Serbest çalışanlar özelden nasıl çıkacak?

ÖRNEĞİN sigortalı çalışanın elde ettiği yıllık kazancın, belli bir eşiğin altına düşmesi halinde, özel sigortadan yasal sigortaya geçişin mümkün olduğunu, bu gelir eşiğinin 2024 yılı için yıllık 69 bin 300 Euro veya aylık 5 bin 775 Euro olduğunu hatırlatmıştık. Bu eşiğin altında bir gelirle üç ay boyunca çalışanlar, 55 yaşın altında olmak koşuluyla özel sağlık sigortasından yasal sağlık sigortasına geri dönebildiklerini belirtmiştik. Bu hafta ise serbest çalışanların ve 55 yaşın üzerinde olan sigortalıların durumuna göz atmak istiyoruz. Fakat ondan önce, gelir eşiğine takılanlar için, kazançlarını düşürme konusunda ipuçları verelim.

GELİR EŞİĞİ NASIL AŞAĞI ÇEKİLİR?
Aylık 5 bin 775 Euro tutarındaki gelir eşiğini aşağı çekmek örneğin yarı zamanlı (Teilzeit) çalışma ile mümkündür. 45’ten fazla çalışanı olan bir şirkette, çalışma saatlerini düşürme hakkınızın olduğunu biliyor muydunuz? Evet buna hakkınız var.
Bir diğer seçenek ise Almancası ‘Zeitkonto’ olan bir çalışma zamanı hesabıdır. Bu hesaba aylık maaşın bir kısmı aktarılır, uzun bir tatil veya ‘Sabbatical’ için para biriktirmek amacıyla. Ancak, her işveren bu imkânı sunmayabilir. ‘Sabbatical’ Türkçede ‘Akademik İzin’, ‘İzin’ veya ‘Araştırma İzni’ olarak açıklanabilir. Bu terim, genellikle çalışan bir kişinin işten ayrılarak belirli bir süre boyunca genellikle akademik çalışmalar yapmak, araştırma yapmak veya kendini geliştirmek için verilen izni ifade eder.

EMEKLİLİK TASARRUFUNU ARTIRABİLİRSİNİZ
Öte yandan, emeklilik sigortasındaki tasarruflarınızı artırmak yoluyla, brüt maaşınızı azaltabilir ve böylelikle yasal sağlık sigortasına geçiş için öngörülen gelir eşiğinin altına düşebilirsiniz. Bu işlemin adı, Almancası Entgeltumwandlung. Maaşın bir kısmının yaşlılık döneminde güvence oluşturmak amacıyla ayda 292 Euro’ya kadar emeklilik sigortası hesabınıza aktarabilirsiniz. Ayrıca, çocuk bakımı için işten ayrılarak aylık maaşınızı azaltabilirsiniz. Örneğin, ebeveyn izni sırasında kısmi zamanlı bir işe girerek, yasal sağlık sigortası zorunluluğuna tabi olacak şekilde gelir elde eden bir kişi, otomatik olarak özel sağlık sigortasından resmi sağlık sigortasına geçiş yapabilir. Bu şekilde gerçekleşecek olan bir geçişin avantajı şu: Kişi, ebeveyn izninden sonra tam zamanlı olarak çalışmaya başlasa bile, yasal sağlık sigortasında kalmaya devam edebilecektir.

SERBEST ÇALIŞANLARIN İŞİ DAHA ZOR
Yukarıda belirtilen geçiş seçeneklerin hepsi 55 yaşına kadar olan çalışanlar için geçerlidir. Temel olarak sigorta zorunluluğu olmadığı için serbest meslek sahipleri için özel sağlık sigortasından resmi olanına geçiş çok daha zordur. Resmi sağlık sigortasına geçebilmek için serbest girişimcilerin, meslek hayatlarını önemli ölçüde değiştirmeleri gerekir. “Serbest meslek sahipleri ana işlerini bırakmak zorundadır” diyor Alman Tüketicileri Koruma kuruluşu Stiftung Warentest yetkilisi Ulrike Steckkönig. Kişinin tamamen serbest meslekten vazgeçmeleri gerekmiyor, ancak yine de kişinin bir iş yerinde hem çalışma saati hem de maaş açısından ağırlıklı olarak sigorta zorunluluğuna tabi olacak şekilde çalışıyor olması gerekiyor. Bunu yaparken de, hileden kaçınmak gerekir. Örneğin kişi kendini bir başkasının işyerinde çalışıyor göstermesi gibi. Bu sosyal dolandırıcılığa girer. Üstelik, sağlık sigorta şirketleri kişinin nerede, nasıl çalıştığını sıkı bir şekilde kontrol ettiğini buradan hatırlatmış olalım.

