ABD, Montrö'yü delecek iddiası

Rusya ile Gürcistan arasındaki ?atışmanın ardından, insani yardım götürdüğü gerek?esiyle Çanakkale ve İstanbul boğazlarından ge?en ABD gemileri tartışmaları alevlendirdi. Adının a?ıklanmasını istemeyen üst düzey bir yetkili, 22 Ağustos'ta boğazlardan ge?ip Karadeniz'e a?ılan, sonrasında ise dönüş yapıp 1 Eylül'de yeniden boğazlardan ge?erek Ege'ye a?ılan 74 bordo No'lu 'MC Faul' adlı ABD savaş gemisinin dönüş hazırlığında olduğunu bildirdi. Yetkili, 'MC Faul'un 12 Eylül'de tekrar boğazlardan ge?erek Karadeniz'e a?ılacağını kaydetti.

Çanakkale Onsekiz Mart ?niversitesi (ÇOM?) Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü ve Biga İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Başkanı Do?. Dr. Yücel Acer ise ABD'nin Rusya'ya gözdağı vermek amacıyla hileli bir formül hazırlayıp, Montrö'ye göre gemilerin Karadeniz'de 21 gün kalabilme kısıtlamasını ortadan kaldırmaya ?alıştığını ileri sürdü.

Gümrükteki uygulamaların benzerindeki gibi 'girdi- ?ıktı' yapacak ABD askeri gemilerinin Karadeniz'de kalıcı olmaya ve Rusya'yı tehdit etmeye hazırlandığını iddia eden Do?.Dr. Acer, şunları söyledi:
"Karadeniz'e kıyısı olmayan bir ülke konumundaki ABD, Montrö'ye göre savaş gemilerini burada sadece 21 gün tutabilir. Ancak bu 21 günlük süre her bir gemi i?in ge?erli. Dolayısıyla Karadeniz'deki bir ABD Savaş gemisi, boğazlardan tekrar ?ıkış yaparak Ege denizine a?ılır ve sonra tekrar giriş yaparsa, bu 21 gün o gemi i?in tekrar başlamış olur. Yani bir ABD savaş gemisi, Karadeniz'de 21 gün kaldıktan sonra, artık bir kez daha oraya giremez diye bir şey söz konusu değil. Karadeniz ve boğazlardan ?ıktıktan hemen sonra aynı gün veya ertesi gün tekrar boğazlara girip Karadeniz'e ?ıkarak tekrar 21 gün süreyle burada kalabilir. Bu boşluğu kullanarak hileli bir formül uyguladığı a?ık?a ortada olan ABD, Karadeniz'de sürekli olarak askeri gemi bulundurmayı kararlaştırmış gözüküyor. Ama? burada Rusya'ya gözdağı vermek şeklinde yorumlanabilir."

'MC Faul' adlı geminin geri dönme hazırlığının bu tezi doğruladığını savunan Do?.Dr. Acer, gideceği liman hakkında bilgi vermeyen ABD gemilerinin Rodos ya da diğer Ege limanlarında kısa süre bekleyip yeniden boğaz ge?işi yaparak 21 günlük süre elde edebileceğini söyledi. Do?.Dr. Acer, "Böylelikle ABD, Montrö'den sonra Karadeniz'de sürekli savaş gemisi bulundurarak bir ilke imza atmış olacak" dedi.

TATBİKATÇILAR D?N?YOR

Bu arada, NATO tatbikatı nedeniyle Romanya'nın Köstence Limanı'na gittiği belirlenen İspanyol, Alman, Polonya ve ABD savaş gemileri i?in de ge?erli sayılan 21 günlük sürenin bitimine günler kalırken, 14 ve 15 Eylül tarihlerinde bu gemilerin Karadeniz'den ?ıkıp Ege'ye a?ılmak üzere Türk boğazlarından ge?iş planı yaptıkları belirlendi.

Köstence Limanı'nda bulunan ABD bayraklı 50 bordo No'lu Taylor adlı savaş gemisi i?in ise 15 Eylül tarihine kadar geri dönüş planı gözükmüyor. Bu arada, 6 Eylül'de de Bulgaristan bayraklı 'Gordi' adlı savaş gemisinin Ege'den Çanakkale boğazına giriş yapacağı belirtildi.

Karadeniz'e ?ıkan ABD savaş gemileri

-22 Ağustos 2008 günü ard arda iki savaş gemisi Çanakkale boğazına girdi. ABD Savaş gemisi MC Faul ile Polonya Deniz Kuvvetlerine ait General Plasky, Çanakkale ve İstanbul Boğazlarını ge?erek Karadeniz'e ?ıktı. Polonya bayraklı savaş gemisi gidiş limanı olarak, NATO tatbikatına katılmak üzere Romanya'nın Köstence Limanı'nı gösterirken, ABD savaş gemisi Çanakkale VTS Müdürlüğüne gideceği liman hakkında bilgi vermedi.

