İslami punk dünyayı sarıyor

‘Radikal İslamcı’ deyince akla genç, patlayıcılarla yüklenmiş bir adam, veya şeriat isteyen sakallı cübbeli biri gelirdi bir zamanlar. Ama artık devir değişti: ‘Arap Baharı’nın protestocuları, hem Müslüman, hem de radikaller. Şu sıralar İngiltere’de yeni gösterime giren düşük bütçeli Amerikan filmi ‘The Taqwacores’, radikal İslamın anlamını değiştirmeye yelteniyor.

‘Taqwa’ yani ‘Takva’, Arapçada ‘Allah korkusu’ anlamını taşıyor. ‘Core’ ise ‘çekirdek, öz’ anlamına geliyor. ‘Taqwacore’ ismini bulan, ‘Michael Knight’ adlı 17 yaşındaki New York’lu bir genç. Knight, ailesine başkaldırmak için Müslüman oluyor ve okumak için Pakistan’da bir medreseye gidiyor. Sonradan edindiği adıyla Michael Muhammad Knight, kısa sürede Müslümanlıkta da başkaldıracak bir çok şey buluyor. Dinin kadınlara, geylere ve alkole karşı tutumunu beğenmeyen Knight, “İslamın mutlak bir tanımının olmadığı, onu tanımlayacak özgürlüğe sahip olduğum bir dünya hayal ettim” diyor.

2002 yılında Knight, bu alternatif dünyayı anlatan ‘The Taqwacores’ adlı bir kitap yazıyor ve fotokopi çektirerek dağıtmaya başlıyor. Anarşist bir yayınevinin dağıtımıyla kitap kültleşiyor, aynı ‘Fight Club’ın gerçek dövüş kulüplerinin açılmasına ilham olması gibi, kitaptan esinlenen İslami punk’çı müzik grupları doğuyor.

Kitaptan gerçek hayata...

Boston’da ‘The Kominas’, Toronto’da sadece kadınlardan oluşan ‘The Secret Trial Five’, Chicago’da ‘Al Thawra’nın yanında Pakistan ve Endonezya’da da birkaç İslami punk grubu ortaya çıkıyor. Gruplar kitabı; kadınları ve eşcinsellere saygı gösteren ve gerektiğinde İslamı eleştirebilen bir gençlik kültürünün manifestosu olarak kabul ediyorlar.

Şu anda New York’ta İslam çalışmaları üzerine doktora yapan Knight, “Kitabı 2002’de yazdığımda kendimi Müslüman olarak tanımlayabilir miydim, bilmiyordum” diyor ve ekliyor: “İslamın her şartını kabul etmiyor, sınırlarında geziyordum. Kendimi dışlanmış hissediyordum. Ama punk, başkaldırmayı, farklılığı kutlayan bir kültür. Punkçı çocuklar, kim olduğumdan ve inandıklarımdan korkup utanmamayı öğretti bana.”

2007’de bir tur organize ediliyor, birkaç İslami punkçı grubu Knight’la beraber ABD’den Pakistan’a seyahat ediyor, konserler veriyorlar. 2009’da ‘Taqwacore: İslami Punk’ın doğuşu’ adlı belgesel çıkıyor turdan.

Basının elbetteki konuya ilgisi büyük: Newsweek, daha tek bir şarkı yapmamış ‘Secret Trial Five’ adlı kadın grubunu kaleme alıyor, ‘İslami Punk’ düzinelerce gazete yazısının yanında bir belgesel ve en son 2010 ABD yapımı ‘The Taqwacores’ adlı filmle gündeme oturuyor.

‘Taqwacores’ sinemada

Genç sinema mezunu Eyad Zahra da Knight’la tura katılanlardan. Kitabın İslama bakış açısını değiştirdiğini anlatan Zahra, “Müslüman olarak sorgulamamanız gereken cinsiyet eşitliği ve eşcinsellerin toplumdaki algısı gibi meseleleri tartışmaya açtı” diyor. Zahra, belgeselin ardından kendi düşük bütçeli filmini çekmeye karar veriyor.

Zahra, beş vakit namaz kılarak büyüyümüş, gençken de müzikle içkiyle arası pek yokmuş. Onun ilgisini çeken punk’ın ideolojisi olmuş. “Taqwacore’dan önce isyancı Amerikalı Müslümanlar hip-hop kültürüne ilgi gösteriyordu. Ama punk, sosyal meselelerde hip-hop’a kıyasla daha önyargısız. Eşcinseller için de aşağılayıcı ifadeler kullanmıyor” diyor.

