Avrupa'da nükleer tehlike var mı

Jjaponya'da binlerce insanın hayatına mal olan 8,9 şiddetindeki depremden sonra Fukuşima kentindeki nükleer enerji santralının hasar görmesi ve ardı ardına patlamaların meydana gelmesi nükleer sızıntı tehlikesini artırdı. Felaket bölgesinden binlerce kilometre uzakta olmasına rağmen Avrupa'daki insanlar en çok "Japonya'daki nükleer tehlikenin bizi nasıl etkileyecek" sorusunun yanıtını merak ediyorlar.

Alman uzmanların, depremde zarar gören Japonya'daki nükleer santraldaki kazadan sonra ortaya çıkan radyasyon tehlikesinin Avrupa'ya da sıçrama ihtimali, çekirdek erimesinin ne anlama geldiği, radyasyona karşı nasıl korunmak gerektiği konularında verdikleri bilgileri derledik.

- Japonya'nın Fukuşima kentinde neler oldu?
8,9 şiddetindeki deprem ve buna bağlı ortaya çıkan tsunami (dev dalga) sonucu, Fukuşima kentindeki nükleer santralın soğutma sistemi arızalandı. Söz konusu enerji santralının, felaketle birlikte otomatikman durmasına rağmen, enerji üreten nükleer reaktörler uzun süre ısınmaya devam etti. Bunun sonucu olarak santralın içindeki yükselen ısı ve artan basınç sonucu patlama meydana geldi. Patlamada, nükleer reaktörü çevreleyen beton zırhın bazı bölümleri hasar gördü. Japon uzmanlar, aşırı ısı sonucu ortaya çıkabilecek çekirdek erimesini önlemek için nükleer reaktörü sürekli deniz suyu ile soğutmaya çalışıyorlar.

- Çekirdek erimesi ne anlama geliyor?
Bu, nükleer reaktörde bulunan, uranyum ve çelikten oluşan atom çubukların 2000 dereceye kadar ısınması sonucu sıvı haline dönüşmesi anlamına geliyor. Çekirdek erimesi sonucu sıvılaşan uranyum ve plütonyum isimli radyoaktif maddeler, nükleer reaktörü çevreleyen basınçlı çelik zırhı delerek tabandan toprağa veya denize, reaktörün beton çepherinin delinmesi sonucu da atmosfere karışıyor. Bunun son örneği, 1986 yılında, Ukrayna'daki Çernobil nükleer enerji santralında yaşanmıştı.

Fukuşima'da nükleer santralında çekirdek erimesinin olup olmadığı, dışardan anlaşılmıyor. Ancak oluşan aşırı ısı ve dışarda yapılan radyasyon ölçümleri, çekirdek erimesi ihtimalini kuvvetlendiriyor. ABD'nin Harrisburg kentindeki Three Miles İsland nükleer santralında 1979 yılında meydana gelen patlamadan üç yıl sonra ancak çekirdek erimesi tespit edilebilmişti.

- Çekirdek erimesi önlenebilir mi?
Evet bu önlenebilir. ABD'nın Harrisburg kentindeki nükleer kazada, çekirdek erimesi, radyoaktif maddelerin çelik zırhı delmeden önce, devreye sokulan soğutma sistemiyle önlenebilmişti. Çernobil nükleer enerji santralında ise 1986 yılında meydana gelen kazadan sonra, topyekün bir çekirdek erimesi meydana geldi. Kazadan sonra üstü özel betonla kaplanan nükleer reaktördeki atom çubukları hala kor halinde ısı yaymaya devam ediyor.

- Japonya'daki nükleer tehlikenin boyutları nedir?
Atom santralındaki olası bir nükleer sızıntının insan sağlığını etkilemesi, radyasyonun süresi, türü ve yoğunluğuna bağlı. Radyasyon, insan sağlığı açısından iki türlü zarara yol açabiliyor. Biri hemen, diğeri de yıllar sonra ortaya çıkabiliyor. Yüksek dozajda radyasyon ışınlarına maruz kalanların, kan ve guatr kanseri hastalığına yakalanma riski daha yüksek. Kötü huylu tümörler, yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Nükleer sızıntıyla doğrudan temas halinde olan insanlarda, hücre ve savunma sistemi bozuluyor. Bunun sonucu olarak ateş, mide bulantısı, deride ve ağız bölgesinde yanık, saç dökülmesi, iç kanama gibi belirtilerden ölüme kadar varan komplikasyonlar ortaya çıkıyor. 1986 yılında Çernobil'de meydana gelen nükleer facia nedeniyle Rusya, Beyaz Rusya ve Ukrayna'da şimdiye kadar yüzbinlerce insanın öldüğü tahmin ediliyor. Fukuşima'daki facia, özellikle Japonya, Çin ve güneydoğu Asya bölgesinde ölümlere yol açabilir.

- Japonya'da meydana gelen nükleer kaza, uluslararası tehlike sınıflandırmasına göre hangi seviyede?
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu İAEA, nükleer kazalarda 0 ile 7 arasında bir tehlike sınıflandırması yapıyor. ABD'de 1979 yılında meydana gelen kazanın tehlike sınıfı "5" olarak açıklanırken Çernobil faciası "7" olarak sınıflandırılmıştı. Japonya'daki nükleer kazadan sonra ise tehlike sınıfı şimdilik "4" olarak açıklandı.

- Felaket bölgesindeki insanlar, radyasyona karşı kendilerini nasıl koruyabilirler?
Federal Alman Işınlamadan Koruma Dairesi (BfS) uzmanlarının verdiği bilgiye göre, en iyi koruma yöntemi, radyasyon tehlikesinin olduğu bölgenin tahliye edilmesidir. İyot hapları da, radyasyon ışınlarına karşı insan sağlığını koruyor. Havadaki mikroplardan korunmak için takılan ağız maskesi ise, radyasyon ışınlarına karşı etkili değil. Ayrıca nükleer sızıntının olduğu bölgede yetiştirilen meyve ve sebzelerde uzun bir süre için sağlığı tehdit eden radyasyon artıkları ihtiva edebileceği için bunlar kesinlikle tüketilmemelidir.

- Japonya'daki radyasyon tehlikesi Avrupa'yı nasıl etkiler?
Sızıntı sonucu ortaya çıkan radyoaktif parçalar, genellikle rüzgarla birlikte yayılır. Rüzgarla yayılan mesafe uzadıkça ve alan genişledikçe, radyoaktif yoğunluk azalır. Yağmur, havanın radyoaktif parçacıklardan arınmasını sağlar. Özellikle Pasifik Okyanusu'ndaki yağmurla arınarak, Japonya'dan Avrupa'ya kadar gelebilecek radyosyonlu bulutun yoğunluğunun, çevreye ancak çok düşük seviyede zarar verebileceği belirtiliyor.

- Avrupa'da yaşayanlar şimdiden iyot hapı kullanmalı mı?
Alman eczacılar, doktor veya resmi makamların talimatı ve tavsiyesi olmadan, iyot hapların alınmamasını öneriyorlar. Hava veya gıda maddelerindeki radyasyonlu iyot maddesinin guatrda birikmesini önleyen iyot haplarını ancak, radyasyonlu bulutların Avrupa'ya ulaşması halinde alınması halinde yararlı olacağı vurgulanıyor. Aksi takdirde iyot hapları özellikle 45 yaş üzerindeki yetişkinlerde, guatr hastalık riskini artırabilir.