İşsizlik parası hakkında bilmeniz gerekenler

KİMLER İŞSİZLİK PARASI ALABİLİR?
İşsizlik parasının temel prensibi şu: işsizlik sigortasına prim ödeyen kişiler, işsiz kalmaları halinde, belirli bir süre için maddi destek alırlar. İşsizlikten önceki son 30 ayda toplamda en az 12 ay boyunca işsizlik sigortasına prim yatırmış olanlar, işsizlik parası almaya hak kazanırlar. İşveren, sigortalı çalışanın aylığından kestiği bu primleri doğrudan işsizlik sigortasına yatırmakla yükümlüdür, çünkü çalışanı zorunlu sigortalı kapsamındadır. Serbest meslek yapanlar veya kendi namına çalışanlar ise işsizlik parası konusunda hak talebinde bulunabilmek için isteğe bağlı işsizlik sigortası yaptırıp prim yatırmalıdır.

İSTİSNAİ DURUMLAR VAR
Ayrıca işsizlik ödeneğine hak etme açısından bazı istisnai durumlar var: Şöyle ki; çocuk yetiştirme süresi de (çocuk üç yaşına basana kadar) işsizlik prim ödeme süresi gibi sayılır ve işsizlik parası hakkını doğurabilir. Aynı durum, gönüllü askerlik hizmeti, federal gönüllü hizmet veya gençlik gönüllü hizmeti yapanlar, ya da hastalık parası alanlar için de geçerlidir.
Ağırlıklı olarak geçici süreyle çalışanlar için de bir istisnai uygulama söz konusudur: Bu kişiler, işsizlik parası alma hakkı için son 30 ay içinde sadece 6 ay sigortalı çalışma süresine sahip olmaları yeterli sayılıyor. Diğer şart ise, çalışma süresinin baştan azami 14 hafta ile sınırlı olması ve ücretin belirli bir miktarı aşmamasıdır.

NE KADAR İŞSİZLİK PARASI ALABİLİRİM?
İşsizlik parası miktarı, bireysel olarak hesaplanır ve çeşitli etmenlere bağlıdır. Bunun için Federal İş Ajansı’nın web sitesinde yer alan işsizlik parasını hesaplama uygulamasını kullanmanızı tavsiye ediyorum. Birkaç veri girildikten sonra bu uygulama sayesinde, ne kadar işsizlik parası alacağınız konusunda fikir sahibi olabilirsiniz.
Örneğin: Vergi sınıfı 1 olan ve aylık ortalama brüt geliri 2 bin Euro olan bekar bir kişi, aylık yaklaşık 884 Euro işsizlik parası alır. Genel olarak, önceki net gelirin yaklaşık yüzde 60 veya yüzde 67’si tutarında işsizlik parası ödenir. Federal İş Ajansı yetkilisi Susanne Eikemeier, çocuksuzlar için yüzde 60, çocuklular için yüzde 67 oranında ödeme yapıldığını belirtiyor.

NE KADAR SÜRE İŞSİZLİK PARASI ALABİLİRİM?
Bu, iki koşula bağlıdır: Birincisi, ne kadar süre sosyal sigortaya prim yatırdığınıza ve ikincisi, işsiz kaldığınızda kaç yaşında olduğunuza bakılır. Genel kural olarak, prim ödeme süresinin ikiye bölünmesiyle, işsizlik parası hak ediş süreniz hesaplanır. Normalde, 50 yaş altındakiler, en az 24 ay prim ödedikleri takdirde, 12 ay boyunca ALG I ödeneği hakkına sahip olurlar. 50 yaş ve üzerindekiler işsizler için söz konusu ödeneği hak etme süresi kademeli olarak 24 aya kadar çıkabiliyor.

BEKLEME SÜRESİ NEDİR?
Almancası ‘Sperrzeit’ olan bu bekleme süresi, İş Ajansı’nın, kendi kusurundan dolayı işini kaybedenlere veya işsiz kaldıktan sonra zamanında iş arayanlar statüsüne geçmek için başvuruda bulunmayanlara yönelik uygulayabileceği bir tür yaptırımdır. Bekleme süresinde, ki bu süre 12 haftaya kadar çıkabilir, hak sahipleri temel olarak işsizlik parası alamazlar.
Kendi isteğiyle işinden istifa ederse veya geçerli bir neden olmadan iş sözleşmesinin feshi sözleşmesi (Aufhebungsvertrag) imzalarsa, bu kişiye 12 hafta ödeme yapılmaz. Normalde, kendi isteğiyle istifa eden biri her halükarda işsizlik parası konusunda 12 haftalık bir bekleme süresiyle karşı karşıya kalır. Ayrıca, işçinin hatalı davranışı nedeniyle işten çıkarılması da bekleme süresi için bir neden olabilir. İşsizlik parası alırken, yaptığı başvuruya istinaden kendisine teklif edilen bir işi nedensiz olarak reddetmek de buna dahildir.

