Nepal'de monarşi yarın sona eriyor

10 Nisandaki se?imlerden önce siyasi partiler 601 üyeli kurucu meclisin ilk oturumunda monarşiyi ilga etmesi ve Nepal'de cumhuriyet ilan etmesi konusunda anlaşmıştı.

Krala saraydan ?ıkması, aksi takdirde "gerekirse zorla ?ıkarılacağı" uyarısından bulunan Nepal hükümeti, monarşinin resmen ilga edilmesinin öncesinde kralın sarayı ve özel evi ile başbakanlık konutu ve meclisin ilk oturumunu yapacağı Uluslararası Kongre Sarayı civarındaki gösterileri yasakladı.

Halk nezdindeki popülaritesi iktidara zorla el koyduğu 1 Şubat 2005'ten bu yana düşen Kral Gyanendra, bölgesel bir yöneticinin 1769'da Katmandu'yu ele ge?irip Nepal'i birleştirerek kurduğu monarşinin sonuncu kralı oldu.

Gyanendra, ağabeyi kral Birendra'nın oğlu Veliaht Prens Dipendra'nın, 1 Haziran 2001'de babasıyla birlikte annesi Krali?e Aishwarya ve hanedanın 6 üyesini vurarak öldürmesinden sonra tahta ?ıkmıştı. Veliaht prens, aile üyelerini öldürdükten sonra intihar etti.

KRALLIĞIN SEYRİ

1951 yılında meşruti monarşiye ge?ilen Nepal'de 1962 yılında yeni anayasa ilan edildi. 2 Mayıs 1980'de ise partisiz yönetim kabul edildi.
1990'da Kral Birendra Bir Bihram Şah Deva iktidar tekelini gevşetti. 19 Nisan 1990'da başbakanlığa Krişna Prasat Bhattanai'nin getirilmesiyle otuz yıldır ilk kez bağımsız bir hükümet kuruldu. 1990 baharında ?ok partili sisteme ge?ilerek Nisan 1991'de se?imler yapıldı, ilk demokratik hükümet Mayıs 1991'de göreve başladı.

1 Şubat 2005 tarihinde Kral Gyanendra, yönetime zorla el koydu ve olağanüstü hal ilan etti. Ancak başkent Katmandu'da 19 gün süren kanlı gösterilerden sonra kral, 24 Nisan 2006'da yetkilerinden vazge?ti ve feshedilen parlamentonun yeniden a?ılmasını kabul etti.
Maocularla, ge?ici hükümeti oluşturan 7 parti arasında 21 Kasım 2006'da iktidarın paylaşımını öngören tarihi bir barış anlaşması imzalandı ve Şubat 1996'dan bu yana 13 bin kişinin ölümüne yol a?an i? savaş sona erdi.

Nepal hükümeti, 24 Temmuz 2007'de Kral Gyanendra ve ailesinin yaşadığı Katmandu'daki kraliyet sarayını kamulaştırarak, monarşinin tamamen kaldırılması yönünde bir adım daha attı.

Nepal ge?ici meclisi ise, 28 Aralık 2007'de yaptığı oylamada, monarşiyi feshetti.
Ocak 2008'de ge?ici meclis Nepal'i resmen seküler bir devlet olarak ilan etti ve kralın portreleri bütün resmi dairelerden kaldırıldı. Ordunun ve diğer resmi kurumların isminden "Krallık" ibaresi ?ıkarıldı, Kral Gyanendra'yı öven eski milli marş yerine kabul edilen yeni milli marş 3 Temmuz 2007'de halka duyuruldu.

KRALI BEKLEYEN TAPINAK

60 yaşındaki kral, son olarak pazartesi günü Krali?e Komal'la birlikte Katmandu'nun 25 km dışındaki Dakshinkali tapınağına giderek, Hindu gü? tanrı?ası Kali'ye 5 değişik havyan kurban etti.