AİLE SİGORTASINA DAHİL OLMAK
Diğer seçenek ise, serbest çalışanın kendi işletmesini kapatıp, sigortalı çalışan eşi üzerinden ücretsiz aile sigortasına üye olmasıdır. Bu sayede, kişi sorunsuz olarak özel sağlık sigortasından yasal sağlık sigortasına geçiş yapabilir. Ancak 2024’ten itibaren, geçiş yapan eşin toplam aylık geliri 505 Euro’yu geçmemelidir. Bu gelire, kira geliri veya sermaye gelirleri de dahil olmak üzere tüm gelirler sayılmaktadır. 2024’ten itibaren Minijob olarak tabir edilen part-time işte çalışanlar, 538 Euro’nun altında gelir elde ettikleri sürece, primsiz aile sigortası üyesi kalabilirler.

55 YAŞ GEÇİŞ FIRSATINI AZALTIR
Yaşı 55 ve üstü olanların özelden yasal sağlık sigortasına geçiş koşulları değişir ve daha da zorlaşır. Bu yaştan itibaren kişinin elde ettiği brüt maaşın sigorta geçişlerinde bir önemi kalmıyor. Diğer bir ifadeyle, sosyal yardım ödeneği sayılan yurttaşlık parası (Bürgergeld) alıyorsanız bile, özel sağlık sigortasından çıkamazsınız. Ancak eşinizin aile sigortası bu durumda bir çözüm olabilir. Serbest meslek sahiplerinde olduğu gibi, bu durumda da, kendi kazancınız ayda 538 Euro geçmemelidir.

YURT DIŞINA TAŞINMAK DA ÇÖZÜM OLABİLİR
Özel sağlık sigortasından yasal sağlık sigortasına geçiş için izlenecek diğer yol ise, geçici bir süreyle yurt dışına taşınmaktan geçiyor. Örneğin Hollanda, Danimarka, Fransa veya İsveç’e taşınıp bir süre yurtdışında çalışırsanız, yaşadığınız ülkenin yasal sağlık sigortasına kaydolabilirsiniz. Yurt dışı deneyiminden sonra Almanya’ya geri döndüğünüzde, burada da yasal sağlık sigortasına dahil olursunuz.

ÖĞRENCİLER İÇİN DE KOLAY DEĞİL
Özel sağlık sigortası PKV’nın aylık prim maliyeti öğrenciler için de ciddi anlamda maddi yük oluşturabilir. Örneğin memur çocuğu olup 25 yaşına bastığınızda, memurlara devletin ödediği katkı payının sona ermesiyle, özel sağlık sigortası primi hissedilir derecede artacaktır.
Ancak bu durumda bile memuriyet ailesinden dolayı özel sağlık sigortalı olan öğrenciler için yasal sağlık sigortasına geçiş kolay olmasa da, yasal sigortalı olmak için uzmanların verdikleri şu tüyoyu sizlerle paylaşmak istiyoruz: Yüksek öğrenim gören öğrenciler, lisans ve yüksek lisansları arasında bir mola vermeleri halinde, yasal sağlık sigortasına geçebilirler. Ayrıca, bir dönem kaydını donduran öğrenciler de, yeniden özel ve yasal sağlık sigortası arasında seçim özgürlüğüne sahip olurlar.

PRATİKTE GEÇİŞ NASIL OLACAK?
Özel sağlık sigortasından yasal sağlık sigortasına geçiş veya değişimin sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesi için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar var. Özel sigortalılar, seçtikleri yasal sigorta kuruluşuna bir kabul başvurusu yapmalı ve özel sağlık sigortalarını zamanında iptal etmelidir. Bu başvuru sürelerini önceden bilmek önemli. “Bir kişi sigorta zorunluluğuna tabi olduğunda, sigorta zorunluluğunun başlamasından geriye doğru üç ay boyunca özel sağlık sigortasına çıkış verebilir” diyor Baden-Württemberg Tüketici Merkezi’nden sigorta uzmanı Peter Grieble. Bu süreyi kaçıranlar, geriye dönük özel sağlık sigortalarına çıkış veremezler. Çıkış başvurusu, kişinin yasal sigorta zorunluluğunun başladığını belgelediği ayın sonunda özel sağlık sigortası tarafından işleme konulur.