İş hayatı

Çoğu, kamu sektöründe ya da özel sektörde çalışan ücretlilerdir. Ancak kendi işyeri, lokantası, şirketi ya da tarımsal faaliyetleri olan geniş bir kendi hesabına çalışan topluluk da bulunmaktadır.

Meslek kollarına göre çalışanların dağılımı

İş bulmak

İş aramaya başlamadan önce, belediyenizin iş bulma merkezinde bulunan kariyer danışmanından tavsiye isteyebilirsiniz. Eğer bir sendika ya da işsizlik kasası (a-kasse) üyesi iseniz, yardım ve tavsiye alabilirsiniz.

İş bulma merkezleri

İş bulma merkezlerinin temel işi, iş bulmanızda size yardımcı olmaktır. Burası aynı zamanda eğer işsizseniz başvuracağınız yerdir. İş bulma merkezlerinde, iş aramakta kullanabileceğiniz bilgisayarlar bulunmaktadır ve iş bulma merkezi çalışanları size bir iş planı hazırlamanız konusunda yardımcı olacaktır. www.jobnet.dk adresine giriş yaparak iş bulma merkezlerinin adreslerini bulabilirsiniz.

İş bulmanın çeşitli yolları

İş bulmak için sizin de aktif olarak çaba sarf etmelisiniz:

• Gazetelerdeki ve mesleki dergilerindeki iş ilanlarına başvuru yollayabilirsiniz.
  
• İlan verilmemiş dahi olsa, çalışmayı istediğiniz şirketlere başvuru yollayın ya da şirket ile doğrudan temasa geçin.
  
• İş piyasasında bulunan tanıdıklarınıza haber verin.
  
• Özel işe yerleştirme firmaları kanalıyla iş arayın.
  
• İnternetteki iş ilanlarına bakın (kütüphanelerde ve iş bulma merkezlerinde internete erişim olanağı bulunmaktadır).
  
• Bir gazeteye ya da internet üzerinden bir sayfaya kendi iş ilanınızı verin.

Hangi vasıflara sahipsiniz?

Daha fazla eğitime ya da hemen iş aramaya başlayıp başlamayacağınız vasıflarınıza ve yaşınıza bağlıdır. Eğer hiçbir eğitiminiz yoksa, muhtemelen birkaç kısa süreli kursa katıldıktan sonra vasıfsız işler yaparak işe başlayabilirsiniz.

Vasıflar gereklidir

Danimarka'da bir iş bulmak için, mevcut iş olanaklarına uygun vasıf ve yeteneklere ihtiyacınız vardır. Birçok iş kısa ya da orta vadeli öğrenim görmeyi gerektirir. İşlerin tamamına yakını, özel beceriler ya da onları elde etme konusunda isteklilik gerektirir. Bu aynı zamanda, örneğin temizlik ya da fabrika işçiliği gibi büyük bir eğitim gerektirmeyen, birçok iş fonksiyonu öğrenmenizi gerektirebilecek işler için de geçerlidir. Aynısı, kendi dükkanınızı ya da işyerinizi çalıştırmak istediğiniz durum için de geçerlidir.

Başlamak önemlidir

İlk işiniz, hayalinizdeki iş olmayabilir ve karşılığında çok iyi bir ücret alamayabilirsiniz. Ancak yine de, iş piyasasına giriş yapmak önemlidir. Bir kez iş bulduğunuzda, daha iyi bir iş bulmanızı sağlayacak becerilerinizi ve vasıflarınızı geliştirmeniz daha kolay olur.

Eğitim ve iş

Eğer bir eğitiminiz varsa ve Danimarka dili konuşabiliyorsanız, iyi bir iş bulma şansınız çok yüksektir. Ayrıca birçok durumda, Danimarka dili ve kendi ana dilinizi konuşuyor olmak avantaj sağlayacaktır.

