Mezarlar kapanmayan yaraları örtüyor

Guber Tours Srebrenica adlı seyahat şirketinin sahibi Amer Mehmedoviç, Srebreniça’da yaşanan katliamda ölenlerin anma yıldönümü olan 11 Temmuz’un artık kendisini yorgun düşürdüğünü söylüyor. Mehmedoviç, “İnsanlar geçmişte yaşanan olaylar yüzünden hala Srebreniça hakkında şüphelere sahip” diyor.

Pazar günü katliamın 15’nci yıl dönümü için on binlerce insan Potocari savaş mezarlığında bir araya geliyor. Burası, Yugoslavya’nın parçalanma sürecinde Boşnak Müslümanların çektiği acıların en karanlık sahnelerine tanık olan yer durumunda.

Sırp güçler, Temmuz 1995’te Birleşmiş Milletlerin (BM) Srebrenica’daki güvenlik bölgesini işgal etti. Kadınlar ile erkekler birbirlerinden ayrıldı, ardından küçük erkek çocukları ve yetişkin erkeklerden oluşan yaklaşık 8,000 bin kişi vurularak öldürüldü.

Bosna savaşı, 1992-1995 yılları arasında 100 bin insanın ölümüne ve bir milyon insanın evlerini terk etmesine neden oldu. Savaşta, Boşnak bir subay olarak yer alan Mehmedoviç, babasını da savaşa kurban verdi.

Ancak Mehmedoviç, Srebreniça’ya başka yollardan insan çekmeye çalışıyor. Gümüş madenciliğinin yapıldığı kent bir zamanlar turizm merkeziydi. Kenti çevreleyen tepeler ve göller, avcı ile balıkçıların ilgisini çekerken, mineral zengini su kaynakları hastalıkları tedavi edici özelliğiyle tanınıyordu.

Mehmedoviç, “Burayı bir spa merkezi olarak bilen insanlar artık kalmadı. İnsanlar Srebreniça’yı başka şeylerle özdeşleştiriyor” dedi.

MEZARLIK GENİŞLİYOR
Bugün, kimliği belirlenmiş olan 775 katliam kurbanı Potocari mezarlığına aktarılacak. Böylece mezarlıktaki katliam kurbanlarının sayısı 4,500’e yaklaşacak. Yaklaşık bu kadar ceset ise hala toplu mezarlarda veya DNA teşhis laboratuarlarında bekliyor.

Düzenlenecek olan anma törenine Sırbistan Devlet Başkanı Boris Tadic, Hırvat meslektaşı Ivo Josipovic ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın katılması bekleniyor. Tadic geçmişte de Potocari mezarlığında anma töreninde yer almıştı ancak, bugün düzenlenecek törende bulunacak olması tartışmalara neden oluyor.

Bosnalı Müslümanlar yaşanan katliamın en büyük suçlusu olarak Sırbistan’ı gösterdi. Sırp güçlere öncülük eden Slobodan Milosevic, dört sene önce Lahey Uluslararası Adalet Divanı’nda savaş suçlarıyla yargılanırken öldü.

Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında Belgrad’ın soykırım işlemediğini ancak Bosnalı Sırp güçleri durdurabileceğini belirtti. Sırp parlamentosu ise üç ay önce katliamlardan dolayı özür dilerken, Srebrenica Anneleri derneğinin başkanı Munira Subahic, Tadic’i Avrupa Birliği üyeliğini kapmak için rol yapmakla suçladı.

Dayton Barış Antlaşması 1995 yılında imzalandığında, Bosna-Hersek’i, Müslüman-Hırvat Federasyonu ve Sırbistan Cumhuriyeti’den oluşan iki büyük özerk bölge haline getirdi. Srebreniça ise çekilen çizgilerde Sırbistan tarafında kalıyor.

Ekim ayında yapılacak olan parlamento seçimleri yaklaştıkça, Srebreniça ulusal politik tartışmaların içine çekiliyor. Sırp Cumhuriyeti’nin başbakanı Milorad Dodik, ölümlerin abartıldığını ve DNA tespitlerinin yönlendirildiğini, bu yüzden savaşta ölen Sırpların da Müslümanlar sanılarak gömüldüğünü ileri sürüyor.

SAVAŞ EKONOMİYİ BİTİRDİ
Savaş, her iki taraf için de ekonominin çökmesine neden oldu. Srebreniça’da ekonomik konularda yetkili Milos Vukosavljevic, tüm altyapının savaşta yok olduğunu, belediyenin savaş öncesinde 36 bin kişi barındıran nüfusunun şimdi üçte ikisi kadar azaldığını belirtti.

Savaştan sonra geri dönen insanlar dış yardımlarla ev sahibi oldular ancak iş imkânı bulamadıkları için birçoğu geldiği gibi geri dönmek zorunda kaldı.

Mehmedoviç, uzun dönemde turizmin toparlanabileceğini düşünüyor. Bazı insanlar savaşın anılarına gösterdikleri meraktan, Hollandalı öğrenciler ise ülkelerinin savaşta askeri birlik gönderdiği bölgeyi görmek istediği için Srebreniça’ya geliyor. Savaş esnasında Amsterdam’ın bölgeye gönderdiği hafif silahlı birlik, katliamın önüne geçmeyi başaramamıştı. Bu yüzden Srebreniça, Hollanda’da hala gündemden düşmeyen bir konu.

Savaşta ölenleri anmak, bugün insanların acılarını dindirmediği gibi, halka çok az bir gelir sağlıyor. Tersine, Boşnak ve Sırplar’ın ‘aşırı’ olanları, bayraklar sallayarak tansiyonu yükseltiyor.

Mehmedovic, “Srebreniça’da kimse bundan hoşlanmıyor. Buraya sadece beş saat için geliyorlar. Ama biz burada hep birlikte yaşamak zorundayız” dedi.