İsrail, "Kahraman Türklerini" arıyor

İŞTE KAHRAMAN T?RKLERİN FOTOĞRAFLARI

Yaşamını tehlikeye atarak, ?ok sayıda Yahudiyi İkinci Dünya Savaşı sırasında soykırımdan kurtaran, ancak savaşın son dönemlerinde Ruslar tarafından tutuklanıp bir daha kendisinden haber alınamayan İsve?li diplomat Raoul Wellenberg'in adını taşıyan Wallenberg Vakfı ile İsrail'deki Türkiyeliler Birliğinin ortaklaşa yaptığı ?alışmayla Nazi soykırımında Yahudileri kurtaran Türklerle ilgili araştırma yapılıyor, bilgi ve belgeler toplanıyor.

Wallenberg Vakfı araştırmacılarından Daniel Rainer, İkinci Dünya Savaşı sırasında Yahudileri kurtaranları dünyaya tanıtmayı ama?ladıklarını, yeni nesillere ger?ek kurtarma hikayelerinden hareketle "insan hayatını kurtarmanın önemli ve iyi bir şey olduğunu" anlatmaya ?alıştıklarını belirtti. Bu hayat hikayeleriyle ilk ve ortaokul, hatta üniversite düzeyinde bir eğitim programı oluşturmaya ?alıştıklarını anlatan Rainer, bu eğitim programının okulların müfredatına alınarak, ders olarak okutulmasını hedeflediklerini kaydetti.

Rainer'in verdiği bilgiye göre, 1997'de, ABD Kongre üyesi Macar Tom Lantos ile Arjantinli iş adamı ve hümanist Baruch Tenenbaum tarafından kurulan vakıf, son dönemde özellikle Müslüman ülkelerde Yahudileri soykırımdan kurtaranlarla ilgili araştırmalara ağırlık verdi. Rainer, "Türkiye, bizim i?in ?ok ilgi ?ekici" derken, söz konusu savaş sırasında Ankara ile Almanya arasındaki ilişkilere rağmen, özellikle Fransa'daki Türk diplomatlarının, soykırımın muhtemel kurbanı olacak Yahudileri kurtarmak i?in büyük ?aba sarf ettiklerini örneklerle aktardı.

İsrail'de soykırımı unutturmamak i?in yapılan Yad Vaşem (Soykırım anıt ve müzesi) yönetiminin, Yahudileri kurtaran Türkler arasında sadece diplomat Selahattin ?lkümen'i onurlandırdığını aktaran Rainer, Yad Vaşem'in bu konudaki araştırmaları kendisinin yapmadığını; ancak getirilen belgeleri inceleyerek, harekete ge?ip,gereken payeleri verdiğini anlattı.

Bir sivil toplum kuruluşu olan, Kudüs'ün yanı sıra New York, Berlin ve Buenos Aires de de şubeleri bulunan Wallenberg Vakfı'nın, Yahudileri kurtaran Türkleri araştırarak, haklarında bilgi ve kanıt toplamaya uğraştığını belirten Rainer, Fransa'da, o dönemde Marsilya'da Konsolos yardımcısı olarak görev yapan gen? diplomat Necdet Kent örneğini verdi.

Rainer, Necdet Kent'in o yıllarda Fransa'da bulunan Fransız vatandaşı Türk Yahudilere Türk vatandaşlığı belgesi verdiğini, vatandaşlığını kaybetmiş olanlara da gayrimuntazam vatandaşlık belgeleri düzenlediğini ifade etti. Kent'in sadece kimlik belgesi düzenlemekle kalmayıp, Yahudileri kurtarmak i?in hayatını da riske attığını anlatan Rainer,
Kent'in hikayesini şöyle özetledi:

"Bir gece, konsoloslukta tercüman olarak ?alışan, Türk Yahudi Sidi İş?an, Kent'in evine gelerek, 80 kadar Türk Yahudinin Naziler tarafından toplandığını ve Almanya'ya gönderileceklerini bildirdi. Bunun üzerine Kent, yatağından fırlayarak, İş?an ile birlikte doğru Marsilya tren istasyonuna gitti, Nazi subayından trendeki Türk Yahudilerin indirilmesini, serbest bırakılmalarını talep etti. Bu sözlerine Nazi subayı gülerek karşılık verip yardımcı olmayınca, Kent ve İşcan aynı trene bindiler. Bazı Alman görevliler bu durumdan ?ekinerek, treni muhtemelen Arles veya Nimes istasyonunda durdurup, Kent ve İşcan'ın trenden inmelerini istediler. Necdet Kent, ancak ve ancak diğer Türk vatandaşlarının da inmeleri halinde kendisinin de ineceğini söyledi. Almanlar sonunda diplomatik bir skandala neden olmamak i?in Kent'in talebini kabul etmek durumunda kaldılar ve böylece 80 kişilik Yahudi grubu trenden indirildi."

Wallenberg Vakfı araştırmacısı Daniel Rainer'in verdiği bilgiye göre, vakıf, bu trenden indirilen kişileri veya ?ocuklarını, torunlarını; onların bu yaşadıklarını bilen kişileri araştırıyor. Vakıf sadece Necdet Kent ile ilgili değil, Fransa'da Vichy hükümeti döneminde hayat kurtarma operasyonlarına karışmış Türk diplomatları ile ilgili geniş bir araştırma yürütüyor. Bu araştırmanın hedefinde halihazırda görünen isimler o dönemdeki Büyükel?i Behi? Erkin, Konsolosluk görevlileri Necdet Kent, Namık Kemal Yolga, Fikret Şefik ?zdoğancı, Bedii Arbel ve Fuad Carım.
Vakıf ayrıca Tunuslu diplomat Kemal Abdülvahap ile o dönemde 150 kişilik bir Yahudi grubunu kurtardığı belirtilen İranlı diplomat Abdül Hüseyin El Serdari hakkında bilgi topluyor. Vakfın üzerinde ?alıştığı isimler arasında Julio Palencia, Bernardo Rolland de Miota ve Sebastian Romero Radigales adlı 3 İspanyol diplomat ve başka isimler de var.

Raoul Wallenberg Vakfı ile İsrail'deki Türkiyeliler Birliğinin yürüttüğü proje ?er?evesinde, o dönemde Türk diplomatların yardımlarıyla kurtulmuş kişiler veya aileleri, varsa bunlarla ilgili bilgileri olan herkese ?ağrı yapılıyor. Bu kişilerden bilgi sağlanması, görüşülmesi; toplanacak bilgi, tanık ifadeleri ve diğer belgeler değerlendirilerek, söz konusu isimlere hak ettikleri onurun verilmesi ama?lanıyor. Bu bilgiler ve belgeler ışığında vakıf ve birlik, Yad Vaşem'e başvurarak, bu kişilerin ödüllendirilmesini sağlamayı öngörüyor.

Wallenberg Vakfı araştırmacısı Rainer, bu kişilerle ilgili bilgilere sahip olanların "irwf@irwf.org.il" adresine elektronik postayla ulaşabileceklerini de belirtti.

Yad Vaşem, 1990 yılında, Rodos'ta Konsolos iken Yahudileri katliamdan kurtaran Selahattin ?lkümen'e "Uluslararası Dürüst Madalyası" vermişti.