Türk sermaye gö?ü hızlandı

Türk sermayesinin, ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın arttığı 2001 krizi öncesi dönemde hızlanan, ancak kriz sonrası uygulamaya konulan programın sağladığı görece iyileşme ve güvenin etkisiyle hız kesen yurt dışına gö?ünün, son yıllarda yeniden ivme kazandığı dikkati ?ekti. Ge?en yılın tümünde 2.3 milyar doları bulan Türk girişimcilerinin yurt dışındaki doğrudan yatırımları, bu yılın daha ilk beş ayında 1.7 milyar doları yakaladı. Türklerin doğrudan yatırım i?in 1991 başından bu yılın Mayıs sonuna kadar olan dönemde 11.7 milyar dolara ulaşan yurt dışına doğrudan yatırımının 8 milyar dolarlık bölümü son beş bu?uk yılda ger?ekleşti.

En ?ok yatırımı Avrupa ülkelerine yapan Türk sermayesi, dışarıya en ?ok yatırımı yaptığı son beş bu?uk yılda özellikle petrol ürünleri, finansal hizmetler, gıda, tekstil, taşımacılık gibi sektörleri tercih etti.

SERMAYE G?Ç? YILDAN YILA ARTIYOR

1991 yılında sadece 30 milyon dolar olan Türk yatırımcılarının dışarıdaki doğrudan yatırımı, 1995 yılında 100 milyon doları aştı, 1999'da 655 milyon dolara, siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın tepe noktaya ulaştığı 2000 yılında ise 1 milyar 29 milyon dolara ulaştı.

Şubat 2001 krizinin ardından uygulamaya konulan ekonomik programla girilen iyileşme sürecinde hız kesen dışarıya doğrudan yatırım anılan yılın tümünde 604 milyon dolar düzeyinde ger?ekleşti. Söz konusu tutar 2002 yılında 283 milyon dolara kadar indi.

2002 sonunda başlayan AKP hükümetleri döneminde ise küresel ekonomi ve finans sektörüyle entegrasyonun artmasının da etkisiyle yurt dışına yatırım tutarı yeniden artmaya başladı. Türk yatırımcıların yurt dışındaki doğrudan yatırımları 2003 yılında 505 milyon, 2004 yılında 815 milyon dolar oldu. AB ile müzakere sürecinin başladığı 2005 yılından itibaren yurt dışından Türkiye'ye gelen doğrudan yatırım girişinde adeta patlama yaşanırken, Türklerin dışarıdaki yatırımlarında da hızlı bir artış yaşandı. Yurt dışında doğrudan yatırım tutarı dört yıl aradan sonra 2005'te yeniden 1 milyar doları aştı. Söz konusu tutar 2005 yılında 1 milyar 677 milyon, 2007 yılında da 2 milyar 275 milyon dolara ulaştı. Türk girişimciler bu yılın daha ilk beş ayında ise yurt dışında 1 milyar 665 milyon dolarlık doğrudan yatırım ger?ekleştirdi.

Böylece 2003 başından bu yılın Mayıs sonuna kadar olan dönemde Türklerin yurt dışındaki toplam doğrudan yatırımları 8 milyar 2 milyon dolara ulaştı. 1991 başından bu yana yapılan yatırımların tutarı ise 11 milyar 699 milyon dolar oldu.

Sermaye gö?ü (Milyon $)

1991 30

1992 66

1993 65

1994 50

1995 114

1996 133

1997 272

1998 396

1999 655

2000 1.029

2001 604

2002 283

2003 505

2004 815

2005 1.065

2006 1.677

2007 2.275

2008(beş ay) 1.665

2003-Mayıs 2008 8.002

1991-Mayıs 2008 11.699

EN FAZLA YATIRIM PETROL ?R?NLERİNE

Türk sermayesi, dışarıya en ?ok yatırımı yaptığı son beş bu?uk yılda özellikle petrol ürünleri, finansal hizmetler, gıda, tekstil, taşımacılık gibi sektörleri tercih etti.

Türk girişimcilerin, 2003 başından bu yılın Mayıs sonuna kadar olan dönemde yurt dışında yaptıkları toplam doğrudan yatırım tutarında en büyük payı 2 milyar 190 milyon dolarla kok kömürü, rafine petrol ürünleri ve nükleer yakıt üretimi alt sektörü aldı. Bu sektörü 1 milyar 672 milyon dolarla finansal aracılık izlerken, tekstil 745 milyon dolarla ü?üncü sırada yer aldı. Bunları da 1 milyar 118 milyon dolarla gıda, 713 milyon dolarla ulaştırma, depolama, haberleşme izledi.

