Küresel kriz 2009 büt?esini de etkiledi

Ekonomi yönetimi, kriz ortamında mali disipline sıkı sıkıya bağlı kalınması kararını alırken, büyüme hızı da aşağı ?ekiliyor.

Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve Hazine Müsteşarlığı bürokratları, 2009 büt?esine dönük ?alışmalarını hızlandırdı.

17 Ekim akşamına kadar TBMM Başkanlığına sunulması gereken 2009 yılı Merkezi Yönetim Büt?esinde temel büyüklüklerin belirlenmesi sırasında Orta Vadeli Program ?er?evesinde hareket ediliyor. Ancak, son dönemde ortaya ?ıkan küresel finansal krizin ekonomiye olası yansımaları da ekonomik büyüklüklerin tespitinde göz önünde bulunduruluyor.

Bu ?er?evede, Orta Vadeli Programda yaklaşık 259 milyar YTL olarak öngörülen 2009 yılı Merkezi Yönetim Büt?e büyüklüğünün 260 milyar TL'yi (2009'da YTL'deki Yeni ibaresi kalkacağı i?in büt?ede rakamlar TL olarak yer alacak) biraz aşması bekleniyor. Büt?e harcamalarının 261-262 milyar TL seviyelerine ?ıkabileceği belirtiliyor.
Büt?e gelirlerinin 245 milyar TL dolayında olmasının tahmin edildiği 2009 yılında, Merkezi Yönetim Büt?esinin 15-16 milyar TL dolayında bir a?ık vermesi öngörülüyor.

Faiz dışı fazlanın da, yüzde 2,7'si Merkezi Yönetim Büt?esine ait olmak üzere, yüzde 3'te tutulması planlanıyor.

B?Y?ME RAKAMI D?Ş?YOR

2009 yılı büt?e ?alışmalarında, ekonomi yönetimini en fazla büyüme hızı uğraştırıyor. 4 ay önce yayımlanan Orta Vadeli Programda 2009 yılının büyüme hedefi yüzde 5 olarak yer almıştı.

Ancak bu yılın ikinci 3 aylık döneminde büyüme hızının yüzde 1,9'a gerilemesi, 6 aylık büyüme rakamının da yüzde 4,2 olarak ger?ekleşmesi, bunun ardından da küresel finansal krizin dünyaya yayılması, 2009 i?in büyümede daha ihtiyatlı davranılması gereğini ortaya ?ıkardı.

Ekonomi yönetiminin büt?e ?alışmalarında, 2009 yılı büyüme oranı i?in yüzde 4 ile 4,5 alternatifleri konuşuluyor. Bürokratlar, ağırlıklı olarak yüzde 4,5 rakamı üzerinde duruyor. Büyüme hedefinin Ekonomik Koordinasyon Kurulu toplantısında netleşeceği ifade ediliyor.

GSYH'DE FAZLA DEĞİŞİKLİK BEKLENMİYOR

?te yandan Orta Vadeli Programda, 2009'da gayri safi yurti?i hasılasının (GSYH) cari fiyatlarla 1,1 trilyon TL olması öngörülmüştü. Büyüme hedefinin yüzde 5'den 4,5'a indirilmesi halinde, bunun GSYH rakamını da aşağı ?ekmesi bekleniyor. Ancak deflatördeki (milli gelir enflasyonu) artış, GSYH'daki yüksek bir düşüşü engelleyecek ve olumsuz etkisi 1-2 milyar TL'yi aşmayacak.

Programda, yeni yılda ihracatın 149,2 milyar dolar, ithalatın 234,6 milyar dolar, turizm gelirlerinin de 21,4 milyar dolar olacağı tahmin edilmişti. Ekonomi kurmayları bu rakamlarda fazla bir değişiklik düşünülmediğini ifade ediyor.
Yıl sonu enflasyonunun yüzde 7,5 olacağı belirtilen Orta Vadeli Programda, cari işlemler dengesinin de 52,4 milyar dolar a?ık vereceği hesaplanmıştı. Cari işlem a?ığının GSYH'ye oranı da yüzde 6,8 olarak verilmişti.

ORTALAMA DOLAR KURU

Orta Vadeli Program hazırlanırken esas alınacak 1,40'lık ortalama dolar kurunda da herhangi bir değişikliğe gidilmiyor.