Eğer az sayıda vasıf sahibiyseniz ve Danimarka dilini az konuşabiliyorsanız, iş bulmanız çok zorlaşabilir. Ancak, iş bulma şanslarınızı yükseltebilecek, size açık çok sayıda seçenek bulunmaktadır. Örneğin dil kursuna gidebilir, bir şirkette iş başında eğitim alabilir ya da kamu sektöründe devlet tarafından desteklenen bir işe girebilirsiniz. Daha sonra, normal koşullarda istihdam edileceksiniz.

Başvuru ve mülakat

Eğer Danimarka dilini makul bir derecede konuşabiliyorsanız iş bulmanız daha kolay olur. Ancak iyi vasıflara sahip olduğunuzda bile, iş bulmak zaman alabilir. Doğru kapı size açılana değin, çok sayıda başvuru yapmak ve mülakata girmek zorunda kalabilirsiniz.

Yazılı başvurular

Birçok işveren yazılı bir iş başvurusu yapmanızı ister. İş bulma merkeziniz, sendikanız ya da işsizlik kasanız size yazılı iş başvurusu yapmanız konusunda yardımcı olacaktır. Bir başvuru, tek sayfadan oluşur ve neden iş başvurusu yaptığınızı, vasıflarınızı ve deneyimlerinizi ve kendinizi kısaca tanıtacak bilgileri kapsamalıdır.

Bir özgeçmişinizi, yani eğitiminizin, profesyonel deneyiminizin ve boş zamanlardaki ilgi alanlarınızın neler olduğunu anlatan bir belgeyi ekte sunmanız yararlı olur. Ayrıca, sınavla almış olduğunuz sertifikaların birer kopyasını ve daha önceki işverenlerinizden, işyerlerinizden ve işe başlatma programı faaliyetlerinden almış olduğunuz referansları da ekte sunmanız yararlı olur.

Mülakatlar

Eğer bir mülakata çağırılmışsanız, iyi hazırlanmak önemlidir. İşvereniniz sizden hangi konularda iyi olduğunuzu, sizin iş için neden doğru kişi olduğunuzu ve firmanın kalkınmasına nasıl katkıda bulunabileceğinizi açıklamanızı ister.

Yapacağınız işin ne olacağını, firmayı ve firmanın sizden beklentisini öğrenmek için mülakattan faydalanın.

Büyük olasılıkla, mülakatta birden çok kişi bulunacaktır. Bunlardan biri, işverenin bir temsilcisi olabilir.

İşverenler aşağıdakilere dikkat eder:

İş sözleşmesi

İşe alınırsanız, size bir iş akdi verilecektir. Bu akitte en önemli şartlar ve çalışma koşulları ile ilgili bilgiler bulunur. Bunlar aşağıdaki gibi olabilir:

• Görev tanımı
  
• Maaş ve mesai saatleri
  
• Tatil günleri
  
• Çalışma zamanları
  
• İşten ayrılmadan önceki ihbar süresi

Eğer işsiz kalırsanız

İşsizlik sigortası

Çalışmaya başladığınızda, a-kasse diye adlandırılan bir işsizlik kasasına girmeniz iyi olur. Bu, işsiz kalmanız halinde size yardım ve mali destek ile işsizlik maaşı alma olanağı sağlar. İşsizlik kasası aidatları vergiden düşülebilir.

Bir işsiz olarak işsizlik maaşından faydalanmak için belirli şartları yerine getirmeniz gerekmektedir. Bir işsizlik kasasına bir yıldır üyesi olmanız ve belirli bir süredir çalışıyor olmanız gerekir. İşsizlik kasanız size tüm ayrıntıları açıklamak zorundadır.

İş bulma merkezine (jobcenteret) başvuru yapın

Eğer işten çıkarılırsanız, işten çıkarıldığınız gün belediyenizdeki iş bulma merkezine başvuru yapmanız gerekir.

Burada, sizi iş başvurusu yapan kişi olarak kaydederler. Eğer bir işsizlik kasası üyesiyseniz, işsizlik kasasından işsizlik maaşı isteyebilmeniz için gerekecek bir ödenek kartını size vereceklerdir.

