Toprağından zümrüt fışkırıyor

HÜRRİYET, Aralık ayındaki Birleşmiş Milletler (BM) İklim Zirvesi öncesinde küresel ısınmanın en çok yıprattığı ülkelerden biri Grönland’da. Yaz aylarında bile sıcaklığın aniden -15 derece düşebildiği bir ülke burası. Buna rağmen binlerce yıllık buzullar, yaz güneşinde dev kalıplar halinde deniz dökülüyor. Kutup ayılarının yok olan yaşam alanları, denize akan buz nehirleri, fokların eksilen besin kaynakları, çölleşme tehlikesi, tsunami riski derken, parçalanarak eriyen buzullar, pekçok sorunu tetikliyor.

En yakın ülke Danimarka uçakla 4.5 saat uzakta

Danimarka’nın başkenti ile Grönland arasındaki uçak yolculuğu yaklaşık 4.5 saat. Zaten iki ülke arasındaki saat farkı da 4 saat. Eski ABD üssü olan Kangerlussuaq, şimdi havaalanı olarak hizmet veriyor. Ancak gördüğümüz en derme çatma tesis. Yaz güneşine rağmen uçaktan indiğimizde bizi karşılayan dondurucu bir soğuk. Üç kat giysinin üzerine yün Grönland kazağı, su geçirmeyen mont ve üzerine soğuk geçirmeyen monta rağmen, ısırıcı soğuk insanın içine işliyor.

Dere yatağından yükselen duman ‘kum fırtınası’ymış

Danimarka’dan bir grup gazeteciyle yaptığımız gezimizde, bize Green Air ve Grönland Turizm Kuruluşu’nun müdürlerinden Jesper Knuk Egede eşlik etti.

Şoförümüz ise, Grönlandlı Alan. Yol üzerinde, havaalanına yakın çöl haline gelmiş bir dere yatağı, aslında golf merkeziymiş. Golf kulübü ve yaklaşık 10 üyesi varmış, ama golf oynayan yokmuş. Yolumuza devam ettik, dere yatağından bir tarafta su akarken diğer tarafta yoğun dumanların yükseldiğini gördüm.

İlk bakışta sıcak su kaynaklarını andırıyordu. Cip durdu indik ve Alan, dere yatağının bir çöl haline geldiğini ortalığı kaplayan şeyin kum fırtınasından kaynaklanan toz bulutu olduğunu söyledi. Karla ve buzla kaplı bir Grönland’da çöl göreceğim aklımın ucundan bile geçmezdi. Öyle ki, bir kaç saat içinde kum fırtınası yüzünden yol kapanabiliyor ve greyderler açıyor.

Buzullar tamamen eridiğinde ülkenin ortası çukur olacak

Yolculuğumuzun son durağı “inland is” (ülke içi buzu) denilen buzul bölge. Buzulların üzerine doğru yürürken, buzsuz, kara parçasının bir bölümü sanarak üzerine çıktığım, kayalıklar ve toprak alanın altının buzul olduğunu öğrendim.

11 bin 700 yıllık, 600 metre kalınlığındaki buzul içten içe eriyordu. Daha içerlerdeki buzulların kalınlığı ise 3 bin metreyi buluyordu.

Bu buzullar tamamen eridiğinde, ülkenin oval bir çanağı andıracağı, yani orta kısımlarının çok çukur, kıyı kesimlerinin ise yüksekte kalacağı söylendi. Üzerinde yürüdüğümüz buzul, küresel ısınma yüzünden her yıl, yüksekliğinden yılda yaklaşık 200 metre kaybediyordu. Tabii bu sadece üst tabakadaki erime. Asıl erime ise en alt katta.

Avuç içi kadar taştan 250 Euro’luk zümrüt

BUZLARIN eriyip kara parçasını ortaya çıkardığı yerlerde değerli taşlar bulmak mümkün. Ancak rehberler bunu kimseye söylemiyorlar. Resmi davetli olduğum için, rehberim bana içinde zümrüt bulunan bazı taş parçaları buldu ve hediye etti. Ancak içinde değerli maden olan taşları ülkeden çıkarmak yasak. Yasalara göre sadece tek bir adet, avucunuzu kapattığınız zaman görünmeyecek kadar küçük bir taş parçasını bagajınıza alabiliyorsunuz. El çantasındaki her taşa el konuyor.

