Rize ?ayı, ?ay borsası ile değer kazanacak

Vali Esen, AA muhabirine yaptığı a?ıklamada, üretimine 1930'lu yılların sonlarında başlanan ?ayın iklimsel özelliklerden dolayı Türkiye'de sadece Doğu Karadeniz'de, ağırlıklı olarak da Rize'de yetiştirildiğini belirterek, "Çay yöre ekonomisi i?in olduk?a önemli. Yörede yaklaşık 203 bin ?ay üreticisi ?ay tarımı yapıyor. Ayrıca ?ay fabrikalarında da 20 bine yakın kişi ?alışıyor" dedi.

Türkiye'de 1963 yılında yaş ?ay üretiminin i? tüketimi karşılayacak seviyeye geldiğini ifade eden Esen, 1984 yılından sonra da ?ayda özel sektör işletmeciliğine izin verildiğini kaydetti.

Esen, Rize'de ve yörede ?ay sektöründe önemli sorunlar olduğuna işaret ederek, şunları söyledi:
"Yörede ?aylık alanlar miras nedeniyle aşırı bölünmüş. Bu da ?ay tarımının verimli şekilde yapılmasını engelliyor. Kaliteli yaş ?ay ile kalitesiz yaş ?ay kesin hatlarıyla ayrılmamış. Ayrıca üreticiye ürün bedellerinin ödenmesinde ÇAYKUR a?ısından bir sorun olmazken özel sektör ödemelerinde önemli gecikme yaşanıyor. Hatta üreticiye yaş ?ay bedeli, kuru ?ay ile ödenebiliyor. Bu da sektörde sorunlara neden oluyor. ?zel sektör üreticiye hi?bir garanti vermeden yaş ?ay alıyor. Bunun sonucu olarak da zaman zaman üretici dolandırılabilmektedir."

RİZE'DE ÇAY BORSASI KURULMASI SEKT?R?N GELECEĞİ İÇİN ?NEMLİ

Vali Esen, dünyada Türkiye'den başka en fazla ?ay üreten ülkelerin Hindistan, Sri Lanka, Kenya, Endonezya, Malavi, Bangladeş ve Japonya olduğunu belirterek, şöyle devam etti:
"Bu ülkelerin ?oğunda 100 yıldan uzun zamandır ?ay borsaları oluşturulmuştur. Türkiye dünyanın en büyük ?ay üretici ülkelerinden olmasına rağmen ?ay borsasının olmaması düşündürücüdür. ?reticinin alacağının garanti altında olması ve tüketicinin kaliteli ?ay i?ebilmesinin yolu Türkiye şartlarına özgü ?ay borsası kurulmasından ge?mektedir. Türkiye hızla yarı organik ?ayını tam organik hale ge?irmeli, yaş ?ay fiyat sistemi kurulacak borsada oluşmalı, üreticiyi de mağdur etmeyecek tespit sistemi kurulmalıdır."

Rize ?ayının dünya markası olması i?in mutlaka ?ay borsası kurulması gerektiğini vurgulayan Vali Esen, "Çay borsası aynı zamanda, ka?ak ?ayla mücadelede de etkin rol oynayacaktır. Bu nedenle Rize'de kurulması düşünülen ?ay borsasına önem verilmelidir" diye konuştu.

Türkiye'de organik ?ay üretimine ge?ilmesinin önemli olduğunu vurgulayan Esen, şunları söyledi:
"Türkiye Avrupa'nın tek yaş ?ay üreten ülkesidir. Bu nedenle yüksek kalitede organik ?ayı marka haline getirdiğimiz takdirde Avrupa'nın elit kesimi olan yüzde 20'lik kesime normal fiyatın 5-10 katı fazlasına ?ay ihracat imkanı bulunabilir. Çünkü Asya ülkelerinin iklimsel nedenlerden dolayı organik ?aya ge?meleri daha zor görülmektedir. Bu nedenle sağlam bir sistem kurarak, ?ayımızın insan sağlığına en uygun ?ay olduğunu anlatarak markalaştıralım. Ancak 'Rize ?ayı insan sağlığına en uygun ?aydır' görüşünü bizim değil dünya borsalarının söylemesi gerekir."
Vali Esen, ÇAYKUR'un organik ?aya ge?işle ilgili Hemşin'de pilot ?alışma yürüttüğünü, bazı özel sektör ?ay firmalarının da az da olsa organik ?ay üretimi yaptıklarını sözlerine ekledi.