HESABIN KAYNAĞI KAPSAM DIŞINDA

VERGİ KAÇAKÇILIĞIYLA MÜCADELE
Türkiye’deki bankalar, sigortalar ve ülkemizde şubesi bulunan yabancı bankalar, mevduatlara ilişkin bilgileri ilk etapta, otomatik bilgi değişim konusunda yetkili olan Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı’na aktarıyor. Gelir İdaresi Başkanlığı da, ikamet kaydı yurtdışında bulunan Türk vatandaşların yıl sonu banka hesap bakiyelerini mukimliğin bulunduğu ülkeye otomatik olarak bildiriyor. Kısa adı OECD olan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü’nün önderliğinde hazırlanan ve 120’ye yakın ülke arasında imzalanan anlaşmanın amacı, global ölçekteki vergi kaçakçılığı ve kara parayla mücadele etmek.

HANGİ BİLGİLER AKTARILIYOR?
Mütekabiliyet esası kapsamında mukimliği Türkiye’de bulunan hesap sahiplerinin yurtdışındaki banka hesaplarında yatan paraları Gelir İdaresi Başkanlığı’na otomatik olarak bildiriliyor. Otomatik olarak paylaşılan bilgilerin arasında mevduat hesapları, saklama hesapları, borç ve ortaklık ilişkisi menfaati, nakdi değer sigorta sözleşmeleri ve düzenli ödeme sözleşmeleri (anüiteler) bulunuyor. Ne Türkiye, ne de söz konusu anlaşmaya taraf olan diğer imzacı ülkeler, banka hesaplarında biriken paraların hangi kaynaktan aktarıldığı konusunda bilgi vermiyor.

ŞÜPHELİ DURUM OLURSA
Diğer bir ifadeyle, bilgisi aktarılan banka hesabına her ay düzenli olarak emekli aylığı yatıyorsa, Gelir İdaresi Başkanlığı örneğin mukimliği Almanya’da geçen bir Türk vatandaşının sadece yıl sonu hesap bakiyesine ilişkin bilgileri Almanya’nın Bonn kentindeki Federal Vergi Dairesi’ne bildiriyor. Söz konusu kişinin her ay düzenli emekli aylığı aldığına veya kira geliri elde ettiğine ilişkin bilgiler ise Alman makamlarına bildirilmiyor. Bilgileri elinde toplayan Federal Alman Vergi Dairesi, yaptığı inceleme sonunda şüpheli bir durumla karşılaşması halinde, vatandaşa paraların kaynağını sorabilir. Kendisine yazılı olarak soru yöneltilen kişiler ise para kaynaklarını açıklamak zorunda kalacaktır. Aksi takdirde Alman makamları tahmini bir vergi borcu hesaplayıp bunu vatandaştah tahsil yoluna gidebilir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından konuyla ilgili olarak hazırlanan tüketici rehberinden derlediğimiz soruları yayınlamaya devam ediyoruz.

DEVAM EDECEK: Otomatik hesap bildiriminde bir limit söz konusu mudur? 

Soru 16: Finansal kuruluş gösterge bulduğu müşteriyi mutlaka bildirecek mi?
Finansal kuruluşlar gösterge buldukları müşterileriyle iletişime geçerek onlardan gerçekte nerede yerleşik (mukim) olduklarını gösteren kişisel beyanlarını ve bu beyanı destekleyen bir belgeyi isteyebilir. Eğer ilgili kişi Türkiye’de yerleşik (mukim) olduğunu beyan ediyor ve mukimlik belgesi, yerleşim yeri belgesi vb. gibi bir kanıtlayıcı belge ile bu beyanı destekliyor ise hakkında bildirim yapılmasına gerek kalmaz. Böyle bir beyanda bulunan kişinin gerçek halini yansıtacak şekilde beyan ve belge sunması sonradan karşılaşılabilecek olası yaptırımlardan sakınmasını sağlayacaktır.

Soru 17: Otomatik Bilgi Değişiminin Kapsamı nedir?
Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan finansal hesap bilgileri bilgi değişimi kapsamına girmekte olup, taşınmaz ve araç gibi taşınır bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Kapsama girmesi durumunda, hem gerçek kişi (bireysel hesaplar) hem de kurumlara ait (kurum hesabı) bilgiler karşılıklı olarak paylaşılabilmektedir.
Kapsamdaki finansal hesaplar;
* Mevduat hesapları,
* Saklama hesapları,
* Borç ve ortaklık ilişkisi menfaati,
* Nakdi değer sigorta sözleşmeleri ve
* Düzenli ödeme sözleşmeleri (anüiteler) olmak üzere 5 kategoridedir.
Tüm hesap türlerinde hesabın yıl sonu bakiyesi bildirime tabi olup, hesap bakiyelerinin kaynağına ilişkin (emekli aylığı, kira geliri gibi) bilgiler otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Bununla birlikte, mevduat hesaplarında ayrıca hesaba yıl içinde ödenen faiz de bildirilecektir. Saklama hesaplarında hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü ve diğer gelirler ile finansal varlığın satışından doğan gelirler bilgi değişimi kapsamındadır. Mevduat ve saklama hesapları dışındaki hesap türlerinde ise (örneğin anüiteler), hesap sahibine yapılan ödemeler bildirilir.
Örnek: Japonya’da yerleşik (Japonya mukimi) Bay (A)’nın, Türkiye’deki (B) bankasında vadesiz mevduat hesabı bulunmaktadır. Bay (A)’nın hesabına yıl içinde aşağıdaki tutarlar yatırılmış, Bay (A) bu yatırılan tutarlardan 10.000 TL’sini yıl içinde nakit olarak çekmiştir.
24.000 TL: SGK emekli aylığı
30.000 TL: Yıl içinde yatan kira bedelleri
10.000 TL: Nakit çekilen tutar
Bay (A)’nın 31 Aralık tarihli hesap bakiyesi 44.000 TL olarak, takip eden yılın Eylül ayında Japonya’ya bildirilir. Emekli maaşı ve kira gibi gelirlerini işaret edecek bir ifade bildirimde yer almaz. Karşılıklılık (mütekabiliyet) esası çerçevesinde aynı mahiyetteki hesap bilgileri de Japonya’dan alınacaktır.