Altın çıkan da var

Ham halde oldukları için, taşların içindeki zümrütlere değer biçmek zor. Buna karşın, bir avuca sığan büyüklükteki taşın içinde bulunan zümrüdün ham haldeki değeri bile yaklaşık 1.500 kron (250 Euro) civarında olabiliyor. Bulunan zümrütün değeri, renginin koyuluğuna göre artıyor. İçinde altın bulunan taş parçası bulma ihtimali de yüksek, ama ben bulamadım. Bana gösterdikleri böyle bir taşın içinden yaklaşık 7 bin kron (1000 Euro) değerinde altın çıktı.

Arabistan olacak

Gröndland yer altı madenleri açısından çok zengin bir ülke, buna karşın bu kaynaklar henüz tam olarak değerlendirilmiyor. Küresel ısınmayla buzlar eriyip ülke büyük bir zenginliğe kavuşacak. Arama-çıkarma çalışmalarının yoğunlaştırılması halinde en az Suudi Arabistan’daki kadar çok petrole sahip olacakları ve en az Suudiler kadar zengin olacakları söylenen Grönlandlıların en büyük korkusu, altın ve zümrüdü de içeren bu zengin madenleri çıkaracak firma yetkilileri veya ülkelerin kendilerini aldatması.

Buz altında ‘atom çöplüğü’ araştırması

ABD’lilerin eski hava üssünün bulunduğu bölgede, bir tepe üzerinde, çadır kurmuş insanlar gördüm. Ne yaptıklarını sorunca, İsveçli araştırmacıların dağı delerek metrelerce derinlikteki yapıyı incelediklerini belirtti. Alan:

“İsveç’te atom artıklarını, yerin yüzlerce metre altına gömmek istiyorlar. Tabiat yapısı aynı olduğu için, burada deneme yaparak, İsveç’te atom artıklarının gömülüceği yerin yüzlerce metre altındaki yapı ile Grönland’daki yapı arasındaki farkı ve atom artığının yer altına nasıl bir etkisi olacağını inceliyorlar.”
İçimden, “Bunu çevreciler duymasın” diye geçirdim.

8 uçak geldi 3’ü düştü

DURDUĞUMUZ yerde, bir uçak enkazı gördüm. Ne olduğunu sorunca, Alan, şu yanıtı verdi: “Burada ABD üssü varken, 6 Aralık 1968’de 8 uçak geldi. Hava şartlarının kötü olması nedeniyle 3’ü düştü, ancak 5’i iniş yapabildi. Bu da o uçaklardan biri. Parçalarını da evimizde anı olarak saklıyoruz.”

Şoförümüz Alan’a, levhalardaki bölgeye girme yasağını da sordum. Bölgenin Amerikalılar tarafından mayınlandığını ve bu mayınların halen daha temizlenmediğini söyledi.

Kıyı şeridi dünyanın çevresi kadar, nüfusu 58 bin

GRÖNLAND’ın büyüklüğü, İsveç, Almanya, Fransa, İspanya ve İngiltere’nin toplam yüzölçümü kadar. Kıyı şeridi, tam 40 bin kilometre. Ve bu dev ülkenin yüzde 85’i buzullarla kaplı. Toplam nüfusu yaklaşık 58 bin. Sert iklim koşulları nedeniyle, özgün otlar dışında, bitki dayanmıyor. Yazın güneş gece yarısında henüz batmamış oluyor. Kışın ise kapkaranlık bir ülke. Çetin kış aylarında deniz ve hava ulaşımının sağlanamama ihtimaline karşılık, ülkede sürekli, 6 ay yetecek erzak bulunuyor.

YARIN: Grönland usulü mezar, bankamatik ve ‘intihar’...