Dolar kurunda son dönemde kaydedilen artışa rağmen, 2009 yılının kur hesaplamalarında bir revizyona ihtiya? bulunmadığına işaret eden ekonomi bürokratları, "Zaten Orta Vadeli Programda dolar kurunu yüksek tutmuştuk. 2009'da belki 1,40'lık düzeyin bile altında kalınabilir" dediler.

2009'DA GELİR VERGİSİNDE İNDİRİM YOK

2009 yılı büt?esi hazırlanırken, ekonomi yönetiminin temel aldığı ilkeler de şu şekilde sıralanıyor:

"- Dünyadaki küresel kriz nedeniyle ?ok hareketli bir konjonktür yaşanıyor. Büt?e ?alışmalarında krizin ülkemize olası etkileri yakından izlenerek, olası beklentiler büt?eye yansıtılıyor.

- Türkiye, bu ortamda mali disipline ?ok daha fazla riayet etmek durumunda. Büt?e hazırlanırken, makro ekonomik dengelerin korunmasına öncelik veriliyor. Ekonomi yönetimine göre makro dengeler sağlanacak, ondan sonra mikro önceliklere bakılabilir.

- Karayolları Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri gibi kuruluşlar, daha fazla yatırım ödeneği istiyor. Yatırım ödeneklerinin dağıtımında iyimser hareket edilse de, ekonomik dengeler a?ısından harcamalarda hassas davranılacak.

- 2009 yılı i?inde gelir vergisinde herhangi bir indirim beklenmiyor. Yeni Gelir Vergisi Kanunu'nun yasalaşması zaman alabilir. Ayrıca Kanun Ocak'ta yasalaşsa dahi, 1 Ocak 2010'da yürürlüğe girmesi planlanıyor. Bu nedenle, vergi tarifesindeki olası indirim de, bir yıl sonra uygulamaya sokulacak.

HAM PETROL VARİL FİYATI 105 DOLAR

- 2009 büt?esinde petrol fiyatlarıyla ilgili Uluslararası Para Fonunun (IMF) öngörülerine bağlı kalınacak. Orta Vadeli Programda 2009 yılında ham petrolün ortalama varil fiyatı 118,6 dolar olarak alınmıştı. Ancak ham petrol fiyatlarındaki düşüş sonrasında, 2009 büt?e hesaplamalarında bu rakam 105 dolar seviyesinde tutuldu.

- GAP ödenekleri de daha önce öngörüldüğü şekilde 2009 büt?esinde yer alacak.

- Memur maaş zamları belli. Kamudaki toplu pazarlık görüşmelerinde varılan uzlaşmaya paralel olarak kamu personeli, ocak ayında yüzde 4, temmuz ayında ise yüzde 4,5 zam alacak. 6 aylık artış, enflasyonun altında kalırsa, aradaki fark memura verilecek."

EKONOMİ Y?NETİMİNDEN DEĞERLENDİRMELER

Bu arada üst düzey bir ekonomi bürokratı, küresel kriz ortamında makro ekonomik dengelerin mutlak surette korunması gereğine dikkat ?ekerek, "Krizin tırmandığı bir ortamda daha fazla harcama lüksümüz yok. 2009 büt?esi de bu anlayış i?inde hazırlanıyor" derken, bir başka ekonomi bürokratı da şu değerlendirmede bulundu:
"Küresel kriz, Türkiye'yi iki noktada etkileyebilir. Birincisi ticari ortakların bizim mallarımıza olan talebi düşürebilir.. Bu da ihracatı azaltacak. Böylelikle dış talep ayağından kaynaklanan bir sıkıntı yaşanabilir. İkinci olarak da kredi kanallarında düşüşe, tıkanıklığa sebep olabilir. Kısa vadeli kredilerin geri ödemesinde sorunlar ortaya ?ıkabilir. Bu da özel sektörün yatırım kararlarında revizyona gitmesini ve frene basmasını beraberinde getirebilir.
Bu durumda, ödemeler dengesinin finansman ayağında bir miktar zorluk ?ekilebilir. Cari a?ık bu kadar yüksek olmasaydı, krizden belki daha az etkilenirdik. Bu kriz sırasındaki en büyük zaafımız yüksek cari a?ık olarak görülüyor."