İŞSİZLİK PARASINDAN HANGİ KESİNTİLER YAPILIR?
İşsizlik parası, zaten kişiye ödenen net bir tutardır, bu yüzden bu ödenekten herhangi sosyal güvenlik amaçlı kesinti yapılmaz. Örneğin, sağlık ve emeklilik sigortası primlerini İş Ajansı zaten işsiz adına ödüyor. Ancak, işsizlik parası gelir yerine geçen bir ödeme olduğu için gelir vergisi beyanı zorunludur. İşsizlik parası vergiden muaftır, ancak kişisel vergi oranının hesaplanmasında işsizlik ödeneği dikkate alınır ve bu da tabi olduğunuz vergi oranını artırabilir. Bu nedenle, vergi beyanında tüm gelir yerine geçen ödemelerin belirtilmesi gerekir.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİNE NASIL BAŞVURULUR?
İlk adım: İşsiz kalacağınızı biliyorsanız, işsiz kalmadan en az üç ay önce bağlı olduğunuz iş ajansınıza ‘iş arayan’ olarak kaydınızı yaptırmalısınız. Daha kısa sürede öğrenenler, öğrenir öğrenmez üç gün içinde başvurmalıdır. Bu konuda size şöyle bir ipucu verebiliriz:
İş Ajansı’nın ücretsiz 0800 4 55 55 00 numaralı telefon hattını aramak veya yazılı olarak başvuruda bulunmak suretiyle de iş arayan kaydınızı yaptırabilirsiniz. Basit bir elektronik posta yoluyla da başvurabilirsiniz. Gecikmeli veya eksik başvurularda bir hafta ceza verilir.
İkinci adım: İş arayanların, işsiz kalmadan en fazla üç ay önceden ve 2022 yılından bu yana da, en geç işsizliğin ilk gününde, işsiz olarak kayıtlarını yaptırmaları gerekiyor. Bu süre zarfında, kişi şahsen de İş Ajansı ofisine başvurabilir. Hangi iş ajansı ofisine bağlı olduğunuzu, www.arbeitsagentur.de adlı web sitesinde bulabilirsiniz.
Online başvurular için bir kimlik doğrulama gereklidir, örneğin çevrimiçi işlevi olan kimlik kartı ile bunu yapabiliriniz. Çevrimiçi işsizlik kaydı yaptıranlar, kişisel bir danışma görüşmesi için de hemen randevu alabilirler.
Üçüncü adım: İşsizlik parası için bir başvuru formu doldurulmalıdır. Bu da çevrimiçi olarak yapılabilir. Ya da başvuru formunu telefonla sipariş edebilirsiniz. Bu formu mümkün olan en kısa sürede doldurup, işsizlik kaydınızı ivedilikle yapmalısınız. Çevrimiçi (online) olarak yapacağınız başvuruların daha hızlı sonuçlandırıldığını hatırlatmış olalım.

İŞSİZKEN EK KAZANÇ ELDE EDEBİLİR MİYİM?
İşsizlik parası alırken, çok cüzi miktarda ek kazanç elde etme hakkınız var. İşsizlik parası alırken, serbest olan ek kazanç miktarı 165 Euro ile sınırlıdır. “Bu miktarın üzerine çıkarsanız, işsizlik maaşı buna göre düşürülür” diyor Federal İş Ajansı yetkilisi Susanne Eikemeier. Çalışmak için yaptığınız harcamalar ile ek kazanç miktarını artırabilirsiniz. Örneğin: Ek işten aylık 250 Euro kazanıyorsunuz ve 25 Euro yol masrafınız var. Serbest olan ek gelir miktarınız, 25 Euro yol masrafı ile 190 Euro’ya yükselir. Gerçek kazancınız hala izin verilenin 60 Euro üzerinde olduğu için işsizlik parası bu miktar oranında azaltılır.
Ayrıca, ek işteki çalışma sürenize dikkat etmelisiniz. İşsizlik parası alırken haftalık çalışma süresi 15 saati geçmemeli. Bu süreyi aşanlar işsiz statüsünden çıkar ve ödeneği kesilir.

İŞSİZLİK PARASI ALIRKEN SORUMLULUKLARIM NEDİR?
Federal İş Ajansı danışmanıyla yapılan kişisel görüşmede bireysel bir plan belirlenir ve işe dönüş sözleşmesi imzalanır. Bu sözleşmede kararlaştırılan her şeyin işsiz için bağlayıcıdır. İş Ajansı’ndaki randevulara gelmek ve işsizliği sona erdirmek için kişi elinden gelen her şeyi yapmak zorundadır. Buna örneğin, mesleki geliştirme veya kalifiye düzeyini artırmaya yönelik eğitim çalışmalarına katılmak veya iş başvurularında bulunmak gibi bir dizi sorumluluklar dahildir.

TAM MI YOKSA YARI ZAMANLI İŞ ARAMAK DAHA MANTIKLI?
İş Ajansı’nda yapacağı görüşmeye işsiz kişi çok iyi bir şekilde hazırlanmalıdır. Örneğin, yalnızca yarı zamanlı bir işte çalışmaya niyetli olan biri, işsizlik parasının kesilmesi riskiyle karşı karşıya kalabilir. Tam zamanlı çalışmaya hazır olmak her zaman için daha iyidir. Küçük çocuklu ebeveynler, çocuklarına bakacak birilerini bulmalarında fayda var. Çünkü çocuğuna bakacak kişi bulamayan işsizlerin, büyük bir ihtimalle iş bulmaları ve tekrar iş hayatına dönmeleri zor olacaktır.

GÖRÜŞMELERİ NOT EDİNİZ
Uzmanların son bir tavsiyesini de sizlerle paylaşmak istiyoruz. İş Ajansı yetkilileri ile yüzyüze yapacağınız her görüşmeyi not alın. Bilgi almak için telefonla İş Ajansı’nı aradığınızda bile, konuştuğunuz yetkilinin adını ve görüşmenin saatini ve içeriğini not alın. Böylece tüm bilgi alışverişine ilişkin kayıt tutmuş olursunuz.
Bu vesileyle, tüm okurlarımıza huzurlu bir hafta sonu diliyoruz.