Ana sektörler bazında ise bu dönemdeki yatırımlarının toplam 4 milyar 938 milyon dolarının imalat sanayii, 3 milyar 28 milyon dolarının ise hizmetler sektörü yatırımı olduğu belirlendi. Anılan dönemde ayrıca yurt dışında 13 milyon dolarlık madencilik, 12 milyon dolarlık elektrik gaz ve su sektörü, 11 milyon dolarlık da tarım yatırımı yapıldı.

Türklerin yurt dışı yatırımlarının sektörel dağılımı (Milyon $) 2008 Toplam

2003 2004 2005 2006 2007 (Beş ay)

TARIM SEKT?R? 0 0 1 0 2 8 11

MADENCİLİK 1 1 2 0 6 3 13

İMALAT SANAYİ 350 520 965 1.289 559 1.255 4.938

Kok Köm., Rafine Petr. ?r., Nükleer Y. 255 483 539 460 340 113 2.190

Gıda ?rünleri, İ?ecek ve Tütün İmalatı 14 5 53 237 36 773 1.118

Tekstil ve Tekstil ?rünleri İmalatı 7 15 170 485 45 23 745

Elektrikli ve Optik Donanım İmalatı 0 0 34 45 51 112 242

Metalik Olmayan Diğ. Min. ?rünler 0 1 105 13 22 21 162

Makina ve Te?hizat İmalatı 67 3 5 4 19 63 161

Kimyasal Madde ve ?rünler 5 2 12 5 3 130 157

Diğer alt sektörler 2 11 47 40 43 20 163

ELEKTRİK GAZ VE SU 6 5 1 0 0 0 12

HİZMETLER SEKT?R? 148 289 96 388 1.708 399 3.028

Mali Aracı Kuruluş faal. 72 65 8 202 1.279 46 1.672

Ulaştırma, Depolama ve Haberl. 6 158 20 88 218 223 713

İnşaat 3 22 10 53 67 29 184

Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faal. 5 2 1 2 101 40 151

Diğer alt sektörler 62 42 57 43 43 61 308

TOPLAM 505 815 1.065 1.677 2.275 1.665 8.002

EN ÇOK YATIRIM AVRUPA'YA

Türk sermayesinin 1 Ocak 2003-31 Mayıs 2008 döneminde yurt dışında yaptığı 8 milyar dolarlık yatırımın 4 milyar 458 milyon dolarla yarıdan fazlası Avrupa ülkelerinde ger?ekleştirildi. Hollanda 1 milyar 450 milyon dolarla Türk sermayesinin bu dönemde en ?ok doğrudan yatırım yaptığı ülke konumunda. Buna göre söz konusu dönemdeki yatırımların yaklaşık beşte biri bu ülkeye yapıldı.

Yatırım tutarında Hollanda'yı 1 milyar 76 milyon dolarla Malta'nın izlediği dikkati ?ekiyor. Vergi ve diğer alanlardaki ?eşitli avantajları nedeniyle tercih edilen Avrupa'nın bu mini ülkesi, anılan dönemde Türklerin toplam yatırımlarından yüzde 13.4 pay aldı.

Türkiye'nin en büyük dış ticaret partneri olan, 80 bine yakın Türk girişimcinin faaliyet gösterdiği ve yaklaşık 3.5 milyon Türk'ün yaşadığı Almanya ise 868 milyon dolarla Türk sermayesinin en fazla yatırım yaptığı ü?üncü ülke oldu.

Bu ülkeleri de 217 milyon dolarla Bel?ika, 131 milyon dolarla İngiltere, 129 milyon dolarla İtalya, 75 milyon dolarla Romanya izledi.

Türk sermayesi bu dönemde Avrupa ülkelerinden ayrıca Avusturya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, İrlanda, İspanya, Polonya, İsve?, Lüksemburg, Macaristan, Slovenya ve Yunanistan'da da düşük tutarlarda da olsa doğrudan yatırımlar ger?ekleştirdi.

Türkler, anılan dönemde büyük bölümü Mısır olmak üzere yakın ve orta doğu ülkelerine 2 milyar 287 milyon dolarlık yatırım yaptı. Asya ülkelerine toplam yatırım 2 milyar 461 milyon dolar olurken, Afrika ülkelerine 282 milyon, Afrika kıtasına 763 milyon, Avustralya'ya 30 milyon dolarlık yatırım ger?ekleştirdi