Unutturmayacağız

Dinleyicileri “Selamünaleyküm” diye selâmlayan Erdoğan, şunları söyledi:

İlla barış, illa barış
- Bratunaç’ta, Karakay’da, Potoçari’de, Miniçi’de, Tuzla yolunda bütün bu çevremizdeki dağlarda sadece birkaç gün içinde yaklaşık 10 bine yakın masum insan, hattâ kadınlar, çocuklar, kundaklarında bebekler insanlık dışı yöntemle âdeta etnik temizliğe tâbi tutuldular. Aradan geçen 15 yıla rağmen bugün bile hâlâ akıbetleri bilinmeyen, mezarları meçhul, bir mezar taşı dahi olmayan binlerce kayıp var.
- Aradan geçen 15 yıla rağmen oğlunun, kocasının, özellikle az önce burada şahit olduğumuz tabloyla o değerlerini kaybeden bir Boşnak hanımefendinin, değerli meslektaşım Sayın Tadiç’e (Sırbistan Cumhurbaşkanı) gelip onun elini sıkmak suretiyle ‘Ben burada beyimi ve iki yavrumu kaybettim’ derken takındığı metaneti takdirle anıyorum. Ve bu hanım kardeşimin gözlerinde metânet gördüm, onur gördüm; ama nefret ve kin görmedim. Çünkü o, asaletinin gereğini yerine getiriyordu. İşte dünya barışının buna ihtiyacı var, bu annelere ihtiyacı var. Biz şunu biliyoruz, bir insanın ölümü, tüm insanlığın ölümü gibidir. Buna inanarak adımları atıyoruz. Onun için illa barış, illa barış, illa barış diyoruz.
Bosna şiiri
- Srebrenitsa’da insanlık onuru ağır bir yara almıştır. Balkan tarihi, Avrupa tarihi bir kara leke almıştır. Srebrenitsa’da güvenli bölge tanımı, uluslararası barış gücü tanımı çok ağır bir darbe almıştır. Evet Srebrenitsa’yı unutmayacağız, unutturmayacağız. Bir daha bu acıların yaşanmaması için bu katliamların tekrar edilmemesi için dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir bölgesinde etnik temizlik girişimleri olmaması için Srebrenitsa’yı hafızalarımızdan hiç çıkarmayacak, silinmesine izin vermeyeceğiz.
- Türkiye olarak, Balkanların refahı, istikrarı, huzuru ve barışı için çalıştık, çalışıyoruz. Daha da gayretle çalışmaya devam edeceğiz. İnanıyorum ki Bosna Hersek de gayretle çalışacaktır. İnanıyorum ki Sırbistan da, Hırvatistan da, Avrupa ve uluslararası toplum da barışın bozulmayacak şekilde pekişmesi için gayretle çalışmaya devam edecektir. Saraybosna İstanbul’un kardeşidir. Belgrad Ankara’nın dostudur, Zagreb İzmir’in akrabasıdır, Kızılırmak Nehri’nin, Sakarya Nehri’nin, Tuna’nın, Dirina’nın, tarihi ortaktır, birdir.
- Konuşmamı yeni öğrendiğim bir dörtlükle bitireyim; “Kanlı topraklar üzerine kurduğum canım Bosnam benim/Sana iki gözüm gibi bakacağım/çünkü ben senin oğlunum.”

Katolik Hren için ortak dua

775 cenazenin arasında bulunan tek Katolik olan Rudolf Hren için Katolik ve Müslüman din adamları dua etti. Srebrenitsa’nın işgali üzerine buradaki Boşnak arkadaşlarıyla ormana kaçarken Çetnikler tarafından katledilen Rudolf Hren’in cenazesinin, annesi Barbara ve kızı Diana’nın isteği üzerine Srebrenitsa kurbanlarıyla birlikte toprağa verilmesinin istendiği öğrenildi. Anna Barbara Rhen, “Oğlum öldürüldüğünde 35 yaşındaydı. O gönlüyle ve ruhuyla tam bir Srebrenitsa’lıydı. O nedenle onu arkadaşlarından ayırmak istemedim” dedi.

