Şirketlerin kriz tedbirleri

Krizin kimileri i?in fırsat yarattığı ifade edilse de, başta istihdam olmak üzere ihracat ve tüketim harcamalarında da düşüşe neden olması bekleniyor.

Firmalar ise, krizde satışlarının azalmasını önlemek amacıyla ?eşitli kampanyalar yapıyor. Krize karşı ellerindeki tasarrufun değer kaybını önlemek isteyen tüketiciler de, döviz ve altına yönelerek kendini güvene almaya ?alışıyor.
Bazı tüketicilerin yatırım yapma tercihlerinde değişikliğe yol a?an krizin, günlük alışkanlıkları da etkiliyor. Tüketicilerin, krize karşı aldığı önlemler ise gelir düzeylerine göre farklılık gösteriyor.

Kriz, sadece şirketlerin gelecek planlarını değiştirmekle kalmıyor. Tüketiciler krizde "refleks" olarak yüksek tutarlı ev, otomobil, beyaz eşya ve giyim gibi bazı harcamalarını kesiyor ya da erteliyor. Kriz, dışarıda yemek yeme miktarı, telefon, yakıt, sağlık ve kültür-sanat harcamalarının da azalmasına neden olabiliyor.

Bazı tüketici harcamalarının ertelenmesine ya da düşmesine yol a?an kriz, dışarıda ge?irilen zamanı eve ?ekerek bazı kuru yemiş türleri ve ?ay tüketimi ile VCD ve DVD izleme oranını da artırdı.

Krizin uzun süreli olması ise en temel harcama olan gıdaya kadar inebiliyor. Kriz, gıda ürünlerinde tercihlerin değişimine ve ucuz ürünlere kaymaya neden olabiliyor.

Bazı iş yeri sahipleri de, kurdaki artış nedeniyle döviz üzerinden yaptıkları kira ödemelerini karşılamakta zorluk yaşadıklarını ifade ediyor.

"GIDADA DAHA UCUZ ?R?NLERE Y?NELME OLACAK"

Metro Toptancı Market Genel Müdürü Hakan Ergin, kriz sırasında beklentilerinin sepetlerin düşmesi olduğunu ifade ederek, "Bizim yapımız farklı. Toptancı marketiz. Ama perakende noktalar i?in seyrin (sepetlerde) düşmesini bekliyoruz" dedi.

Ergin, bu dönemde daha ucuz ürünlere yönelme olacağını belirterek, A markadan B markaya, pirin?ten makarnaya, zeytin yağından ay ?i?ek yağına kayma olacağını, bu tür şeylerin normal ve krizde beklenen gelişmeler olduğunu, gıda dışında da ciddi düşüşler bulunduğunu kaydetti.

Restoranların cirolarında bir düşüş olduğunu ifade eden Ergin, "Restoranların bizden aldığı miktarlarda yüzde 5 ila yüzde 15 arasında düşüş görüyoruz. Konuştuğumuz zaman onlar da cirolarında bir düşüş olduğunu doğruluyorlar" dedi.

Sektörde şu anda sıkıntı bulunduğunu, özellikle gıda dışında büyük bir sıkıntı olduğunu vurgulayan Ergin, "Bunun da psikolojik beklentilerle ilgili olduğunu görüyoruz. ?zellikle beyaz eşya, kahverengi eşyada bu sorun yaşanacak gibi gözüküyor. Alışveriş merkezlerinde de benzer sıkıntılar var" şeklinde konuştu.

Batı Ataşehir'deki Kent Market'in sahibi Yusuf Kenan Erli de, bazı müşterilerinin artık kaliteli mal farkı gözetmediğini, alışverişlerinde alternatif istediğini ve ucuz ürünlere yöneldiğini anlattı.

Erli, eskiden fiyat sormayan müşterilerinin artık fiyat sormaya başladığını ifade ederek, "Müşteri, yaş meyve sebze, daha önce kullandığı i?ki ve sigarada bile alternatif istiyor. Eskiden organik ürün tercih eden müşteriler 'sera da olabilir' diyor. Nakit kullanmak yerine de, kredi kartı ile büyük alışveriş merkezlerine yöneliyor" şeklinde konuştu.

"M?ŞTERİMİZ DE FİYATLARA ŞİMDİ TEK TEK BAKAR HALE GELDİ"

Gıda sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlar ise krizin etkilerini hissetmeye başladıklarını ifade ediyor.
Sirkeci'deki Neslihan Büfe'nin işletmecisi Eyüp Yanık, ekim ayının ortasından itibaren oluşan olumsuz havanın iyice derinleşerek işlerini yavaşlatmaya, hatta durma noktasına getirdiğini, günde 100 porsiyon olan döner satışlarının 70'lere kadar düştüğünü, satışlarında yüzde 25 ila 30 arasında gerileme olduğunu söyledi.