Eğer bir işsizlik kasası üyesi değilseniz, nakit yardım ve işe başlama desteğini hakedebilirsiniz. Eğer son sekiz yılın yedi yılında Danimarka'da oturmuşsanız, nakit yardıma hak kazanırsınız. Eğer oturmamışsanız ve kendinizi geçindiremeyecek durumdaysanız, bir başlangıç desteği alırsınız. Başlangıç desteği nakit yardımdan daha düşüktür.

İş ararken

İşsiz kaldıktan sonraki bir ay içinde, mümkün olduğunca erken, eğitiminizin, profesyonel deneyiminizin ve kişisel ilgi alanlarınızın ve becerilerinizin özetlendiği bir özgeçmişinizi hazırlamak zorundasınız. Özgeçmişiniz, iş bulma merkezinin www.jobnet.dk adresindeki jobbanken adlı veritabanına yerleştirilecektir. Kendi özgeçmişinizin kendiniz tarafından hazırlanması gerekir ve içindeki tüm bilgilerin sorumluluğu size aittir. Ancak, iş bulma merkeziniz ya da işsizlik kasanız, özgeçmişinizi hazırlama aşamasında size tavsiye ve yardımda bulunabilir.

Kendinizi iş piyasasına hazır hale getirmeniz gerekir

Kendinizi iş piyasasına hazır hale getirmeniz gerekir. Bu, iş aramanız ve uygun bir iş teklifi geldiği anda kabul etmeniz anlamına gelir. Eğer iş bulamazsanız, iş bulma merkezi sizin bir iş bulmanıza yardımcı olabilir. Özgeçmişinizin gönderildiği mülakatlara gitmeniz şarttır. Ayrıca, belediyenizin aktifleştirme programı çerçevesinde size teklif ettiği işleri kabul etmeniz gerekir. İşe başlatma kursları, iş başında eğitimi ya da devlet destekli bir istihdamı içerebilir.

Eğer tereddütünüz varsa, iş bulma merkezinize ya da işsizlik kasanıza danışınız.

Danimarka işgücü piyasası

İş akitleri- Danimarka modeli

Danimarka'da ücretlerin ve çalışma koşullarının çoğu, çalışan ve işveren kuruluş arasındaki iş akdi ile belirlenir. Bu, sendika ya da işveren dernekleri tarafından imzalanan toplu sözleşmelerde yer alır. Toplu sözleşmeler sizin maaşınızı, mesai saatlerinizi, katılacağınız eğitimleri, emekli maaşınızı ve hastalık sırasında alacağınız maaşın yanı sıra ihbar koşullarını kapsar. Danimarka'da bu konuyla ilgili bir yasa bulunmamaktadır. Bu nedenle buna "Danimarka işgücü piyasası modeli" adını veriyoruz.

Görüşmelerin olduğu dönemlerde grev yasağı anlaşması

Görüşmeler başlar başlamaz, grev yasağı dönemi yürürlüğe girer. Herşeyden önce bu, görüşmeler sürdüğü sürece çalışanların grev ya da işverenlerin lokavt yapamaması anlamına gelir. Eğer bir anlaşmazlık ortaya çıkarsa, bu anlaşmazlık, devletin görüşmelerde taraf olmadığı ve çözüm bulmadığı işgücü piyasasındaki tarafların kendileri tarafından çözülmek zorundadır.

Haftada 37 saat

Normal, tam zamanlı çalışma haftada 37 saattir. Bir çalışan olarak ücretli tatil hakkı kazanırsınız. Tüm çalışanların yılda beş haftalık tatil hakkı bulunmaktadır. Hem kadınlar, hem de erkeklerin doğum izni hakkı bulunmaktadır. İş sağlığı ve iş güvenliği konularında çok katı kurallar vardır. 13 yaşından küçük çocukların ev dışında çalışması yasaktır.

Sendikalar

Bir gelenek

Danimarka'da çalışanlar arasında bir sendikaya üye olma geleneği vardır. Sendikalar, üyelerinin çıkarlarını işverenlerine karşı korurken, makul bir maaş ve çalışma koşullarını güvenceye alırlar. Bir sendika, işsizlik kasasıyla aynı şey değildir.

