Gelibolu'da tünellerde 'dinamit var' iddiası

Çanakkale Savaşları'na katılan Avustralyalı gazeteci Charles Bean'ın 1924 yılında ?ıkardığı 'The Story Of Anzac' (Anzak Hikayesi) adlı kitabında anlattığı olayı gündeme taşıyan Gelibolu Yarımadası Tarih Danışma Kurulu Başkanı, Çanakkale Savaşları Araştırmacısı ve Tarih?isi Kenan Çelik, "Böyle bir kaynak ve bilgi var. Tarih?iler olarak bizim görevimiz devletin yetkililerini uyarmak" dedi.

Çanakkale Savaşları'na katılan Anzak askerlerinin Gelibolu Yarımadası'nı boşalttıkları sırada kazdıkları tünellere yerleştirdiği 11.5 ton dinamitin halen bölgede olduğu ilk olarak Avustralyalı gazeteci Charles Bean'ın kaleme aldığı ve ilk baskısı 1924 yılında yapılan 'The Story Of Anzac' adlı kitapla gündeme geldi. Bu iddia yıllarca konuşuldu ancak bir söylemden öteye gitmedi. Son yıllarda Gelibolu Yarımadası'na olan ilginin artması ve her yıl yüzbinlerce kişinin bölgeyi gezmeye başlaması üzerine Gelibolu Yarımadası Tarih Danışma Kurulu Başkanı, Çanakkale Savaşları Araştırmacısı ve Tarih?isi Kenan Çelik bilgiyi yeniden gündeme taşıdı.

Tarih?i Kenan Çelik, Avustralyalı gazeteci Charles Bean'ın, savaşın tarihini yazmak üzere 25 Nisan 1915 tarihinde Arıburnu bölgesine geldiğini ve savaş süresince bölgede kaldığını anlattı. Bean'ın, Avustralya'ya döndükten bir süre sonra yeniden Gelibolu'ya gelip araştırmalar yaptığını ve Avustralya'ya döndükten sonra ilk baskısı 1924 yılında yapılan 'The Story Of Anzac' adlı kitabı yazdığını anlatan Çelik, 2 ciltten ve bin 600 sayfadan oluşan kitapta Bean'ın tünellere gömülen dinamitler ve patlatılan dinamitlerle ilgili net bilgileri ortaya koyduğunu söyledi. Anzaklar'ın, 19-20 Aralık tarihleri arasında Arıburnu bölgesinden ?ekilirken ?ok detaylı planlar yaptığını belirten Çelik şunları anlattı:

"Anzaklar her türlü ihtimali gözönünde bulundurmuş. Çekilirlerken, Mehmet?iğin genel bir taarruza kalkma ve zayiat verme ihtimaline karşı aldıkları tedbirlerden bir tanesi de değişik noktalara tünel kazarak i?lerine tonlarca dinamit koymak olmuş. Ama?ları bizim askerler siperlerin i?ine atladığı zaman dinamitleri patlatarak taarruzu durdurmaktı. Fakat Anzaklar ?ekilme harekatını başarılı bir şekilde tamamlamış. Dolayısıyla kayıp vermeden ?ekilme işlemini yaptıkları i?in önlem ama?lı tünellere yerleştirdikleri dinamitler de patlatılmamış. Sadece, şu anki Mehmet Çavuş Anıtı'nın bulunduğu yerden ?ekindikleri i?in Türk birliklerini önlemek amacıyla buraya yerleştirdikleri 3.5 ton dinamiti patlatmışlar. Fevzi Çakmak'ın da hatıralarında anlattığı gibi buradaki dinamitin patlatılması sırasında 18'inci Alay'dan 50 dolayında askerimiz şehit oluyor. Ancak geriye kalan 11.5 ton dinamitin farklı noktalarda hala toprağın 5-10 metre arasında derinlikte olduğunu düşünüyorum."

KİTAPDA DETAY VAR

Bean'ın, 'The Story Of Anzac' adlı kitabında dinamit yerleştirilen tünelleri detaylı bir şekilde belirttiğini söyleyen Çelik, "Bean'a göre, toprak altında halen dinamit olan yerlerden biri, 57'nci Alay'ın alt tarafındaki vadide. Burada bulunan 8 numaralı tünelde yaklaşık olarak 250 kilo, Bomba Sırtı bölgesindeki 18 numaralı tünelde 500 kilo, aynı bölgede 36A numaralı tünelde yine 500 kilo, Merkez Tepe'de denilen yerdeki D25B tünelinde 1 ton, D9A4 tünelinde 250 kilo, D26E tünelinde 250 kilo, D3 tünelinde 2 ton dinamit var. Ayrıca Kırmızı Sırt'ta C7 tünelinde 2 ton C38 tünelinde 3 ton, C2 tünelinde 1 ton, C5 tünelinde 1.4 ton dinamit bulunuyor. Kanlı Sırt'ta bulunan Avustralyalılar'a ait Lone Pine anıtının altında yine iki tane tünelde 250'şer kiloluk dinamit olduğu da kitapta belirtilmiş. Dinamitlerin Mehmet?ik tarafından ?ıkarıldığı ya da patlatıldığına dair bir bilgi yok" diye konuştu.

Tarih?iler olarak okuyup, araştırıp öğrendikleri bilgileri toplumla ve yetkililerle paylaşmakta fayda gördüğünü belirten Çelik, bölgede yol, şehitlik ve anıt gibi ?alışmalar yapılırken bu durumun göz önüne alınması gerektiğini düşündüğünü de söyledi.

VALİ: VAR YA DA YOK DİYEMEM

Gelibolu Yarımadası'ndaki tüm yatırımların Uzun Devreli Gelişme Planı kapsamında yapıldığına dikkat ?eken Çanakkale Valisi Orhan Kırlı da, "Ben böyle bir söylemin olduğunu biliyorum. Ancak bölgede dinamit var ya da yok diyemem. Patlar veya patlamaz demem de doğru olmaz. Ancak bugüne kadar böyle bir durumla karşılaşılmadı. Ama bölgede bir ?alışma yapılacak olduğunda en iyi şekilde etüd ediliyor ve projesi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nca inceleniyor" dedi.