ABD'de staj ve çalışma fırsatı

- USEH ne zaman kuruldu?

1999 yılında kuruldu.

- Yurtdışı kariyer danışmanlığı gibi bir sektör nereden aklınıza geldi?

Ben Bilkent Turizm Otelcilik mezunuyum. Okuldan sonra Amerikan Otelciler Birliği ve Başkent Üniversitesi'nde turizm otelcilik konusu üzerine eğitmenlik yapıyordum. O dönemde de öğrencilerin yurtdışına yoğun bir ilgisi vardı. Biz de Amerikan Otelciler Birliği ile bir proje geliştirip bu çocuklara yazın yurtdışında nasıl staj yaptırabilirz diye düşündük. O zaman bir arayışa girdik ve yurtdışında partner bir kurum bulup ilk olarak 1999 yılında 98 öğrenciyi ABD'ye uluslararası otel zincirlerine staja gönderdik.

USEH'in Yönetim Kurulu Başkanı Burçin Türkkan ve Başkan Yardımcısı Semih Zencirli ile hem yurtdışında nasıl çalışmaya gidilebildiğini, maaşları, şartları, orada kalabilme olanaklarını hem de öğretmenlerle ilgili yeni başlattıkları uygulamayı konuştuk...

Yurtdışında eğitim ve çalışma olanakları ile ilgilenenler birçok firmanın bir araya geldiği ve bugün başlayıp 22 Şubat'ta sona erecek olan Educatürk fuarını ziyaret edebilir. Fuar Lütfü Kırdar Rumeli Fuar alanında yapılıyor.

- Sonra?

Sonra da Aralık 99'da USEH'i kurduk. Öncelikle ağırlıklı turizm otelcilik öğrencilerini yurtdışına staja ve çalışmaya gönderiyorduk ama diğer branşlarda da önemli bir talep olduğunu gördük. Sonuçta yurtdışı deneyimi Türkiye'de kariyer açısından önemli bir olay.

Önce ABD ile başladık, sonra Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya'da genç profesyoneller için hem staj hem de çalışma olanağı sunmaya başladık.

- Useh'in büyüklüğü nedir şu anda?

2001'de ABD'deki ofisi açtık. Asıl amacımız Türkiye'den gönderdiğimiz öğrencilere destek olmaktı. Ama ben 2003 itibariyle orada daha fazla kalmaya başladım. İşverenlerden gelen talep artmaya başlatınca biz de yayılmaya başladık. Şu anda 17 ayrı ülkede temsilciliğimiz var ve birçok ülkeden partnerlik talebi geliyor. Dünyanın birçok ülkesinden öğrencileri ve profesyonelleri çalışma, staj ve eğitim amaçlı olmak üzere birçok farklı ülkeye gönderiyoruz.

- Türkiye'de öğrenciler mi daha çok geliyor mezunlar mı?

Şimdiye kadar yurtdışına staja veya çalışmaya gönderdiklerimizin yüzde 60'ı yeni mezun, yüzde 40'ı da öğrenci.

- En çok hangi ülkeye gönderiyorsunuz?

En çok ABD'ye gönderiyoruz. Sonra Kanada ve Avustralya geliyor.

- Neden en çok ABD?

Çünkü genelde insanlar ABD'de çalışmanın burada kendilerine daha fazla avantaj sağladığını düşünüyorlar. Ayrıca management ve marketing gibi kavramların babaları hep ABD'de çıkmıştır diye düşünüldüğü için ilgi daha yüksek oluyor. Avrupa'da ücretsiz eğitim mümkün olduğu halde ABD daha fazla tercih ediliyor.

- Diyelim ki birisi size gelip ben yurtdışında çalışmak istiyorum veya yaz döneminde staj yapmak istiyorum dedi. Süreç nasıl işliyor?

Bize başvuranları biz önce mülakata alıp biz değerlendiriyoruz. Kabul edersek davet ediyoruz, ona çalışabileceği yerlerle ilgili alternatifleri sunuyoruz. O da kabul ederse evraklarını getirip teslim ediyor, sonra da 6-8 haftada yerleştirmeyi yapıyoruz.

Staj için başvuranları 3-4 ay, çalışmak için başvuranları da 12-18 ay arası yurtdışına gönderebiliyoruz.

- Yurtdışında çalışabilmenin şartları nedir?

Eğer üniversite öğrencisi ise not ortalaması en azından 2 olacak. Ayrıca orta düzeyde İngilizcesi olacak. Bu ingilizce mülakatları da biz yapıyoruz zaten.

- Bu iş için size ne kadar ödüyorlar?

Yaz stajı programı 1200 dolar. Bunun içerisine kişinin işe yerleştirilmesi, oryantasyonu, vize evrağını hazırlanması, sağlık sigortası ve sürekli danışmanlık giriyor. Haricinde ise uçak bileti ve pasaport-vize masrafları var. Ama pasaport bu programlar dahilinde daha ucuza çıkarılabiliyor.

- Hepsini toplarsak?