Düzgün koşulları güvenceye alır

Ayrıca işverenlerin, örgütlenmiş derneklere üye olma geleneği vardır. İşverenlerin ve işveren derneklerinin çoğu sendikalarla çalışıyor olmaktan memnundur. Çalışanların güçlenmesi ve işyerinden memnun olmasını bir avantaj olarak görürler. Aynı zamanda, maaş artışlarında, grevlerde ve mesai saatlerinde tutarlılık ve düzgün koşullar sağlanmasını toplu sözleşmeler güvenceye almaktadır.

Örgütlenme özgürlüğü

Danimarka'da örgütlenme özgürlüğü ilkeleri geçerlidir. Bu, bir sendikaya olup olmama kararının her bir çalışanın kendisine ait olması anlamına gelir. Bu nedenle, bir işveren bir çalışanı işe alırken ya da işten çıkarırken, onun sendika bağlantılarını sorgulayamaz. Aynı şekilde çalışanın mesai arkadaşları da onun herhangi bir sendikaya üye olmasını talep edemez. Çalışanların çoğu, kendi işvereniyle toplu sözleşmesi olan bir sendikanın üyesi olmaya karar verir.

Yaygın olarak, sendikalar iş ve faaliyet alanına göre kendi içlerinde ayrılır. Seçeceğiniz sendika, en sonunda kendi eğitiminiz ve çalıştığınız alan ile ilgili olacaktır. Bir sendika üyesi olarak, üyelik aidatı ödemeniz gerekmektedir.

İşyerinde yaşam

İşyeri birçok kişinin hayatının merkezinde bulunur

Danimarka'da işyerleri arasında büyük farklılıklar vardır. Ancak hepsi için ortak olan bir gerçek, işyerlerinin birçok kişinin yaşamının merkezinde bulunduğudur. Dostça ilişkiler kurulmuş mesai arkadaşlarıyla geçirilen iyi bir iş yaşamı ve verimli bir çalışma ortamı, anlamlı bir yaşamın kilit noktasıdır.

Mesai arkadaşları arası ilişkilerin önemi

İşyerlerini içinde yaşanacak hoş bir ortama çevirmek büyük oranda çalışanların kendi elindedir. Burada mesai arkadaşları arasındaki ilişkiler önemli bir rol oynamaktadır.

İşyerinde partiler ve alkol

Birçok işyerinde mesai saatleri dahilinde alkol tüketimi yasaktır. Ancak seyahatler ve partilerde alkol almak kabul edilir bir davranıştır.

Sorumluluk ve inisiyatif

İşverenlerin birçoğu çalışanlarının bağımsız çalışmasını ve inisiyatif kullanmasını ister. Çalışanların kendi çalışma alanından sorumlu olması yaygın olarak görülen birşeydir. Birçok işyerinde, çalışanlar ekipler halinde çalışır ve işleri nasıl yürüteceğine ve işbölümüne kendi aralarında karar verir.

İşyerindeki sorunlar

İşyerinde çok çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. İş sağlığı ve iş güvenliği yasaları işe yaramayabilir. Çalışanların sağlığına yeterince özen gösterilmiyor olabilir. Kötü bir iş ortamı bulunabilir, hatta belki aşağılanma, alaya alınma ya da tehditlerle karşı karşıya kalabilirsiniz. Bu tabii ki, kabul edilemez.

Birçok işyerinde sendika temsilcisi bulunur.

Birçok çalışan, işverene karşı çıkarlarını koruması amacıyla bir sendika temsilcisi seçer. Sendika temsilcisi, o işyerinde sendikanın temsilcisidir.

Eğer işyerinde sorunlarla karşılaşıyorsanız, size kötü davranılıyor ya da haksızlık yapılıyorsa, sendika temsilcisi ile irtibata geçin. O kişi, sorunu işvereninize ya da sendikaya taşıyacaktır. Bir sendika temsilcisi işten atılmaya karşı koruma altındadır ve bu nedenle sorunlar karşısında arabuluculuk yapabilir. Eğer bir sendika temsilciniz yoksa, kendi başınıza sendika ile irtibata geçmeniz ya da üst yönetimle görüşmeniz gerekecektir.

