Eski pazarları unutun

Künyede üretim tarihi, üreticisi, üretildiği yer gibi bilgiler yer alacak. Toptancı haline bildirilmek kaydıyla, hal dışında da alım satım yapılabilecek. Müşteri memnuniyeti ilkesiyle semt pazarlarına çeki düzen verilecek. Pazarlarda esnaf ve üreticiler için ‘tuvalet’ zorunlu hale gelecek! Pazarda bağırarak satış yapana, çöplerini toplamayana 50’şer lira ceza kesilecek. Bu ceza hal esnafı için 500 lira olacak.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan ‘Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı’, TBMM Sanayi Komisyonu’nda görüşülmeye başlandı. Yıllarca konuşulan ancak bir türlü çıkarılamayan bu düzenlemeyle, halen kanun hükmünde kararnameyle yürütülen meyve sebze ticareti, toptancı halleri ile semt pazarlarına çeki düzen verilecek.

10 milyar çöpe gidiyor!

Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, Türkiye’nin ürettiği meyve sebzenin yüzde 5’ini ihraç ettiğini, yüzde 12’sini de sanayide kullandığını anımsatarak, 10 milyarlık bölümünün yani yüzde 25’inin ise pazara ulaşamadan zayi olduğuna dikkat çekti. Üretimin yüzde 70’inin yani 16 milyarlık bölümünün ise kayıt dışı kaldığını vurguladı.
Tasarıyla toptancı hallerin kaldırılması veya zayıflatılması gibi bir niyetlerinin olmadığını söyleyen Ergün, aksine, toptancı hallerin piyasadaki yapıcı rolünü önemsediklerini belirtti.

Bakan Ergün, yeni sistemi şu örnekle anlattı: “Diyelim ki bir tüccarımız, Amasya’daki üreticiden veya Amasya belediyesi toptancı halinden aldığı 10 ton elmayı Ankara’nın Elmadağ ilçesinde satışa sunmak istiyor. Mevcut uygulamada, eğer Ankara Büyükşehir Belediyesi toptancı halinin Elmadağ’da hal hizmeti veren bir birimi yoksa bu elmanın fazladan 100 kilometre bir mesafe kat ederek, önce Ankara’daki toptancı haline girmesi gibi bir zorunluluk var. Bu da, hem zaman kaybı hem de maliyet artışı anlamına geliyordu.

Tasarının kanunlaşması ile birlikte, malınızı Amasya Belediyesi toptancı haline bildirmiş olmanız yeterli olacak. Böylece zaman ve maliyet kayıplarının önüne geçmiş olacağız. Ayrıca, ürünlerde meydana gelen zayiat oranları da aynı şekilde azalacaktır. Çiftçimizin emeğini, tüccarımızın alın terini, sermayesini koruyacak, tüketicilerimizin daha iyi, bol ve ucuz ürüne ulaşmasını kolaylaştıracağız.”

Yüzde 70’i kayıt dışı

Türkiye’de 2008 yılında üretilen sebzenin 27.2 milyon ton, meyvenin ise 15.6 milyon ton olduğunu belirten Ergün, söz konusu ürünlerin yıllık toplam işlem değerinin 40 milyar lira olduğunu söyledi. Sektörün çözüm bekleyen temel sorunlarının başında kayıt dışılığın geldiğini vurgulayan Ergün, kayıt dışılık oranının yüzde 70 civarında olduğunu ifade etti. Malların haller üzerinden pazarlanma zorunluluğunun sektörde serbest rekabeti olumsuz etkilediğine dikkat çekerken, rüsum ve komisyon oranlarının da kayıt dışılığı artırdığını vurguladı.

21 maddelik tasarının dikkat çekici düzenlemeleri şöyle:

- Sebze ve meyve ticaretinin daha sağlıklı fiziki mekanlarda ve gıda güvenliğine uygun olarak yapılmasını sağlamak amacıyla toptancı halleri, belli standartlara sahip olarak kurulacak. Mevcut hallerin yeni standartlara uyum sağlaması için 5 yıl süre tanınacak.

- Toptancı hale bildirilmek kaydıyla, toptancı hal dışında da alım satım yapılabilecek. Böylece rekabet yaratılarak maliyetlerin düşmesi sağlanacak.

- Mevcut uygulamayla hallerde satılan mallardan yüzde 2, hal dışında satılan mallardan yüzde 15 oranında hal rüsumu alınıyor. Yeni düzenlemeyle hallerde satılan mallardan yüzde 1, hal dışında satılan mallardan ise yüzde 2 oranında hal rüsumu alınacak.

- Toptancı haller artık, hukuki alt yapısı daha sağlıklı olan kiralama yöntemiyle işletilecek ve kira süreleri en fazla 10 yıl olacak.

- Pazar yeri esnafı ve yine buralarda satış yapacak olan üreticilerin tuvalet ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için uygun koşullar oluşturulacak.

- Pazarda yüksek sesle satış yapan, çöplerini toplamayan esnafa 50 lira; toptancı halindekilere 500’er lira ceza kesilecek.

- Sanayi Bakanlığı bünyesinde elektronik ortamda merkezi hal kayıt sistemi kurulacak. Böylece, alım ve satıma konu malların miktar ve fiyatlarına ulaşılabilmesi, meslek mensuplarının kayıt altına alınabilmesi, üreticilerin ürünlerini daha çok kar edebilecekleri pazarlara yönlendirebilmesi sağlanacak.

- Hal içi ve dışı işlem maliyetlerinin azaltılarak, hal içinde ve dışında satılan mallar üzerinden alınan rüsum oranları düşürülecek.

- Semt pazarlarının modern bir yapıya kavuşturulması, tüketicilere daha düzenli ve hijyenik bir ortamda alış veriş imkânının sunulabilmesi için belediyeler her türlü tedbiri almakla görevli kılınacak.

-Üreticilerin, kendi ürettikleri malları doğrudan tüketicilere satabilmesi amacıyla, semt pazarlarında toplam satış yeri sayısının en az yüzde 10’u üreticilere tahsis edilecek.

- Üretici örgütlerinin rüsum ödemeksizin toptancı hal içinde ve dışında toptan olarak vergi mükelleflerine satış yapabilmelerine imkan sağlanacak. Üreticilerin örgütlenmeleri teşvik edilecek.

-Üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla il merkezleri ile gerekli görülen ilçe merkezlerinde hal hakem heyetleri oluşturulacak.

- Malların izlenebilirliğinin sağlanması amacıyla ürün künyesi uygulaması getirilecek.