Dizi ekonomisi 1 milyar YTL'ye ulaştı

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası'nın (İSMMMO) yaptığı "Dizi ekonomisi" araştırmasına göre, 11 ulusal kanalda bu sezon 20'si yeni 63 yerli dizi yayınlanırken, reyting rekorları kıran diziler yapımcılarına da kanallara da kazandırıyor.

Yerli dizilerde son 3 yıldır adeta bir patlama yaşandığına dikkat ?ekilen araştırmaya göre, yerli diziler, yapımcısından yönetmenine, oyuncusundan senaristine kadar ekran önünde ve arkasında yaklaşık 150 bin kişiye istihdam olanağı sağlıyor.

Araştırmaya göre, bir dizinin bölüm ?ekimi maliyeti 100 ile 300 bin YTL arasında değişiyor. Buna dizilerin bölüm başına en az 300 bin YTL olan reklam gelirleri ve 10 ila 70 bin YTL arasında değişen ana sponsorluk gelirleri de eklendiğinde, yıllık en az 1 milyar YTL'lik bir dizi film ekonomisi ortaya ?ıkıyor.

100 KİŞİLİK EKİP

Araştırmaya göre, bir dizide ekran önünde ortalama 20 ila 30 oyuncu görev alırken, kamera arkasında bunun iki-ü? katı bir teknik ekip bulunuyor. Stüdyoda görev alanlarla birlikte bir dizide görev alanların sayısı ortalama 60 ila 100 kişi arasında değişiyor.

Bir dizinin yapımında servisciden ?aycıya, malzemeciden kuaföre kadar onlarca farklı mesleğe mensup ?alışan görev alıyor.

Televizyon dizilerinin bölüm başına maliyeti, 60 bin YTL'den başlayıp 500 bin YTL'ye kadar ?ıkabiliyor. Ancak genel olarak sektör temsilcileri dizilerin bölüm başına maliyetinin 100 ila 300 bin YTL arasında değiştiği görüşünde birleşiyorlar.

OYUNCU ?CRETLERİ

Bir dizide maliyetin yüzde 20'sini, başrol oyuncusunun ya da oyuncularının aldığı ücretler oluşturuyor. Bu da demek oluyor ki, başrol oyuncuları bölüm başına 10 ila 30 bin YTL arasında ücret alıyor.

Türkiye'de en ?ok kazanan dizi oyuncusu unvanını elinde bulunduran Kurtlar Vadisi'nde "Polat Alemdar' rolünü oynayan Necati Şaşmaz'ın bölüm başına 75 bin YTL aldığı söyleniyor. Dizilerde önemli rolleri genellikle tiyatro ve sinemadan gelen oyuncular oynuyor.

Sektörün figüran dahil her kademedeki oyuncu ihtiyacını ağırlıklı olarak cast (oyuncu) ajansları karşılıyor. 1990'lı yılların başında sayıları 5'i bulan cast ajanslarının sayısı bugün 100'ü ge?iyor. Ancak bunların 20'si dizi sektöründe etkin olabiliyor.

Araştırmaya göre, cast ajanslarına kayıtlı oyuncu sayısının 50 bini bulduğu tahmin ediliyor. Avukattan ev hanımına, mühendisten öğretmene kadar farklı mesleklerden kişiler reklam, sinema ve dizilerde rol alıyor. Profesyonel olarak oyunculuk mesleğini yapanlar genellikle menajerlik sistemiyle ?alışıyor. Amatör olarak oyunculuk yapan insanların kazan?ları profesyonel oyuncularla kıyaslandığında düşük kalıyor.

İSMMO'nun araştırmasına göre, dizi sektörü büyürken sorunları da beraberinde büyüyor. Sektörün en büyük sorunu, 85 ila 120 dakika olarak ?ekilen dizi bölümler Avrupa'da diziler 45 dakika olarak ?ekilip yayınlanırken, Türkiye;de her bölüm bir sinema filmi uzunluğunda.
Araştırmaya göre, dizilerdeki ücretlerin dağılımı şöyle:
Görevi Bölüm başına aldığı ücret
-------- --------------------------
Yönetmen 5-15 bin YTL
Senarist 5-15 bin YTL
Müzisyen 2-8 bin YTL
Yönetmen yardımcısı 500-4 bin YTL
Başrol oyuncusu 10-30 bin YTL
Orta kademe oyuncu 5-10 bin YTL
?nlü olmayan oyuncu 2-5 bin YTL
Diyaloglu bölüm oyuncusu 50-500 YTL
Ajanstan diyaloglu oyuncu 50-200 YTL
Ajanstan görüntü figüranı 20-30 YTL

Bazı televizyon kanalları, dizileri 'i? yapım' olarak kendisi yapıyor ya da bağlı olduğu grubun yapım şirketine yaptırıyor. Ancak yerli dizilerin yüzde 90'ını yapım şirketleri yapıp, televizyonlara pazarlıyor.