‘Ölüm yolu’nda yürüdüler

Bundan 15 yıl önceki Sırp katliamından canını kurtarmak için Srebrenitsa’dan kaçmaya çalışan çok sayıda Bosnalı, aynı kalanlar gibi, vahşete maruz kalmıştı. 110 kilometrelik orman yolundan yürüyerek Tuzla kentine varmaya çalışan bu masum insanlar, Çetniklerce katledilmişti. İşte, ilerleyen yıllarda “ölüm yolu” olarak anılmaya başlanan bu güzergâh, Srebrenitsa dehşetini anmak isteyen yaklaşık 5 bin kişi tarafından geçtiğimiz cuma günü katedilmeye başlanmıştı. Yürüyüş dün Potoçari’de tamamlandı.

Katliamın kara defterleri Lahey’de

SREBRENİTSA Katliamı’nı yöneten firari Sırp generali Ratko Mladiç’in marifetleri artık daha ayrıntılı öğrenilebilecek. Mladiç’in tuttuğu savaş günlüklerinin, Sırp polisince bulunup Lahey’deki mahkemeye verildiği ortaya çıktı. 18 defter, 120 ses kaydı ve hafıza kartlarını içeren belgeler, Bosnalı Sırplar ile Sırbistan arasındaki yakın ilişkiyi de kanıtlıyor. Defterlerde katliamın nasıl yapıldığı açık açık yazmıyorsa da, bu kayıtlar, Lahey’de, aralarında, aynı zamanda Mladiç’e emirleri veren, dönemin Bosnalı Sırp lideri Radovaç Karadziç’in davasının da bulunduğu 6 davanın gidişatını etkileyecek. 1991 yılının haziran ayında başlayıp 1996’nın kasım ayına dek süren günlüklerde Mladiç’in, katliamlara ilişkin ayrıntılara özellikle yer vermediği, tarihleri de bilerek not düşmediği tahmin ediliyor. Ancak el yazısıyla doldurulan defterde, o dönemde emirlerin kimden kime, nasıl verildiğine ilişkin mahkemeyi etkileyecek önemli bilgiler bulunuyor.

Burada olması tarihi bir adımdır

Srebrenitsa’daki törenin en önemli özelliklerinden birisi, Sırbistan Cumhurbaşkanı’nı da ağırlamasıydı. “Bölgedeki uluslar arasında güven ve anlayış tesis etmek istiyorum” diyen Sırbistan Cumhurbaşkanı Boris Tadiç, dün Srebrenitsa’ya gelerek binlerce kişinin katledilmesinin yasını tutanlar arasına katıldı. Böylece Sırbistan, katliamın üzerinden 15 yıl geçtikten sonra, yapılanlardan ötürü resmen özür dilemiş oldu. Başbakan Erdoğan, Tadiç’le ilgili şunları söyledi: “Cumhurbaşkanı Tadiç’in bugün bir kez daha burada bulunması aydınlık geleceğimiz adına tarihi bir adımdır. Barışı kuracağımız dünya için tarihi bir adımdır. İnanıyorum ki Srebrenitsa insanlık onurunun yitip gittiği yer olduğu kadar, insanlık onurunun yeniden yeşerdiği, barışın, dostluğun, kardeşliğin, dayanışmanın âdetâ gümüş gibi parladığı yer olacaktır.” Anma törenlerine Başbakan Erdoğan’ın yanı sıra şu isimler katıldı: Sırbistan Devlet Başkanı Boris Tadiç, Karadağ Devlet Başkanı Filip Vuyanoviç, Makedonya Cumhurbaşkanı Georgi İvanov, Slovenya Devlet Başkanı Danilo, Türk ve Fransa Dışişleri Bakanları Ahmet Davutoğlu ile Bernand Koucher.

8 bin kurban anısına

Srebrenitsa katliamının 15. yıl dönümünde kurbanlar, Almanya’nın başkenti Berlin’de de anıldı. Katliamda öldürülen 8 bin 372 kurbanı anmak amacıyla iki ayda toplanan 16 bin 744 ayakkabının, tarihi Brandenburg Kapısı’nın önüne konulduğu anma etkinliğine Boşnak, Türk ve Almanlar katıldı. Ayakkabıların bir kısmı BM’yi simgeleyen U ve N harfleri şeklindeki iki demir örgülü kafesin içine konuldu.