Filmin pembe ‘mohawk’ saç kesimli karakteri Jahangir, sabahları arkadaşlarını elektro gitarıyla namaza çağırıyor. Aralarında makyajlı ve etek giyen bir gey var. Bira ve ot içiyorlar. Siyah çarşafının altından hiç yüzünü göremediğimiz feminist, özgür ruhlu Rabeya, Kuran’ı kırmızı bir kalemle çizerek “Bu ayette erkeklere karılarını dövmeleri söyleniyor” diyor. “Bunu ne yapayım ki ben?” “Cemaatin bütün işe yaramazları, dışlanmışları bir araya geliyor ve grup kuruyorlar” diyor Jahangir ve ekliyor: “Onlar, namazı kaçıran çocuklar, ailelerinden gizli erkek arkadaşlarıyla buluşan kızlar. Müslümanlar, onların Müslüman olmadığını, punkçılar da punkçı olmadıklarını söylüyor.”

İslami punk gerçekten var mı?

Ama ‘İslami punk’a dair bunca şamataya rağmen Jahangir’in bahsettiği dünya hâlâ çoğunlukla bir hayalden ibaret. Hareketten doğan en popüler gruplardan New Jerseyli Kominas’ın müzisyenlerinden Pakistan kökenli Imran Malik, “Bence yaygın bir İslami punk hareketi olmadı hiç” diyor.

27 yaşındaki Malik, “Belgesel için bir kaç grup bir araya geldi, ama film ekibi orada olmaları için para veriyordu. Yani ‘fabrikasyon’ diyebileceğimiz bir durum var ortada” diyor. “Çok çekici, satılabilir bir hikâye olduğu için ilgi çekti İslami punk. Ama o zamandan beri ortaya çıkan çoğu grup ya kaybolup gitti ya da artık Taqwacore kimliklerinden sıyrıldılar” diyor. Malik, gazetecilerin de İslami punk’a ilgi duymasını aynı şekilde açıklıyor.

Filmi çeken Zahra da Malik’le aynı fikirde. “Şu anda kendilerini Taqwacore’cu olarak tanımlayacak en fazla 60 sanatçı vardır,” diyor ve ekliyor: “Ama bu gruplar ABD, Kanada ve Endonezya’ya dağılmış haldeler. Yani pembe dik saçlarıyla bir yerde toplaşmış bekleşen Müslümanlar punkçılar yok ortada. En kayda değer İslami punkçı gruplar Endonezya’da, ama onlar da aşırı İslamcı. Eşcinselleri falan savunmuyorlar, yani asıl mevzuyu biraz kaçırmışlar.”

The Taqwacores filminin karakterlerinin de kafası biraz karışık gibi. Karşı durdukları değerleri temsil eden camiye namaza gidiyor, İslamı kuvvetlendirmek için İslama karşı çıkıyorlar. Sanki hangi tarafta duracaklarını şaşırmışlar.

Peki bütün bunların sonucunda Taqwacore ne anlama geliyor? Kominas grubundan Malik, “Benim için kelime, komplike bir İslam anlayışını temsil ediyor” diyor. “Taqwacore, İslamın batı dünyasındaki ilk sıradışı sesi olabilir. Çünkü insanlar siyah ve beyaz değil aslında. Şahsen çoğu gün kendimi Müslüman bile hissetmiyorum. İslam kültürüne çok yakınım, ama aynı zamanda Amerikalıyım ve rock, hip-hopla da içli dışlıyım. Kendimi ‘mezhepsiz, ateist bir Müslüman’ olarak tanımlıyorum, artık ne demekse” diyor.

Kitabın yazarı ve ‘Taqwacore’ isminin yaratıcısı Knight ise, kitabı hayatının zor ve yalnız bir döneminde yazdığını anlatıyor ve kelimeyi tanımlamak istemediğini söylüyor. “Bu kelime bana ait değil” diyor Knight. “Müslümanlığı temsil eden gökkuşağının renklerinden biri diyebilirim sadece.”

Knight’ın alçakgönüllülüğüne rağmen Taqwacore hareketinin enerjisi devam ediyor: Kitaptan iki uzun metrajlı film, etrafa saçılmış birçok müzik grubu ve bir ton gazete yazısı çıktı. Bu kadarı bile ilham verici bir şeylerin işareti olmalı.

Zahra, Filmin Tahrir Meydanı’na bakan bir evde izlendiğini anlatıyor gururla. Müslüman gençlerin başkaldırısı Arap dünyasında yayıldıkça belki de Taqwacore gerçek anlamını bulabilir.

(The Guardian gazetesinden çevrilmiştir. RADİKAL )