Hindistan'ın doğusundaki, Hinduizmin en kutsal yerlerinden biri olan Jagannath Tapınağı ise monarşinin ilga edilmesinin, Nepal Kralının kendi tapınaklarındaki yerini değiştirmeyeceği bildirdi.

Çünkü yüzlerce yıl Nepal kralı, Hindu koruma tanrısı Tanrı Vişnu'nun yeryüzüne geri dönmüş hali olarak saygı görüyor.
Tapınak sözcüsü, tapınağın Gyanendra'yı Nepal kralı olarak tanımaya devam edeceğini de belirtti.

Kutsal kent Puri'deki tapınak, özellikle Krişna ve Vişnu tanrılarının takip?ileri olmak üzere Hindular i?in önemli bir hac merkezi.

YENİ H?K?MET

24 Mayıs 2008'de Nepal Başbakanı Girija Prasad Koirala, nisandaki se?imleri kazanan Maoculardan yeni hükümeti kurmalarını istedi.
Maocular, 10 Nisanda yapılan se?imlerde 601 üyeli mecliste 220 sandalye kazanmıştı. Kurucu meclisin en az 2 yıl süren bir ?alışmadan sonra yeni anayasayı hazırlaması bekleniyor.

ABD Dışişleri Bakanlığının Orta ve Güney Asya'dan sorumlu yardımcısı Evan Feigenbaum, bugün yaptığı a?ıklamada, Maocu Nepal Komünist Partisinin lideri Prachanda ve yardımcısı Baburam Bhattarai ile dün Katmandu'da yaptığı görüşmede, hükümetinin Maocuların ?oğunluğu oluşturacağı yeni Nepal yönetimiyle işbirliği yapmaya devam edeceği garantisini verdi.

FEDERAL NEPAL

Yeni Nepal'in, etnik gruplarla hükümet arasında varılan anlaşma gereği federal bir yapıda olacağı belirtiliyor.
Nepal İ?işleri Bakanı Krişna Sitaula, yaklaşık bir aydır süren müzakerelerin ardından tarafların sekiz maddelik anlaşmaya imza attığını söyledi.

Bakan Sitaula, anlaşmanın özerk bölgeler oluşturulmasını i?erdiğini söylemiş, ancak ayrıntıların 10 Nisanda kurucu meclisin se?ilmesinden sonra belirleneceğini a?ıklamıştı.

Etnik gruplar, mecliste sandalyelerin yüzde 30'unun kendilerine ayrılmasını, ordu ve kamu işyerlerinde nüfuslarına oranla iş verilmesini istiyor.

Kültürel özellikleri ve dilleriyle, komşu Hindistan'a yakın olan ve 26 milyonluk nüfusun yaklaşık yüzde 30'unu oluşturan Madhesilerin, parlamentoda sadece yüzde 15 oranında temsil edildikleri i?in yaklaşık iki hafta süresince düzenledikleri şiddetli protesto gösterilerinde 9 kişi ölmüştü.

ŞERPALAR VE GURKALAR

Büyük bir siyasi değişikliğin eşiğindeki Nepal'de, yüzyıllık gelenekler de değişimin etkilerinden ka?amayacak gibi görünüyor. Bu geleneklerin başında Nepallilerin temel bir özelliği olan gözüpekliğe dayanan iki zorlu meslek bulunuyor: Şerpalık ve Gurka askerliği.
Şerpa, Nepal'in dağlık bölgesinde yaşayan bir etnik grubun adı. Şerpalar, son 500 yıl i?inde Doğu Tibet'ten Nepal'e gö? etti. Şerpa sözü, Tibet dilinde doğu anlamına gelen "şer" ve halk-insan anlamına gelen "pa" ekinden oluşuyor, yani "doğulu" anlamına geliyor. Kadın şerpalara ise "şerpani" deniyor.