Soru 18: Bireysel emeklilik sözleşmeleri (BES) kapsama giriyor mu?
4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu çerçevesinde gönüllü katılıma dayalı bireysel emeklilik hesapları ile Kanunun ek 2 maddesi uyarınca çalışanların otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi amacıyla açılan hesaplar kapsamda değildir. Diğer taraftan bireysel emeklilik sisteminden kazanılan hakların kullanılması için açılan hesaplar ya da yapılan sözleşmeler belli şartlar altında kapsama girebilmektedir.

Soru 19: Hangi bilgiler paylaşılacaktır?
Hesap sahibinin ve kurumlarda kontrol eden kişilerin (bazı ortaklar ya da bazen yöneticiler);
* Adı-Soyadı
* Adresi
* Yerleşik (mukim) olduğu ülke
* Yerleşik (mukim) olunan ülkedeki vergi kimlik numarası,
* Hesabın yıl sonu bakiyesi ve yıl içinde hesaba ödenen faiz, temettü, hesapta tutulan finansal varlıkların satışından doğan gelirler gibi ödemelerin brüt tutarı paylaşılacaktır.
Örnek: Bay (A)’nın Türkiye’de bulunan (B) bankasında bir yatırım hesabı bulunmaktadır.
Kendisinin İsveç’te yerleşik (mukim) olması halinde adı, soyadı ve adresinin yanı sıra İsveç tarafından verilen vergi kimlik numarası, 31.12.2020 tarihinde 2.000 Euro hesap bakiyesi olduğu, hisse senedi satışından 200 TL gelir elde ettiği hususları 2021 yılının Eylül ayında İsveç’e bildirilir. Türkiye’de yerleşik bir kişinin benzer mahiyetteki bilgileri de İsveç’ten alınır.
Örnek: Yukarıdaki örnekte yer alan Bay (A) hem İsveç hem de Türkiye vatandaşı ise, Bay (A)’ya ait gönderilecek kişisel bilgiler yukarıda belirtilmiş olup Türkiye’deki T.C. kimlik numarası ya da kendisinin Türk vatandaşlığı bulunduğuna dair bir bilgi İsveç’e gönderilmez.

Soru 20: Yurtdışı yerleşiklerin (yurtdışı mukimlerin) Türkiye’de kurdukları veya ortağı oldukları şirketler otomatik bilgi değişimi kapsamında mıdır?
Çok detaylı açıklamaları ve özellikli durumları olmakla birlikte, genel kural olarak Türkiye’de kurulmuş bir şirketin üretim ya da mal alım-satımı gibi aktif bir ticari faaliyetle uğraşması halinde ortağı yurtdışında yerleşik (mukim) de olsa ortaklık payı kaç olursa olsun kurum hesabı otomatik bilgi değişimi kapsamına girmez. Fakat Türk vatandaşlarının yurtdışında kurdukları şirketler adına Türkiye’de açtıkları hesapların bildirimi söz konusu olabilir.
Örnek: Türkiye’de kurulu TBC Limited Şirketi tekstil ürünleri imal etmektedir. Bu şirketin yüzde 51 hissesine sahip ortağı Bay (A) İsveç’te yerleşiktir. İsveç’e Bay (A)’nın ortağı olduğu şirketin Türkiye’deki finansal hesaplarına ilişkin bir bilgi gönderilmez.
Örnek: Norveç’te kurulu NBC şirketinin sahibi Bay (A) Norveç’te yerleşiktir. Bay (A) şirketi adına Türkiye’deki bir bankada hesap açmıştır. Bu hesabın bilgileri hesabın açılış tarihi ve bakiyesine bağlı olarak Norveç ile paylaşılabilir. Karşılıklılık (mütekabiliyet) esası çerçevesinde aynı mahiyetteki hesap bilgileri de Norveç’ten alınabilir.
Ayrıca, hesap sahibi şirketin gelirlerinin ağırlıklı olarak (yüzde 50’den fazla) faiz, kâr payı gibi pasif gelirlerden oluşması ve yabancı ülke mukiminin şirket ortaklığındaki payının yüzde 25’ten fazla olması durumunda bu şirketin hesap bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamına girebilir. Bunun yanı sıra 01.07.2017 tarihinden önce açılmış bir kurum (şirket) hesabının 30.06.2017 tarihindeki bakiyesinin 250.000 ABD dolarının altında olması, müteakip yılların son günü itibarıyla da bu eşiğin aşılmaması ve finansal kuruluşun bu istisnadan yararlanmayı tercih etmesi halinde bu hesaba ilişkin herhangi bir durum tespiti yapılmaması mümkündür. Bu durumda hesap bilgileri otomatik bilgi değişiminin dışında kalır.
Örnek: Norveç mukimi Bay (A)’nın Türkiye’de bulunan şirketinin brüt gelirlerinin yüzde 49’u kira gelirlerinden, yüzde 51’i ise faiz gelirlerinden oluşmaktadır. Bay (A) bu şirketin tek ortağıdır. Şirketin Türkiye’de bulunan (B) bankasında 260.000 Euro tutarında mevduat hesabı bulunmaktadır. Bu hesap Norveç’e bildirilir. Karşılıklılık (mütekabiliyet) esası çerçevesinde aynı mahiyetteki hesap bilgileri de Norveç’ten alınır.