Yapım şirketleri, dizilerin maliyetinin üstüne yüzde 20 ila 40 arasında değişen oranlarda kar koyarak, televizyon kanallarına satıyor.

İLK 3 B?L?M SEYİRCİ KAPMA B?L?M?

Yine aynı araştırmaya göre, yapımcılar, kanallarla genelde reyting anlaşması yapıyorlar. Yapımcılar i?in ilk ü? bölüm genellikle "seyirciyi kapma bölümleri" olarak tabir ediliyor. Yapımcılar genellikle prime time;da (saat 20.00 ila 23.00 arası) 7 reyting garantisi vererek kanal yönetimleriyle el sıkışıyor.
Reyting arttık?a, yapımcıların da kanallardan bölüm başına aldıkları ücret artıyor.
Bölüm başına büt?eleri 100 ila 300 bin YTL arasında değişen diziler, yapımcılar a?ısından 10'uncu bölüme geldiğinde ancak maliyetini karşılamış oluyor. Ancak beklenilen reytingi alamayıp da erken yayından kaldırılan diziler, bu işe para koyan yapımcıları da zor durumda bırakıyor.

DİZİ B?TÇESİ

Dizi büt?esinin yüzde 3 ila 5'i daha dizinin ön hazırlık aşamasında kullanılıyor. Bir dizi yayına girmeden 6 ila 8 ay önce ön hazırlıkları başlıyor. Yer, kostüm gibi ilk masraflar bu ön prodüksiyon büt?esinden kullanılıyor ve yapımcı şirketi tarafından ödeniyor.
Dizi ?ekilmeye başladıktan sonra, büt?enin yarısına yakını oyuncu kadrosuna gidiyor. Büt?enin yüzde 20 bölümünü yönetmen, senarist, müzisyen gibi yapım ekibi alıyor. Teknik ekibin aldığı pay yüzde 5 iken, ekipman, dekor-kostüm, film-kaset ücreti, post prodüksiyon ve prodüksiyon giderleri i?in harcanıyor.
Araştırmada, Türkiye'de dizi ve film ?eken 150 aktif yönetmenin olduğu belirtiliyor. Dizi ?eken yönetmenlerin ücretleri de ?alıştığı kuruma ve dizinin yayınlanacağı kanala göre değişiyor.

USTA-ÇIRAK İLİŞKİSİ

Araştırmada ayrıca , son yıllarda dizilerin beklenmedik yükselişinin, yönetmen ve senarist a?ığını ortaya ?ıkardığına dikkat ?ekildi.
?zellikle yönetmen a?ığının reji asistanlığından kamera yönetmenliğine, oradan da görüntü yönetmenliğine uzanan bir usta-?ırak ilişkisi i?inde yetişenlerle ?özülüyor.
Senarist ihtiyacını gidermek i?in de son dönemlerde birbiri ardına senaryo okulları a?ılıyor.
Senarist ücretleri, dizilerde haftada 5 ila 15 bin YTL arasında değişiyor.

DİZİ M?ZİKLERİ

Dizi müzikleri konusunu da ele alan araştırmaya göre, dizilerin seyirci tarafından sevilip tutulmasında önemi büyük olan dizi müzikleri i?in bölüm başına 2 ila 8 bin YTL arasında bir ücret ödeniyor.
Dizi ne kadar ?ok yayında kalırsa, müzik i?in alınan pay da artıyor.
Türkiye müzik piyasasının rakamsal büyüklüğünün 30 milyon YTL olduğu tahmin edilirkan, dizi müzikleri de pazardan ortalama yüzde 5 pay alıyor.