Başlangıç masrafı ilk gittiklerindeki cep harçlığı da dahil olmak üzere 2 bin 500 dolar.

- Konaklama?

Yaz stajında gelecek olanların kalacağı yerler genelde işletmeye ait oluyor. Yoksa biz ayarlıyoruz.

- Peki ne kadar kazanabiliyorlar?

3-4 ay çalışıp aylık 1500-2500 dolar arası kazanıyorlar. Dolayısıyla bazı insanlar cebinde önemli bir para ile geri dönebiliyor. Ayrıca çalıştıkları süre boyunca ikinci iş de yapabiliyorlar.

- Ağırlıklı ne için gidiyorlar?

Bir kısım para için gidiyor. Gideyim, paramı biriktirip seneye tekrar gideyim diyor. Yurtdışındaki iş deneyimlerini artırmak istiyor. Çünkü orada kazanılan deneyimler çok önemli.

Bazıları da dilini geliştirmek için gidiyor. Sonuçta sadece bir dil programına gitmenin maliyeti yüksek. Bu şekilde çalşarak hem dillerini geliştirip hem de para kazanıp kendilerini finanse edebiliyorlar.

- Peki dünyada önemli bir kriz var. Bu durum ABD'deki işveren talebini olumsuz etkilemiyor mu?

Özellikle üretim sektöründe büyük sıkıntı var ama hizmet sektörü daha iyi. Biz bu krizden etkilenmedik şu anda. İşverenler çalışacak insanları talep etmeye devam ediyor. Katılacağımız Educaturk fuarına ABD'den birçok işveren gelecek mesela. Orada isteyenler işverenlerle karşılıklı konuşma fırsatı bulacaklar.

- Yaz stajı için son başvuru zamanı nedir?

Başvurular 1 Nisan'da bitecek. Çalışma ise 15 Haziran'da başlıyor.

- Staja değil de çalışmak için daha uzun süreli gitmek isteyenler?

Uzun dönem programlar için istedikleri her zaman başvurabilirler.

- Uzun programlarda ne kadar kazanılıyor?

1800-2700 dolar arası bir gelirleri oluyor.

- Orada başvuru ücreti nedir?

Başvuru sırasında maliyet staja göre daha yüksek çünkü kalma süresi uzun. 12 aylık program 2900 dolar artı ulaşım masrafı mesela. Ama biz bunun karşılığında onlara 12 ay süreyle çalışma olanağı sağlıyoruz.

- Yurtdışına gidenlerde en büyük problem ne oluyor?

Çok ciddi bir sorun yok ama adaptasyon süresi çok önemli. Onu da aşabilmek oryantasyonda gerçek resmi aktarmak gerekiyor. İnsanlar ABD'yi filmlerdeki gibi düşünüyor ve aslında en büyük sorun da oradan çıkıyor. ABD bir Hollywood değil. Orada bazı şehirler var ki, çocuk İstanbul'dan geldiyse büyük hayal kırıklığına uğruyor. 'Ben böyle olduğunu zannetmemiştim, nerede büyük binalar?' diyor. Veya sosyal hayat bazı yerlerde çok zayıf. Küçük şehirlerde iki üç tane küçük pub oluyor, o kadar.

Bir ABD'de iş disiplini biraz daha farklı. Stajyerlere Türkiye'de biraz daha müsamaha gösterilir ama orada öyle bir şey yok. Başlangıç saati 8.00 ise siz de 7.50'de orada olacaksınız. Stajyersiniz diye kimse sizi tolere etmez. İki uyarıdan sonra sözleşmeyi feshediyorlar.

- İngilizce konusunda?

Evet, bazen dil konusunda da problem çıkabiliyor. Burada ne kadar İngilizce okusanız da ne kadar İngilizce bilseniz de ilk gittiğinizde aksanlar konusunda zorluk yaşanabiliyor. Bazen bir hamburger bile sipariş edemeyebiliyorlar. O nedenle ilk etapta bulundukları işletmede problemler yaşayabiliyorlar.

- Siz orta İngilizce yeter dediniz ama bu iş hayatında nasıl yeterli olabiliyor?

Pozisyona göre... Biz sizi ingilizce mülakata alıp iki gün sonra seviye sonucunu gönderiyoruz. 'Bu seviyeye göre size şu şu iş fırsatlarını sunabiliriz' diyoruz.

Mesela bazen birisi geliyor, ben resepsiyonda çalışacağım diyor. Ama siz İngilizcesine bakıyorsunuz, o departman için yeterli değil. Biz de o zaman kişinin İngilizcesine göre otelin başka bölümleri için yönlendirme yapıyoruz. Biz açık açık bunu söylüyoruz ve baştan konuşuyoruz. Çünkü gittiken sonra bir pozisyon değişikliği yapılması bizim başarısızlığımızdır.

- Çalışmak için gidenler orada kalabiliyor mu?

Evet kalabilirsiniz, ama bu A seçeneği. Sürekli kalabilmeniz için işletmenin sizi beğenmesi, sizin için çalışma vizesine sponsor olması gerekir. Bu durumda 7 seneye kadar kalabilirsiniz, sonra işletme green card'a sponsor olursa istediğiniz kadar kalabiliyorsunuz.

