Afganistan için ”İstanbul Süreci” başlıyor

İstanbul süreci, Afganistan’ı merkez alan ve bölgedeki bütün ülkeleri kapsayan ilk ve tek girişim olarak niteleniyor. Afganistan’ın sınır ve bölge komşuları ile destekçi ülkeler ve uluslararası kuruluşların temsilcilerinin katıldığı konferansta, Afganistan’ın sınır ve bölge komşusu 13 ülke, Afganistan için siyasi ve güvenlik, ekonomi, eğitim, kültür ve yasal alanlarda alınan bir dizi güven artırıcı önlemi içeren bir belge üzerinde de anlaştı.

Belgedeki önerilerin 2012 yılının Haziran ayında Kabil’de dışişleri bakanları düzeyinde yapılacak bir sonraki konferansa kadar değerlendirilmesi kararlaştırıldı. Belgede yer alan bazı teklifler, bazı ülkelerin önlemlere yabancı olmaları, bir kısmının ise mevzuatının açık olmaması nedeniyle gönüllülük esasına dayandırıldı. Belgede ortaya konulan ortak ilkeler arasında, uluslararası ilişkilerde BM’nin merkezi rolü teyit edilirken, devletlerin toprak bütünlüğüne saygı, içişlerine karışılmaması, Afganistan’ın egemenliği, birliği ve toprak bütünlüğüne saygı ile istikrarı ve barışına destek, ülkelerinin gelişimi ve inşasında Afgan hükümeti ve halkına sürekli destek, terörizmin her türlüsü ve aşırıcılıkla mücadele, teröristlerin saklanabileceği güvenli bölgelerin oluşmasının önlenmesi gibi genel ilkeler benimsendi. Belgede, Afgan mültecilerin ülkelerine dönüşünün kolaylaştırılması ile uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığı ile mücadeleye destek verilmesi prensibi de benimsendi.

Söz konusu belgede, Afganistan Yüksek Barış Konseyi Başkanı ve eski Devlet Başkanı Burhaneddin Rabbani’ye yapılan suikast kınanırken, Afgan ulusal uzlaşı sürecinin Afganistan anayasasına ygun şekilde, Afgan makamları tarafından yönetilmesi ilkesi benimsenerek, Afganistan Yüksek Barış Konseyinin çabalarının destekleneceği vurgulandı. Afganistan’da görev yapan Uluslararası Güvenlik Destek Gücü ISAF’ın 2014’e kadar görevini tümüyle Afgan ulusal güvenlik güçlerine devretmesi sürecinin desteklenmesi yönünde kararların ele alındığı belgede, kolluk kuvvetleri ve adli birimler arası işbirliğine vurgu yapıldı. Önlemler arasında, terörle mücadelede istihbarat da dahil bilgi değişimi yapılması, etkili sınır kontrolleri sağlanmasında Afganistan ile komşuları arasında işbirliği önerileri ile afet konularına hazırlık ve işbirliği konusu yer aldı.

Bölgesel işbirliğini destekleyen paragrafların yer aldığı belgede, Şangay İşbirliği Örgütü, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam İşbirliği Teşkilatı gibi diğer bölgesel inisiyatif ve örgütlerin önemine vurgu yapıldı. Ekonomik anlamda ise bölge içinde tercihli ticaret alanlarının oluşturulması imkanlarının aranması ve mali suçlarla mücadelede bilgi, belge değişimi gibi konuların da ele alınması önerileri yer alıyor. Afganistan’ın içinde yer aldığı demiryolu hatlarının eliştirilmesi de belgede gündeme getirilirken, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası gibi kurumlardan destek alınmasıyla hayata geçecek projelerle bölgedeki enerji nakil hatları konusunda işbirliğinin önemine işaret ediliyor.

Belgede su yönetimi, tarım ve sulama alanlarında da bazı öneriler getiriliyor. Eğitim alanında öğrenci değişim programlarının ve demokratik gelişim, karşılıklı anlayış, barış ve hoşgörünün itici gücü olan kitlesel medyanın rolünün desteklenmesi kararı alındı. Kültür alanında ise barış ve hoşgörü dini İslam’ın gerçek doğasının insanlara doğru bir şekilde aktarılmasının önemine vurgu yapıldı. Belgede yasal alanda ise vizelerin kolaylaştırılması gibi konular yer alıyor.

Belgeyi kabul eden 13 ülke arasında Afganistan ve Türkiye ile birlikte Çin, Hindistan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Rusya, Suudi Arabistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Birleşik Arap Emirlikleri yer alıyor. Belge, Avustralya, Mısır, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Norveç, Polonya, İspanya, İsveç, İngiltere, ABD gibi destekçi ülkeler ile BM, AB, NATO, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı, AGİT, Şangay İşbirliği Teşkilatı, AGİK, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı gibi uluslararası kuruluşların temsilcileri tarafından da destekleniyor.