Şerpa terimi aynı zamanda, erkek olan ve dağ rehberliği yapan yerel halkı tanımlamak i?in kullanılıyor. Bu şerpalara fiziki bakımdan gü?lü, yüksek irtifaya dayanıklı se?kin dağcılar ve bölgeyi iyi tanıyan uzmanlar olarak bakılıyor.
Ancak dağcılık yapan Şerpaların illa Şerpa etnik grubuna mensup olması gerekmiyor.

GURKALARIN KADERİ

Nepal'de genel se?imlerin sürpriz galibi eski Maocu gerillalar, 239 yıllık krallığın yanı sıra yaklaşık 200 yıllık geleneğe sahip Gurka askerlik geleneğini ve mesleğini de tehdit ediyor.

Kurulacak hükümette büyük ortak olacağına kesin gözüyle bakılan Maocular, Gurkaların artık yabancı ülkelerin ordularında paralı askerlik yapmasını istemediklerini belirtiyor.

Başbakan olması beklenen, önde gelen Maocu liderlerinden Baburam Bhattarai, "vatandaşlarınızın yabancı ordulara paralı asker olarak girmesi gibi tiksindirici bir uygulama sona erdirilecek" diyor.

İngiliz ve Hint ordularında istihdam edilen, cesaret ve dövüşkenlikleriyle ünlü Gurkaların yabancı ordularda paralı askerlik yapmalarının başlıca nedeni yoksulluk.

Gurkaların yabancı ordularda asker olmalarının yoksulluk dışında ikinci nedeni ise Hintlilerin ?oğunlukta olduğu Nepal'deki kast temelli ayrımcılık. Nepal ordusunda subay olmuş Gurkaya ?ok az rastlanıyor.

Himalayaların batı ve doğu eteklerinde yaşayan 3 milyonluk bir kabile olan Gurkalar, İngiliz ordusunun 1800'lerin başlarındaki Nepal'i işgal girişimine karşı savaşırken dövüşkenlikleri, sadakatleri ve cesaretleriyle göze ?arptı.

İngilizler, 1815'den itibaren Gurkaları orduya almaya başladı ve kısa süre sonra Gurka alayları kuruldu.
Bugün İngiliz ordusunda 3 bin 400 kadar Gurka askeri bulunuyor, Hindistan ordusundaki Gurka sayısı ise 40 bin. Gurkalar, ayrıca Singapur ordusunun se?kin birliklerinde görev yapıyor.

GURKA TARİHİNDEN ?NEMLİ AŞAMALAR

-Britanya, 1815'de Gurkaları askere almaya başladı. Hindistan Britanya krallığına karşı ayaklanırken, Gurkalar Britanya'ya sadık kaldı ve 1857'deki büyük ayaklanmanın bastırılmasına yardım etti.
-Gurkalar Viktorya Çağı'nda Britanya'nın sömürgeci savaşlarında imparatorluk safında ?arpıştı.
-Birinci Dünya Savaşı sırasında neredeyse Gurka toplumunun tüm erkek nüfusu olan 200 bin kadar Gurka Britanya ordusunda hizmet verdi. İkinci Dünya Savaşı'nda ise 250 bin kadar Gurka Britanya ordusunda savaştı. İki savaşta toplam 30 bin Gurka öldü, yaklaşık 5 bin Gurka cesaret madalyası kazandı.
-Yakın tarihlerde Gurkalar, Malaya, Borneo, Fakland Adaları, Bosna, Körfez Savaşı ve Afganistan'da Britanya ordusunda görev yaptı.
Ge?en yıl 17 bin 349 gurka Britanya ordusuna asker olmak i?in başvurdu ve ağır, ?etin test ve deneylerden sonra sadece 230'u kabul edildi.
Gurkaların "Ayo Gurkhali" (Gurkalar Geliyor) narası düşmanlarına korku salmaya devam ediyor.
Kadın gurkalar, 2010 yılından itibaren orduya kabul edilecek.