Yanık, böyle bir ortamda hi?bir şekilde zam yapmadıklarını belirterek, "Halbuki zam yapmamız gerekir. Döviz üzerinden ödediğimiz kiramız dolardaki yükseliş nedeniyle yüzde 40 civarında arttı. Giderlerimizde ve gelen zamlarla beraber karımız daha da düştü. Buna rağmen zam yapmadık. Satışlarımızın düştüğü bir ortamda zam yapsak herhalde zarar edecek hale gelebiliriz" şeklinde konuştu.

?sküdar Bağlarbaşı'nda faaliyet gösteren Hakiki Kebab Restaurant'ın sahibi Bünyamin Çolak da, giderlerini ve döviz üzerinden ödedikleri kirayı karşılamakta zorluk ?ekmeye başladıklarını ifade ederek, krizin etkisini daha yeni hissettiklerini, son 2-3 haftadır işlerinde duraksama olduğunu anlattı.

Çolak, "Hafta i?ini birka? masayla ge?irdiğimiz oluyor. Eskiden hafta sonları yoğunluktan müşterileri geri ?evirdiğimiz olurken, şimdi işletmemiz dolmaz vaziyette. Bu yüzden (kriz) bizi korkutmaya başladı. Ciromuzda yüzde 15 ila 20 civarında bir düşüş görüyoruz. Müşteri kaybetmemek i?in zam yapmıyoruz. Ancak ge?enlerde bir gelişme oldu; devamlı gelen bir müşterimiz bizi fiyatlarımıza zam yapmakla su?ladı. Halbuki 2007 yılının haziran ayından beri zam yapmıyoruz. Ancak müşterimiz de krizden etkilenmiş olmalı ki, eskiden fiyata bakmazken şimdi tek tek bakar hale geldi" diye konuştu.

Harcamalarında kısıtlamaya gittiklerini belirten Çolak, eskiden kolay reklam vermezken şimdi reklam vermeye başladıklarını söyledi.

"KRİZLE BİRLİKTE M?ŞTERİLERİMİZİ DAHA DİKKATLE DİNLEMEYE ÇALIŞIYORUZ"

Boyner Büyük Mağazacılık Genel Müdürü Aslı Karadeniz de, krizle birlikte müşterilerini daha dikkatle dinlemeye, piyasalardaki gelişmeleri müşterilerinin değişen alışveriş alışkanlıkları ile birlikte değerlendirmeye ?alıştıklarını ifade ederek, "Kriz dönemlerinde müşterinin alım eğiliminde yüzde 5-10 azalma olmasına karşın, yaptığımız genel ve kişiye özel kampanyalarla bu durumu aştık" dedi.

Karadeniz, müşterilerinin ?oğunun orta ve üst gelir grubunda yer aldığını, sabit aylık gelirlerinin söz konusu olduğunu, gelirlerinde bir değişim olmayan müşterilerinin aldığı ürün ve hizmetlerin fiyatlarında ciddi düşüşler meydana geldiğini kaydetti.

Yatırım planlamalarını alış veriş merkezi planlamalarına göre yaptıklarını belirten Karadeniz, "2009'da tamamlanacak alış veriş merkezlerine göre bizler de yatırım planlamalarımız yapıyoruz. Ancak bu yıl piyasalardaki gidişat 2009 yatırımlarının 2010'a erteleneceği yönünde. Bizler de piyasa ve alış veriş merkezleri yatırımlarına göre yatırım planlamalarımızı güncelleyeceğimizi düşünüyor ve 2009 i?in ?ok ciddi bir büyüme planlamıyoruz" şeklinde konuştu.

"KRİZİN GENEL T?KETİM ?ZERİNDEKİ ETKİLERİNİ G?RMEYE BAŞLIYORUZ"

Kü?ük ev aletleri üreticisi Groupe SEB'in Genel Müdürü Cüneyt Yağcı ise, krizin etkilerinin önümüzdeki yıldan itibaren hissedileceğini düşündüklerini ifade ederek, "Kriz bugün itibarıyla finansal ?evrelerle sınırlı ama 2009'dan itibaren bunun tüketimde daralma şeklinde yansımalarını da görmeye başlarız" dedi.

Yağcı, Türkiye'de krizlere alışık oldukları i?in deneyimlerinin kendilerine "tüketicilerin harcamalarını iptal etmediğini, ertelediğini" gösterdiğini, kriz ge?tikten sonra bu harcamaları ötelenmiş olarak yaptıklarını söyledi.

Krizin genel tüketim üzerindeki etkilerini yavaş yavaş görmeye başladıklarını ifade eden Yağcı, kriz dönemlerinde gü?lü ve imajı yüksek markaların paylarını artırdığını, burada tüketicinin kararının ya hi? almamak ya da en iyisini almak olarak şekillendiğini kaydetti.