İşyerinde iş sağlığı ve iş güvenliğinin takibi

Güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı yaratma sorumluluğu, çalışan ve işverene ortaklaşa düşmektedir. İşveren, çalışanlarına düzgün sağlık ve güvenlik koşulları sağlamak ve bunu korumakla yükümlüdür. Çalışanların ise, işyerlerinde geçerli olan güvenlik kurallarına uyma yükümlülükleri vardır. Çalışan sayısı 10’dan fazla olan işyerleri, çalışan ve yönetici temsilcilerinden oluşan, işyerindeki günlük iş sağlığı ve iş güvenliğinden sorumlu bir iş güvenliği organizasyonu oluşturmak zorundadır. Çalışan sayısı 10’dan az olan işyerlerinde, işveren ve çalışanlar iş sağlığı ve iş güvenliğinden ortaklaşa sorumludur.

İş güvenliği temsilcisi

Birçok işyeri, kendi iş güvenliği temsilcisini seçer. İş güvenliği temsilcisi, çalışanların tehlikeli makineler ve cihazlar üzerinde çalışmadığını, doğru güvenlik malzemesine kullanmadığı sırada tehlikeli maddelerle çalışmadığını, ya da işinden kaynaklı olarak gergin olmadığını güvenceye alır.

Çalışma koşullarınızın, olması gerektiği gibi olmadığını düşünüyorsanız, işyerinizdeki iş güvenliği temsilcisi ile konuşun. Sendika temsilcisinde olduğu gibi, iş güvenliği temsilcisi de işten atılmaya karşı korunur.

İş kazaları rapor edilmelidir

Tüm işverenler çalışanlarını iş kazalarına karşı korumalı ve bu tür kazaların İş Denetimi Kurumu ve İş Kazaları İdaresine rapor edilmesini sağlamalıdır. Çalışanın tazminatını ödeyen kurum, çalışanın sigorta şirketidir.

Bir iş kazası olması durumunda bunu İş Kazaları İdaresine bildirmekte her zaman özgürsünüz. Olayın üzerinden bir yıl geçmeden olayı bildirmeniz önemlidir. Aksi halde tazminat hakkınızı kaybedebilirsiniz.

Ayrımcılık

Cinsiyet, yaş, özürlülük, ırk, renk, din, politik eğilimler, cinsel tercihler, milliyet, sosyal ya da etnik kökene dayalı ayrımcılık yapmak yasaya aykırıdır.

Danimarka Parlamentosu, cinsiyet ayrımcılığı meselesiyle ilgilenen bir fırsat eşitliği komisyonu kurulması yönünde yasa çıkarmıştır. Daha ayrıntılı bilgi almak için www.ligenaevn.dk adresine bakabilirsiniz. İnsan Hakları Enstitüsü, etnik eşitlik için bir şikayet komitesi kurmuştur. Bu komitenin görevi, etnik kökene dayalı ayrımcılık ile ilgilenmektir. Daha ayrıntılı bilgi almak için www.klagekomite.dk adresine bakınız.

Tüm ayrımcılık davaları, ilgili mahkemelere taşınabilir.

Eğer bir sendika üyesiyseniz ve işyerinde ya da iş ararken ayrımcılıkla karşı karşıya kalıyorsanız, sendikanızla irtibata geçebilir ve onlardan yardım isteyebilirsiniz.

Kendi işyerinizi kurmak

Kurallar ve yasal düzenlemeler

Kendi işyerinizi kurmak, öncesinde çok iyi düşünmeyi ve hazırlık yapmayı gerektirir. Öğrenmeniz gereken bazı yasalar ve yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bunların amacı yurttaşları ve çalışanları yetersiz hijyen ile iş kazalarına karşı korumak ve işyerinin vergi ve KDV kaçırmayacağını garantiye almaktır.

Başlamadan önce tavsiye ve rehberlik alınız.

