniz Rehberi" adlı broşürde iyi karakter sahibi olmak hiç suç işlememiş olarak tarif ediliyor.

ABD vatandaşlığına başvuranlar dil sınavı yanında vatandaşlık bilgisi üzerine çoktan seçmeli denilen test yapmak zorunda. Resmi soru kataloğunda "Bayrağımızda kaç şerit var?", "Bana ya özgürlüğümü ver ya da öldür’ sözü kime ait?", "Beyaz Saray nedir?" gibi sorular yer alıyor. Ancak yetkili memur bu soru kataloğundan bağımsız başka sorular da sorma yetkisine sahip.

İNGİLTERE

İngiltere’de her yıl ortalama 140 bin göçmen İngiliz vatandaşı olmak için müracaat ediyor. İngiltere’de de "İyi karakter" ve 5 yıl yasal oturum vatandaşlığa başvurmak için temel şart. Geçtiğimiz yıl bu şarta İngilizce’ye iyi hakim olmak ve ülkenin dini ve siyasi yapısı üzerine 24 sorudan oluşan 4 şıklı çoktan seçmeli testin yüzde 75’ini doğru cevaplandırma şartı eklendi.

Soruların cevaplandırılması için verilen süre ise 45 dakika. Testte şu tür sorular yer alıyor: "Kadınlar erkeklerle eşit haklara sahip mi ve her zaman böyle miydi?" "İngiltere’de insanlar daha çok köylerde mi yoksa kentlerde mi yaşıyor?", "PMs ne anlama geliyor?".

FRANSA VE AVUSTURYA

Avrupa’da farklı bir göç tarihine sahip olan Fransa’da vatandaşlık testi yapılmıyor. Ancak Fransızca bilmek vatandaşlığa geçmek için önemli bir kriter. Fransa’da doğan herkes doğrudan Fransa vatandaşı oluyor.

Avusturya ise vatandaşlığa geçişi daha önceki uygulamaya göre zorlaştırıldı. Avusturya vatandaşı olmak için ülkede yasal olarak oturmuş olma süresi 10 yıla çıkarıldı. Bunun yanında geçimini sağlıyor olmak ve Almanca bilme şartı aranıyor.

Avusturya da nisan ayından itibaren ülkenin tarihi, siyasi yapısı ve kültürü üzerine 50 sorunun yer aldığı test uygulaması başlatacak. Çoktan seçmeli testte Avusturya’nın milli marşını kim besteledi, genel seçimler kaç yılda bir yapılıyor, cumhurbaşkanını kim seçiyor gibi sorular yer alıyor.

HOLLANDA

Bir zamanlar vatandaşlık konusunda Avrupa’nın en liberal ülkesi olarak tanınan Hollanda şimdi sert yabancılar politikası izleyen ülkeler sırasına geçti.

Hollanda da geçen haftadan itibaren ülkedeki norm ve değerler üzerine sorulardan oluşan vatandaşlık testi uygulaması başlattı. Bu teste hazırlanmak için eşcinsellerin öpüştüğü, çıplaklar kampının görüntüye geldiği tartışmalı video kaseti hazırlandı.

Ülkedeki norm ve değerler üzerine soruların yer aldığı testte, Amsterdam’dan Eschede’ye tren yolculuğu ne kadar sürüyor, kızartma yağı hangi çöpe dökülüyor gibi sorular yer alıyor. Testi eleştirenler bu sorulardan çoğunu Hollandalıların da cevaplayamayacağı görüşünü savunuyor.

İSVİÇRE

İsviçre’de vatandaşlıkla ilgili uygulama kantondan kantona değişiklik arzediyor. Ancak ülke genelinde vatandaşlık başvurusu için 12 yıldır ülkede yasal oturmuş olma, İsviçre yaşam tarzı, gelenek ve göreneklerini tanıma şartı aranıyor.

Ayrıca başvuran kişinin ülkenin güvenliği açısından tehlikeli olup olmadığı araştırılıyor. Vatandaşlık başvurusuna önce belediyeler karar veriyor. Burada başvuru yapan kişiyle özel bir görüşme yapılıyor ve bazı sorular soruluyor.

Kişinin geçimini sağlayıp sağlamadığına bakılıyor ve bu incelemeden sonra belediye vatandaşlığa önerip önermeyeceğine karar veriyor. Belediyenin kararından sonra vatandaşlığa önerilen kişiler ya halk oylamasına ya da belediyenin vatandaşlarla toplantısında oylamaya sunuluyor. Oylama sonucunda kabul edilenler vatandaşlığa alınıyor.

DANİMARKA

Göçmenlere karşı liberal politika izleyen Danimarka da aralık ayından itibaren yasasını sertleştirdi. Vatandaş olmak isteyenlerden en az 9 yıllık ilköğretim okulunu bitiren bir öğrencinin seviyesinde Danca bilmesi şartı aranıyor.

Ayrıca vatandaşlık testi uygulanıyor ve testte Danimarka toplum yapısı, tarihi ve kültürü üzerine sorular yer alıyor. Teste karşı çıkanlar testin seviyesinin çok yüksek olduğunu eleştiriyor.

İSPANYA VE İTALYA

İspanya’da vatandaşlık testi uygulaması yok. İspanya vatandaşı olmak için 10 yıldır yasal olarak ülkede oturma şartı aranıyor. Ayrıca çalışıyor ve suç işlememiş olmak gerekiyor.

İlticası tanınmış kişiler için ülkede yasal oturma şartı süresi 5 yıl, Güney Amerikalılar için ise 2 yıl. Vatandaş olmak isteyen bir kişi Adalet Bakanlığına niçin İspanya vatandaşı olmak istediğini anlatan bir dilekçeyle başvuruyor.

Vatandaşlıkta en kolay uygulama ise İtalya’da. İtalyan vatandaşı olmak için ne dil testi ne de ülke hakkında herhangi bir test uygulaması bulunuyor. Vatandaşlık için tek şart 10 yıldır İtalya’da yasal olarak oturmuş olmak. Ancak vatandaşlığa alınırken, kişinin ağır suç işleyip işlememiş olduğuna bakılıyor ve suç işleyenlerin vatandaşlık başvurusu reddediliyor.

Celal ÖZCAN / MÜNİH