Bir kurşunla 55 milyon insan öldü
Güncelleme Tarihi:
Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand’ın bugünkü Bosna Hersek’in Saraybosna kentine yaptığı ziyarette Sırp milliyetçi Gavrilo Princip tarafından öldürülmesi, 20’nci yüzyılın en büyük felaketlerinden biri kabul edilen Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasına neden oldu. Dünyanın dengesini değiştiren savaş, yaklaşık 55 milyon insanın ölümüne, imparatorlukların parçalanmasına, 190 milyar dolar maliyete yol açtı.
OSMANLI’dan 1878 Berlin Kongresi ile ayrılarak bağımsızlıklarını kazanan Sırplar, güney Balkanlar’da Karadağ ve Bosna Hersek’in de içinde yer aldığı Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı kurma emelini güdüyordu.
Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki son unsuru Bosna Hersek’i 1909’da ilhak eden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Sırp Krallığı arasındaki ilişkiler gerildi.
Güney Balkan ülkelerinde yasa dışı faaliyetler yürüten Sırp milliyetçisi ‘Siyah el’ adlı oluşum, Bosna Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’ndan kopartılarak, büyük Sırbistan’ın kurulmasını savunuyordu.
CEZAEVİNDE KEMİK VEREMİNDEN ÖLDÜ
Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph tarafından bütün silahlı kuvvetlerin denetiminden sorumlu müfettiş olarak görevlendirilen Ferdinand, 27 Haziran 1914’te imparatorluğun Bosna’daki birliklerini denetlemek üzere bu ülkeye gitti.
Ziyaret kapsamında Saraybosna’da bir törene katılmak üzere yola çıkan Ferdinand ve eşi, 28 Haziran 1914’te 19 yaşındaki lise öğrencisi Gavrilo Princip tarafından düzenlenen suikastla öldürüldü.
Suikasttan dört yıl sonra hapsedildiği hücrede kemik vereminden hayatını kaybeden Princip’in saldırısı eski Avrupa için sonun başlangıcı oldu.
28 TEMMUZ’DA SAVAŞ İLAN ETTİ
Veliaht Ferdinand’ın ölümünün ardından Avusturya, Sırbistan Krallığı’na 23 Temmuz 1914’te kabul edilmesi zor şartlar içeren bir ültimatom verdi.
İmparator Joseph, ültimatom şartlarını kabul etmeyen Sırbistan’a 28 Temmuz 1914’te savaş ilan etti. 40 ülke ve kolonilerin katıldığı Avrupa merkezli savaş, 11 Kasım 1918’de kadar sürdü. Dünya tarihindeki bu ilk küresel savaşta 38 milyon sivil ve askeri zayiat verildi.
Fransa, İngiltere ve Rusya’nın merkezde olduğu İtilaf Devletleri ile Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti’nin oluşturduğu İttifak Devletleri’nin karşı karşıya geldiği savaş sonucunda yaklaşık 17 milyon kişi öldü, 21 milyon kişi yaralandı.
Birinci Dünya Savaşı’ndaki ölümlerin 6.6 milyonunu sivil kayıplar oluştururken, savaşta yaklaşık 10 milyon asker hayatını kaybetti.
Günde ortalama 6 bin kişinin yaşamını yitirdiği Birinci Dünya Savaşı’nda yaklaşık 65 milyon asker seferber edildi.
Savaştan zaferle çıkan İtilaf Devletleri yaklaşık 6 milyon askeri personelini kaybederken, Osmanlı Devleti’nin de aralarında bulunduğu İttifak Devletleri’nin 4 milyon kadar askeri personeli yaşamını yitirdi.
Savaşın sonlarına doğru ortaya çıkan İspanyol gribinin savaş ortamının hareketliliğiyle birçok kişiye yayılması sonucu oluşan salgın, milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.
OSMANLI’NIN ZAYİATI 500 BİN
Birinci Dünya Savaşı’ndan erken ayrılan Rusya 1 milyon 800 bin, mağlup Almanya ise 1 milyon 700 bin ile savaşta en çok asker kaybeden iki ülke olarak kayıtlara geçti. Bu iki ülkeyi, savaşta 1 milyon 350 bin askerini kaybeden Fransa izledi.
Osmanlı Devleti’nin ortalama 500 bin askeri zayiat verdiği savaşta, müttefiki Avusturya - Macaristan İmparatorluğu 1 milyon 200 bin askerini kaybetti.
Savaşın bitmesine bir yıl kala İtilaf Devletleri’nin yanında savaşa giren ABD, bir yılda 116 bin askerini kaybederken, 4 yıl boyunca kolonileriyle beraber savaşan İngiltere 800 bin kadar askeri zayiat verdi.
190 MİLYAR DOLARA MAL OLDU
‘Büyük Savaş’ olarak da adlandırılan Birinci Dünya Savaşı yalnızca savaşa katılan ülkeler için değil, dünya ekonomisi için de bir şok dalgası yarattı.
Savaş, İtilaf Devletleri’ne 125 milyar ve İttifak Devletleri’ne 60,5 milyar maliyetle toplamda 190 milyar dolara mal oldu.
Savaşta en çok harcamayı yaklaşık 38 milyar dolarla Almanya ve 35 milyar dolarla İngiltere yaptı.
Birinci Dünya Savaşı, Fransa’ya 24 milyar dolara mal olurken Avusturya-Macaristan İmparatorluğu söz konusu savaş için 20 milyar dolar harcadı.
Bitimine 1 yıl kala katılan ABD, savaşta 3 yıl mücadele veren Rusya ile aynı ölçüde, 22 milyar dolar harcama yaptı.
Savaşın Osmanlı Devleti’ne maliyeti ise 1,5 milyar dolar oldu.
DÜNYA HARİTASI DEĞİŞTİ
ABD’nin savaşa girmesi ile bitiş süreci hızlanan Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti dağıldı ve yıkılan imparatorlukların yerine birçok devlet kuruldu.
20’nci yüzyıla damgasını vuran savaşlardan olan Birinci Dünya Savaşı’nın ardından imzalanan yeni anlaşmalar ve kurulan yeni uluslararası kuruluşlarla yeni bir dünya düzeninin temeli atılmış oldu.
İMPARATOR AMCASI KARŞI ÇIKMIŞTI
Asıl adı Franz Ferdinand von Österreich-Este olan Arşidük 18 Aralık 1863’te Avusturya’nın Graz kentinde dünyaya geldi.
Çocukluğunun büyük bir kısmını Aşağı Avusturya eyaletindeki Artstetten Sarayı’nda geçiren Ferdinand, özel eğitmenlerden tarih ve hukuk dersleri aldı. Daha sonra askeri eğitim gören Ferdinand ordunun çeşitli kademelerinde görevler üstlendi.
Verem hastalığı nedeniyle ordudaki görevlerinden ayrılmak zorunda kalan Prens’in 1900’de Çekya’nın soylu ailelerinden Düşes Sophie Chotek ile yaptığı evlilik, amcası İmparator Franz Joseph ve haneden üyelerinin tepkisine neden oldu.
Avcılığa düşkünlüğü ile tanınan Ferdinand, İmparator Joseph’in emriyle bütün silahlı kuvvetlerin genel müfettişliği görevine getirildi.
İmparatorluğun Bosna Hersek’teki birliklerini denetlemek üzere bu ülkeye yaptığı ziyaret sırasında eşiyle uğradığı silahlı saldırı sonucu 28 Haziran1914’te öldü.