REKLAMIN ASLAN PAYI

Büyüklüğü yaklaşık 4.5 milyar YTL'yi bulan reklam sektörünün son yıllarda yeni büyüme ara?larından biri yerli diziler.
80 dakikalık bir dizinin arasına yaklaşık 30 dakikalık reklam alınıyor.
Reklam tarifeleri kanallara göre farklılık gösterse de, prime time'da yayınlanan dizi arasındaki reklamların saniye fiyatı 200 ile 400 YTL arasında değişiyor.
Televizyonların prime time'larının yüzde 80'ini diziler işgal ederken, prime time'daki reklam gelirleri ise televizyonlarının kazancının yüzde 70-80'ini oluşturuyor. En ?ok izlenen dizilerin 30 saniyelik reklam spotu 6-7 bin dolar.
Medya Takip Merkezi'nin 4-10 Ağustos 2008 tarihinde yaptığı bir ?alışmaya da yer verilen araştırmaya göre, en ?ok reklam alan program tipleri arasında yerli dizilerin ezici bir üstünlüğü bulunuyor.

DİZİLERE SPONSORLUK

İSMMO'nun araştırmasına göre, dizilerin tek gelir kaynakları reklamlar değil. Sponsorluklar da dizi ekonomisinde önemli bir yer tutuyor. ?rünlerini marka yapmak ya da marka bilinirliklerini artırmak isteyen firmalar, tüketiciye kendilerini en hızlı tanıtma yollarından biri olarak yerli dizileri görüyor.
Bölüm başına 10 bin YTL ile başlayan ana sponsorluk, devam eden bölümlerde 70 bin TL'ye kadar ?ıkabiliyor.
Diziler bir ana sponsorun yanı sıra 40'a yakın da sponsor alabiliyor.
Son yıllarda mücevherat ve kuyum sektörünün dizilere ana sponsor oldukları dikkat ?ekerken, sıralı otogaz sistemlerinden gıdaya, ayakkabıdan yatağa kadar farklı sektörlerden de ana sponsor olmak i?in dizilere ilgi gösterdiği gözleniyor.
Diziler ayrıca, emlak?ılık ve ara? kiralama şirketlerine de yeni iş kapıları a?ıyor.
Dizilere mekan sağlayan emlak?ılar, konaktan villaya, yalıdan ofise kadar bir?ok mekanı kiralıyor. Dizi mekanlarının günlük kirası 350 YTL'den başlıyor ve 6 bin dolara kadar ?ıkıyor. Kimi zaman bir dizinin bir bölümünde 20 ayrı mekan kullanılıyor.
Nostaljik diziler i?in ise İstanbul Boğazındaki yalılar rağbet görüyor. Günlük 500 YTL'ye kiralanabilen yalıların aylık kirası 20 bin YTL'yi buluyor.
Dizilerde mekan olarak devlete ait saray, müze, tarihi konak, park, köprü, sokak ve cadde gibi yerler de kullanılabiliyor. Bu mekanları kullanmak i?in de özel fiyat tarifeleri bulunuyor.

DİZİ TURİZMİ

Diziler kullanılan mekanlara direk katkı sağlarken, dizilerin ?ekildiği bölgeler geniş kitleler tarafından tanınıyor. Hatta yeni bir i? turizm hareketinin oluşmasına da neden oluyor. Dizilerle yeniden keşfedilen yerlerden biri Peribacaları diyarı Kapadokya.
Diziler ?ekildikleri yerlerde turizm hareketini artırırken, yöre halkı da figüran olarak dizilerde rol alıyor.

-DİZİ İHRACATI-

"Dizi ekonomisi" araştırmasına göre, yerli dizi sektöründeki büyüme, dizi ihracatını da beraberinde getirdi.
Bir zamanlar dizi ithal eden Türkiye, özellikle Ortadoğu ülkelerine dizi ihracatına başladı. Dubai'den 22 Arap ülkesine yayın yapan MBC (Middle East Broadcasting Center-Ortadoğu Yayıncılık Merkezi) adlı televizyon kanalı, Türk dizilerini ilk keşfeden televizyon kanalı oldu.
Ihlamurlar Altında ve Gümüş dizilerinin yayın haklarını satın alan MBC, izleyicilerin ilgisi sonucunda toplam 25 Türk dizisini daha satın aldı.
Her bir dizinin 200 ila 250 bin dolar arasında bir bedelle ihra? edildiği belirtiliyor.
1-19 Eylül 2008 tarihleri arasında tüm izleyici grubunun izlediği ilk 100 program i?inde milli ma?ların olduğu günler hari?, en yüksek reytingi yerli diziler aldı.