Egetürk'ün sırrı yılların tecrübesinde saklı

Dünyanın önde gelen ekonomi gazetesi Financial Times Gazetesi her yıl 'FT Global 500'listesi yayınlıyor. Bu liste dünyanın en değerli 'Most valuable companıes'firmalarını gösteriyor. İngiliz Gazetesi eğer Avrupa'da gıda dalında da 'FT Ethnic Food 500'diye liste yayınlasa Almanya'daki Egetürk firması bu listede belki de ilk sırada yer alır. Yaklaşık 150 kişinin çalıştığı 70 bin metrekare alana kurulu modern tesiste günde 200 tona kadar sucuk, salam ve pastırma üretiliyor. Ağırlıklı Almanya olmak üzere tüm Avrupa'ya, körfez ülkelerine, Türki Cumhuriyetler'e, Japonya'ya ihracat yapıyor.

* * *

Avrupalı Türkler'in yılda ne kadar sucuk, salam tükettiği bilinmiyor. Etnik pazarlama dalında uluslararası bir firmanın yöneticisi Dr. Tanju Aygün 'Genetik damak tadı ve helal faktorü Türk sucuğu için iki önemli parametredir'diyor ve ardından ekliyor. 'İşin kültürel cross-connection kısmı da çok enteresandır. Yani rekabettin yoğun olduğu bir ülkede etnik bir gıda üretip başarılı bir şekilde pazarlamak kültürel etkileşime de büyük katkıdır.'

* * *

Bu hafta Almanya'da Egetürk firmasının sahibi Burhan Öngören ile konuştum.4 Ağustos 1935'de Ayvalık'ın Cunda adasında doğan Burhan Öngören altı kardeşin beşincisi. Antakya'da askerliğin yaptıktan sonra İzmir'in Eşrefpaşa semtinde 'Niyagara kuru temizleme'adıyla dükkan açar. Ama talihsizlik yaşar. Gece dükkana giren hırsız ne var ne yok alıp götürür. 'Müşterilerimin kimisi canın sağ olsun diyor. Kimisi ceketini, pantalonunu istiyor. Adam zaten fakir. İki pantalonundan birisini bana getirmiş. İkna edinceye kadar akla karayı seçtim'diyen Öngören'in canı iyice sıkılır. Alsancak'da kahvede iskambil oynadığı arkadaşıyla Almanya'ya gitmeyi kafasına koyarlar. Arkadaşı önden gider. Öngören tam yola çıkacakken 1960 ihtilali olur.

* * *

'İki ay bekleyip Truva vapuruyla önce Venedik'e gittim. Oradan Stuttgart'a geçip SKF rulman fabrikasında işe başladım. 1-1,5 yıl geçti. Gezip tozduk. Para da biriktiremedik. Arkadaşım Aycıl'la Stuttgart'tan gidelim dedik'diyen Öngören 'Nereye gideceğimizi bilmiyorduk. Ben Berlin'e dedim, arkadaşım 'Köln'e gidelim'diyordu'diye anlatıyor. Birbirlerini de kırmak istemeyen iki kafadar 'En iyisi yazı-tura atalım'derler. Madeni bir mark atılır. Tura gelir ve Köln'ün yolunu tutarlar.

* * *

Köln Brühl'de bir anahtar fabrıkasında işe başlayan Öngören'e bir pazar günü Hamburg'dan arkadaşları gelir. Yemekler yapılır, sofraya oturulur. Söz dönüp dolaşır 'Helva, zeytin, peynir, sucuk yok'a gelir. Öngören o an 'Bunları ben imal edip satmalıyım'diye düşünür ve 1966 yılı yaz tatilinde İzmir'de helva ve sucuk yapımını öğrenir. İki hafta içinde hem öğrenir hem de dönerken 'Helva ve sucuk ustası'diye iki bonservis almayı ihmal etmez. Döner dönmez 'İzmir Helvası'adıyla helva imalatına girişir. İlk haftalarda satışlar iyi gider, önceleri haftada iki yüz kilo satar ama çikolata, pasta bolluğu helvaya rağbeti azaltır. Öngören 'Hemen bir kasabın yanında sucuk imalatına başladım. Bir yandan da revani, tulumba, kadayıf da yapıyordum ama benim sucuklar tutuldu. Adını da İzmir Hakiki Türk Sucuğu koydum. 20 kilo ile başladım. Haftada 200 kiloya, altı ayda 2 tona çıktı' diyor. Sucuğun markası da 'İzmir Hakiki Türk Sucuğu'dur.