KUR ARTIŞI, ELEKTRONİK ?R?NDE SATIŞLARI D?Ş?RD?

Vatan Bilgisayar Genel Müdürü Hasan Vatan da, kurların yükselmesi nedeniyle eskiden 1.200 YTL'ye alınabilen bir dizüstü bilgisayarın şu anda 1.600 YTL'ye satılması nedeniyle tüketicilerin beklemeye ge?tiklerini ifade ederek, "Sadece bu sebepten satışlarda yüzde 40'a varan düşmeler oldu" dedi.

Vatan, tüketicilerin marka tercihlerinde herhangi bir değişiklik olmadığını, bütün markaların fiyatlarının kur artış oranında yükseldiğini kaydetti.

Krizin 2008 hedeflerinde büyük sapmaya neden olduğuna dikkati ?eken Vatan, 2009 planlarını, önümüzdeki günlerin gidişatına göre revize edeceklerini de söyledi.

OTOMOBİL BAKIMLARI AZALDI

Ara? sahipleri de krizle birlikte otomobillerine yaptıkları harcamaları azalttı. Son yıllarda büyük ilgi gören otomobil bakım ve koruma sistemleri (care care) sektöründe krizle birlikte işlerin yavaşladığı ifade ediliyor.

Sektörde faaliyet gösteren Sonax Türkiye'nin Genel Müdür Yardımcısı Turgut Yüksekdağ, otomotiv sektörünün önemli kollarından biri olan otomobil korumanın, "bu büyük" krizden en ?ok etkilenen sektörlerden birisi olacağını belirterek krizin iki farlı noktada sektörünü etkileyeceğini söyledi.

Satılan otomobil sayısının sektörü direkt olarak ilgilendirdiğine işaret eden Yüksekdağ, "Sıfır ya da ikinci el otomobil satışları sonrasında yapılan temizlik, bakım ve koruma uygulamaları sektördeki en önemli girişin sağlandığı noktalar. İkinci faktör ise sektörün lüks olarak görülmesi ve algılanması. Bu da otomobil, temizlik, bakım ve koruma uygulamalarını ilk vazge?ilecek harcamalar arasına koyuyor. Kasım ayı ara? girişlerini incelediğimizde bu olumsuzlukların yansımalarını da görebiliyoruz. Ge?en yılın aynı dönemine göre bayilerimizde yüzde 8'lik bir düşüş yaşandı" diye konuştu.

Ziebart'ın Türkiye Ana Lisansörü Pro-Tek Oto Koruma ve Geliştirme Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Genel Müdür Yardımcı Hakan Alptekin de, Otomotiv Sanayii Derneğinin (OSD) istatistiklerine göre, otomobil üretiminin azaldığını hatırlattı.

Alptekin, otomobil satışlarının Avrupa'da ve Türkiye'de gerilediğini belirterek, kasım ve aralık aylarında da benzer veriler olabileceğini söyledi.

Ziebart'ın müşterilerinin genellikle B , A ve üzeri grup olduğunu, hizmet verilen ara?ların da lüks sınıfına girdiğini bildiren Alptekin, ekim ayında ge?en yılın aynı dönemine göre 18 hizmet noktalarında yüzde 15-20 arasında bir düşüş olduğunu kaydetti.

"KRİZ D?NEMLERİNDE AY ÇEKİRDEĞİ T?KETİMİ ARTAR"

Tüm Kuruyemiş Sanayici ve İşadamları Derneği (T?KSİAD) Genel Başkanı Hasan Hüseyin Karapınar ise, kriz dönemlerinde ay ?ekirdeği gibi "stres giderici" olarak bilinen ürünlerin tüketiminin arttığını belirtirken, bazı market sahipleri de, son dönemde ?ekirdek satışlarında artış yaşandığını kaydetti.

Bazı kuaförler, müşterilerinin gelme sıklığının azaldığını, ayda bir olan gelişlerin 2 aya ?ıktığını ifade ederek, işten ?ıkarılan insanların bakımlarını kendilerinin yapmaya ?alıştığını anlattılar.

Cağaloğlu'ndaki Beyhan Çay Ocağı'nın sahibi Recep Pala da krizde insanların stresten dolayı daha ?ok ?ay i?tiğini ifade ederek, eskiden günde 450-500 bardak olan ?ay satışlarının bu dönemde 650-700'e ?ıktığını söyledi.
VCD ve DVD satan bazı iş yerleri, krizle birlikte sinemaya gitme sıklığında azalma olduğu gerek?esiyle satışlarının bu dönemde daha iyi olduğunu ifade etti.

İnsanların evde daha fazla vakit ge?irme isteği nedeniyle bilgisayar başında daha fazla vakit ge?irdiği ve PC oyunlarında da hafif artış yaşandığı bildirildi.