- Vatandaş mı oluyorlar yani?

Yok hayır, oturma ve çalışma hakkı kazanıyorlar. Burada önemli olan çalışanın çok başarılı olması ve çalıştığı şirkete katma değer sağlaması.

- Sizden gidenlerden ne kadarı kaldı mesela?

Bizim stajyerlerimizden yüzde 40'ı başarılı olup orada kalma hakkı kazandılar. Oralarda da giderek yükseldiler ve şimdi bizden stajyer alıyorlar.

- Yurtdışına öğretmen götürme işi nereden çıktı?

Birçok bölümden çocuklar yurtdışına gidip çalışmak istiyor ama bazıları için pozisyon yok. Bunlardan biri de öğretmenlerdi. Çok başvuruyorlardı ama pozisyon yok. Ben daha sonra bir araştırmaya girdim ve öğrendik ki ABD hükümeti öğretmenler konusunda büyük bir açık bekliyor. Yakın zamanda 2 milyon öğretmen açığı olacak.

Bu nedenle yurtdışından öğretmen alma imkanı getirdiler. Bunu belirli organlar yapabiliyor. Biz önce özel bir kurumla çalışmayı düşündük fakat daha sonra bir devlet organizasyonunun bunu sağladığını keşfettik. AIPT adındaki bu kurum, ABD'de öğretmenlere 1-3 yıl arası çalışma fırsatı sağlıyor. Biz de onlarla çalışıyoruz.

- Başvuracak öğretmenlerde hangi şartları arıyorsunuz?

Öncelikle Toefl sınavından 530 alması ve üç yıl tecrübeli olması gerek. Ama öğrenciyken yaptığı stajlar da tecrübe olarak kabul ediliyor. Mesela 3 ve 4'ncü sınıflarda staj yapmış olsun, mezun olduktan sonra da 1 yıl çalışsın yeterli.

- Sonra?

Uygun şartlarla gelenlere biz de İngilizce pratik mülakatı yapacağız ve yeterli görülürse onay vereceğiz. Sonra evraklarını bize teslim ettiğinde 6 hafta içinde yerleştirme yapılacak. Sözleşmesi gelecek ve orada tüm şartlar orada yazıyor olacak.

- Toefl'dan 530 alana siz niye bir daha sınav yapıyorsunuz?

Çünkü bazen Toefl'dan 600 alan öğrenci oluyor ama bir bakıyorsunuz konuşamıyor. Akademiği iyi ama pratiği yok. Ee bu işte de pratik biraz önemli.

- Geçemezse?

İki ay sonra yeni bir mülakat şansı tanıyoruz.

- Maaş ne olacak?

Yıllık 30 bin ile 45 bin dolar arası maaş alacaklar. Okula göre değişiyor.

- Nerede kalacaklar?

Bazı okulların anlaştığı apart siteler olacak, oralarda kalabilecekler. Ya da kendisi bir yer seçecek. Konaklama bedeli gidenlere ait olacak.

- Size ne ödüyorlar?

Süreye göre değişiyor. 12 ay için 3850 dolar, 24 ay için 4950 dolar, 36 ay için de 5950 dolar.

- Hangi branşlarda öğretmen göndereceksiniz?

Matematik, fizik, kimya, biyoloji öğretmenleri ve özel ihtiyaçlı, engelli öğrencilerin eğitiminde uzmanlaşmış kişiler...

- ABD'nin hangi bölgelerine göndereceksiniz?

Tüm ABD geneline göndereceğiz. Zaten kişi bölge tercihini belirtebiliyor bize. Ama eğer şehirle ilgili bir kıstasınız varsa bu sizin işe giriş sürenizi uzatır. Seçenekleri açık tutarsanız daha hızlı yerleşebilirsiniz.

- Önerdiğiniz okulu beğenmeme şansları var mı?

Şöyle oluyor, kişiye mülakata girmeden okulu gösteriyoruz ve inceleme fırsatı veriyoruz. Eğer kabul ederse ve mülakattan geçerse gitmek zorunda. Çünkü bu iş çocuk oyuncağı değil. Ama okulu veya bölgeyi beğenmeyip mülakata girmeme hakkı da var. O zaman başka seçenek bakıyoruz.

- Kaç öğretmen kontenjanı var?

Şu anda sınırsız.

- Sizin hedefiniz nedir?

İlk yıl için en az 300 öğretmeni yerleştirmeyi hedefliyoruz.

- Belirli bir yaş sınır var mı?

O konuda ABD çok esnek. 40 yaşına gelmemiş olan herkes başvurabilir.

Bu arada şöyle bir durum da var, öğretmenler eşli ve çocuklu gidebiliyor. Eşi ve çocuklarının da işlemlerini yapabiliyoruz. Sadece bu programa ait bir özellik bu. Alacağımız C2 vizesi ile öğretmenin eşi de ABD'de çalışabiliyor olacak.