Suriye’den sonra İran bombası

Suriye’de savaşın önüne geçen diplomasi hamlesinden sonra, dünya şimdi de bölgeyi çatışma riskiyle karşı karşıya bırakan İran’ın nükleer programı için umutlandı. ABD ya da İsrail’in İran’a bir askeri harekât düzenlemesine neden olabilecek ve İran’ı 7 yıldır Birleşmiş Milletler’ce uluslararası yaptırım cenderesine hapseden nükleer program için ABD ve İran arasında doğrudan müzakerelerin yeniden başlayabileceği, ABD Başkanı Barack Obama ve İran’ın yeni Cumhurbaşkanı Ruhani’nin de bu konuda karşılıklı mektuplaştıkları açıklandı. Öyle ki, yakınlaşmanın neticesinde İran ve ABD arasında 36 yıl sonra ilk kez başkan düzeyinde bir toplantı gerçekleşebileceği iddia edildi.

EVET MEKTUPLAŞTIK
Obama, Pazar günü ABC’de yayınlanan George Stephanopoulos ile yaptığı söyleşide, yeni İran Yönetimi ile temas kurduğunu doğruladı. Ve İran’ın Haziran ayında seçilen yeni Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile aralarında bir mektup alışverişi yaşandığını teyit etti.

Obama mektubun içeriğine girmedi. ABD ve İran arasında İran’ın 11 yıldır devam eden, Tahran’a uluslararası yaptırımlar uygulanmasına neden olan, bölgeyi de sürekli bir gerginliğe mahkûm eden nükleer programı konusunda bir anlaşmaya varılabileceğini umduğunu söylemekle yetindi. ABD Başkanı, “Bence İranlıların anladıkları, nükleer meselenin bizim için (Suriye’deki) kimyasal silah meselesinden çok daha büyük bir konu olduğu” dedi. Yine de daha sonra bir ihtiyat payı bırakarak “İranlılar ile müzakere her zaman zordur. Bu yeni Cumhurbaşkanı da bana kalırsa bunu bir anda daha kolay bir hale getirmeyecek” diye konuştu.

SURİYE STRATEJİSİ
Obama, müzakerelerde ABD’nin izleyeceği yolun ise Suriye’deki stratejiye benzeyeceğinin sinyalini şu sözlerle verdi: “İranlılar Suriye’yi vurmamış olmamızdan İran’ı da vurmayacağımız anlamı çıkarmamaları gerektiğini kabul ettiler mi, emin değilim. Fakat bir yandan da Suriye Olayı’ndan bu konuları diplomatik yollardan çözüme kavuşturma potansiyelinin olduğu dersini çıkarmalılar. Bence eğer elinizde hem ciddiye alınacak bir güç kullanma tehdidi hem de kararlı bir diplomatik çaba varsa bir anlaşma elde edebilirsiniz. Ben bu umudu koruyorum.”

NEW YORK’TAN ÖNCE
Obama’nın bu söyleşiyi Rusya’nın devreye girmesiyle Suriye’deki kimyasal silahların imhası konusunda bir anlaşmaya varıldığı sırada vermesi, zamanlama açısından çok önemli karşılandı. Bu çıkışın, aynı zamanda önümüzdeki hafta New York’ta başlayacak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantılarının tam öncesine rastlaması ise aynı anda New York’ta bulunacak Obama ve Ruhani arasında bir temas yaşanabileceği yorumları yapılmasına neden oldu.

DOĞRUDAN GÖRÜŞMELERE ONAY
ABD ve İran arasında en son üst düzey ikili temas İran’daki 1979 Humeyni Devrimi’nden önce 1977’de gerçekleşmiş ve o dönemki liderler ABD Başkanı Jimmy Carter ve İran Şahı Rıza Pehlevi bir araya gelmişti. Obama ve Ruhani’nin New York’ta buluşmaları, bu açıdan da tarihi bir özellik taşıyor.

İki taraf da henüz böyle bir görüşme olabileceği konusunda bir açıklama yapmadı. Ancak İran cephesinde, dini lider Ali Hamaney’in Ruhani’ye ABD ile doğrudan müzakere başlatmak için yetki verdiği açıklandı.

TWITTER’DAN İŞARET VERDİ
ABD ve İsrail ile yaşanan gerginliğe çözüm bulma konusundaki olumlu işaretleri İran geçen haftadan beri sürdürüyor. Önce nükleer müzakerelerin Dışişleri Bakanlığı uhdesine alındığı açıklandı. Ardından Ruhani’nin yeni Dışişleri Bakanı Muhammed Cavid Zarif, kendi Twitter hesabından Yahudilerin Roş Haşana bayramını kutladı. ABD’li milletvekili Nancy Pelosi’nin kızının bu mesaja “Yeni yıl siz İran’ın Yahudi soykırımı inkârına son verirseniz çok daha tatlı olacak” diye cevap yazması üzerine de Zarif, “İran bunu asla inkâr etmedi. İnkâr eden adam (eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad) şimdi gitti. Mutlu yıllar” diye ikinci bir tweet attı.

KERRY’NİN İSRAİL MESAİSİ
ABD ve İran arasında karşılıklı sıcak mesajların verildiği sırada ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de Pazar gününü İsrail’de geçirdi ve burada İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile buluştu. ABD Dışişleri Bakanlığı, öncesinde görüşmede Filistin-İsrail barışı ve Suriye’ye ağırlık verileceğini açıklasa da yapılan ortak basın toplantısında İran da önemli yer tuttu. İran’ın nükleer programı için Suriye’de diplomasi zaferi elde eden Rusya’dan yardım istemesi sonrası İran Fars Haber Ajansı’nın Rusya Devlet Başkanı Putin’in önümüzdeki günlerde İran’ı ziyaret edeceğini duyurmasının ardından Netanyahu da Kerry’nin yanından İran’a mesaj gönderdi. Ve “Uluslararası toplumun Suriye ile ilgili gösterdiği kararlılık, Suriye Rejimi’nin hâmisi İran’a doğrudan bir etkide bulunacaktır. İran, nükleer programını devam ettirerek uluslararası topluma meydan okumasının sonuçları olacağını anlamak zorunda” dedi.

ABD MEDYA HAREKÂTI
Hürriyet’e bilgi veren kaynaklar, Ruhani’nin önümüzdeki hafta New York’ta, İran’ın nükleer programı konusundaki yeni stratejisini uluslararası medyaya da aktarmaya hazırlandığını duyurdu. İran BM Misyonu, Hürriyet’e Ruhani’nin New York’ta dar kapsamlı bir basın toplantısı düzenlemeyi plandığını açıklarken, Ruhani’nin iki ayrı Amerikan televizyonuna da özel bir söyleşi vereceği öğrenildi.