Yerel iş geliştirme merkezinden, işe başlama danışmanından, SKAT’tan (Danimarka vergi daireleri) ve kendi iş bulma merkezinizden yardım alabilirsiniz. Ayrıca internette tavsiye seçenekleriyle ilgili bilginin yanı sıra yasalar, yasal düzenlemeler, finansman ve kendi işyerinizi kurmakla ilgili başka başlıklar altında bilgiler bulabilirsiniz. Daha ayrıntılı bilgi almak için www.virk.dk adresine bakabilirsiniz.

Ayrıca, işsizlik kasanız size kendi işyerinizi kurmanın işsizlik maaşı talep etmenizi nasıl etkileyebileceği konusunda bilgi verebilir.

Ticari sicil

Genel bir kural olarak tüm işyerleri Danimarka Ticaret ve Şirketler Ajansı’na sicil kaydı yaptırmak zorundadır. Ancak, eğer kazancınız 50.000 DKK’nun altındaysa bu, isteğe bağlıdır. Şirket kayıt yaptırır yaptırmaz, size işyerinin kimlik numarası olan bir CVR (Merkezi İşyeri Sicil) numarası verilir. CVR numaranıza örneğin vergi ve KDV beyannamesi vereceğiniz zaman ihtiyacınız olur. www.eogs.dk adresine giriş yaparak ticari sicil kaydınızı gerçekleştirebilirsiniz.

Satış ve içki ruhsatı

Yıllık 50.000 DKK’un üzerinde gıda maddeleri satışı yapan tüm şirketler, özel bir ticari sicil kaydına kayıt yaptırmak zorundadır. Bununla bağlantılı olarak, mühürlü paketlenmiş olup olmadığından bağımsız olarak gıda maddeleri, her tür bira, şarap, soğuk içecekler ve diğer gıda maddelerini kapsar.

Danimarka restoran yasası, yiyecek ve içecek servisi yapan kendi hesabına çalışan tüm işyerlerini bağlar. Bu işyerleri lokanta, bar, diskotek, pizzacı, grill barları ya da sosisli sandviç tezgahları olabilir.

Danimarka restoran yasası, kişilerin ya da şirketlerin bir satış ya da içki ruhsatına başvurması halinde hangi yasalara uyulması gerektiğini açıkça ortaya koymuştur. Eğer bir içki ruhsatına başvurursanız, belirli yaş şartlarını taşımanız ve bir mali iş planı sunabiliyor olmanız gerekir.

Polis, işyerlerine içki ruhsatsız satış ruhsatı verirken, içki ruhsatını vermekle belediyeler yükümlüdür. Ancak, Kopenhag'da, satış ruhsatlarını da belediyeler vermektedir.

Bir lokanta, içki ruhsatına başvurabilir ve bu lokantanın mutfağı sağlık yetkilileri tarafından belirlenen şartları taşımalıdır.

Vergi ve KDV

Satış ve ticarete ilişkin muhasebe hesaplarınızı, SKAT olarak da bilinen Danimarka vergi dairelerinde arşivlemelisiniz.

Çalışanları sigortalamak

Eğer firmanız personel istihdam ediyorsa, onları kapsayacak işveren kaza sigortası yapmalıdır.

Artık iki çalışanım var

Mansur Sheik, Somali'den Danimarka'ya 1993 yılında göç etmiş. Duvar ustalığı eğitimi almış ve şimdi kendi hesabına çalışıyor.

"Kendi hesabıma çalışmaya karar vermeden önce birkaç yıl bunun üzerine kafa yordum. Danimarkalıların bir göçmeni, kendi hesabına çalışan bir duvar ustası olarak görmeye alışkın olmamalarının sorun yaratabileceğini düşünmüştüm. Ama, böyle olmadı. İşinizde iyi olduğunuz ve yapabileceğinizin en iyisini yaptığınız sürece, müşteriler sizden memnun kalır. İşimden dolayı çok sayıda insanla yakın ilişkiler kurdum ve Danimarkalıların başkalarından bir farkı olmadığını gördüm.

Artık biri Danimarkalı, diğeri Vietnamlı iki çalışanım var ve işveren olmaktan dolayı çok memnunum. Size tavsiyem, olduğunuz gibi davranmanız. Yabancıların çoğu başarısızlıktan korkar ama buna gerek yok. Burada bize de yer var."