* * *

Tatlı imalatından vazgeçip tamamen sucuğa yönelen Öngören fabrikadan da ayrılıp kendini bu işe verir. Sucuklarının ünü artık Almanya'ya yayılmıştır. Bir kasabın yanında başlattığı imalatı 1969'da Köln'de Berliner Caddesi üzerinde bir yere taşır ama burası da dar gelir ve 1972'de Dünnwald'da eski bir tereyağ fabrikasına geçer. Sucuğun markasını da değiştirip 'Ege Hakiki Türk Sucuğu' yapar ama aynı yıl yaz aylarında Türkiye ile Yunanistan arasında Ege krizi patlak verince Öngören de sucuğun markasını da 'Egetürk'e dönüştürür. Üretim artık günde 10 tonu geçer. 1980'de bugün Köln Chorweiler'de kendi malı dev modern tesisin temeli atılır ve iki yıl içinde faaliyete geçer. Beş kez genişletilip bugünkü halini alır.

* * *

Fabrikanın heryerini köşe bucak gezdim. Her yer pırıl pırıl. Üretim en son teknoloji ürünü makinelerde el değmeden yapılıyor. 'Burhan Bey bu işin sırrı, formülü nedir' diye soruyorum.'İşin sırrı yılların tecrübesi'diyor Burhan Öngören. 'Peki sucuğun formulünü kaç kişi biliyor'diyorum. Formül tamamen Burhan Bey'e ait. Yıllar yılı geliştirip mükemmel hale getirmiş. Şimdi de mikro seviyesinde değişiklikler yapıyor. Zaten bürosunda sohbet ederken bir defter yaprağındaki formül çalışmasını bana gösterdi. Ticari sır olduğu için görebildiğim kadarını dahi yazmıyorum. Ama dolaşırken sucuğa o lezzeti veren baharatın hazırlandığı odanın önünden geçtik. Odada üzerinde hiçbir şey yazmayan değişik büyüklükte ve renkte dolu torbalar, çuvallar vardı. Odaya girmedik.

* * *

Sucuklara, salamlara, pastırmaya o Kayseri havası verdiği söylenen bölümü de gezdik. Sayısız ödüllü ürünlerin kurutulduğu bölümü bana detaylı anlattı ama teknolojik özelliği ticari sır. O özel formül ile hazırlanan sucuk ve pastırma bu bölümde o eşşiz lezzete kavuşuyor. Gıda uzmanları devamlı kalite kontrolü yapıyormuş ama Burhan Bey, 'İki günde bir kendim de yiyip kontrol ederim'diyor. 'Peki bu sucuğun lezzeti en iyi nasıl anlaşılır'diye soruyorum. Tavsiyesi şöyle oluyor. 'Kesip hafif ateşte kızartacaksın veya sucuklu yumurta yapacaksın'

Almanya'daki Türk işadamlarının duayeni, efsane işadamı Burhan Öngören ile saatlerce yaptığım sohbette, Türkiye macerasından fabrikadaki tropikal bahçeye, İzmir'deki helvacı Koreli Ali'den, sucuk ağacına kadar daha pekçok şey konuştuk. Herşeyi içtenlikle anlattı. Tüm bunları önümüzdeki haftalarda Hürriyet'in Cumartesi İlavesi'nde detaylı yazacağım.