-24 Ağustos 2008 günü ABD Sahil Güvenlik gemisi 716 borda numaralı Dallas, Çanakkale VTS Müdürlüğüne insani yardım malzemesi taşıdığını beyan edip Karadeniz'e ?ıktığı bilgisini vermişti. Bu gemi o tarihten bu yana Gürcistan'da bulunuyor.

-25 Ağustos 2008 günü ABD savaş gemisi USS Taylor, NATO tatbikatı i?in Romanya'nın Köstence Limanı'na doğru yol aldığını bildirerek Karadeniz'e ?ıktı.

-1 Eylül 2008 günü, dönüş yolundaki ABD savaş gemisi MC Faul, Karadeniz'den ?ıkıp boğazları ge?erek Ege'ye a?ıldı.

-2 Eylül 2008 günü US Naval Ship Pathfinder isimli T-AGS-60 bordo No'lu ABD savaş gemisi Çanakkale ve İstanbul boğazlarını ge?erek Karadeniz'e a?ıldı.

-3 Eylül 2008 günü ise ABD'nin 6. filosuna komuta kontrol eden LCC- 20 bordo No'lu USS Mount Whitney, Karadeniz'e a?ılmak ve Gürcistan'a gitmek üzere Türk boğazlarını ge?ti.

Montrö ne diyor

Montrö'ye göre, gemilerin Karadeniz'deki 21 gün kalabilme kuralı, askeri gemileri kapsayan bölümün 13. maddesinde şöyle dile getiriliyor:
"Savaş gemilerinin boğazlardan ge?mesi i?in, Türk hükümetine diplomasi yoluyla bir ön bildirimde bulunulması gerekecektir. Bu ön bildirimin olağan süresi 8 gün olacaktır. Ancak, Karadeniz kıyıdaşı olmayan devletler i?in bu sürenin 15 güne ?ıkartılması istenmeğe değer sayılmaktadır. Bu ön bildirimde gemilerin gidecekleri yer, adı, tipi, sayısı ile gidiş i?in ve gerekirse, dönüş i?in ge?iş tarihleri belirtilecektir. Her tarih değişikliğinin 3 günlük bir ön bildirim konusu olması gerekecektir. Gidiş i?in ge?işte boğazlara girişin, ilk ön bildirimde belirtilen tarihten başlayarak 5 günlük bir süre i?inde yapılması gerekecektir. Bu sürenin bitiminden sonra, ilk ön bildirim i?in olan aynı koşullar i?inde yeni bir ön bildirimde bulunulması gerekecektir. Ge?iş sırasında, deniz kuvvetinin komutanı, durmak zorunda olmaksızın, Çanakkale Boğazı'nın ve İstanbul Boğazı'nın girişindeki bir işaret istasyonuna, komutası altında bulunan kuvvetin tam kuruluşunu bildirecektir."

Tonaj aşımında Rusya'nın onayı gerekli

Montrö'nün askeri gemileri kapsayan 15'inci maddesinde, 'Boğazlarda transit olarak bulunan savaş gemileri taşımakta olabilecekleri u?akları; hi?bir durumda kullanamayacaklardır' denirken, 16'ncı maddesinde de "Boğazlarda transit olarak bulunan savaş gemileri, avarya ya da geminin teknik yönetimine bağlı olmayan bir aksaklık durumları dışında, ge?işleri i?in gerekli süreden daha uzun süre boğazlarda kalamayacaklardır" ifadesine yer verildi. 18'inci maddenin (d) fıkrasında, "Karadeniz kıyıdaşı olmayan bir ya da birka? devlet, bu denize, insancıl bir ama?la deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, toplamı hi?bir varsayımda 8 bin tonu aşmaması gerekecek olan bu kuvvetler, iş bu sözleşmenin 13. maddesinde öngörülen ön bildirime gerek duyulmaksızın, koşullar i?inde Türk hükümetinden alacakları izin üzerine, Karadeniz'e girebileceklerdir" denirken, sonrasındaki koşulların anlatıldığı bölüm ise şöyle devam ediyor:

"öngörülen toplam tonaj dolmamışsa ve gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj aşılmayacaksa, Türk hükümeti, kendisine yapılmış olan istemi aldıktan sonra en kısa süre i?inde bu izni verecektir; sözü ge?en toplam tonaj daha önce kullanılmış bulunuyorsa ya da gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj aşılacaksa, Türk hükümeti, bu izin isteminden, Karadeniz kıyıdaşı devletleri hemen haberli kılacak ve bu devletler, haberli kılındıklarından 24 saat sonra bir karşı görüş öne sürmezlerse, ilgili devletlere istemlerine ilişkin olarak verdiği kararı en ge? 48 saat i?inde bildirecektir. Karadeniz'e kıyıdaş olmayan devletler deniz kuvvetlerinin, Karadeniz'e bundan sonraki her girişi ancak öngörülen kullanılabilir toplam tonajın sınırları i?inde yapılacaktır. Karadeniz'de bulunmalarının amacı ne olursa olsun, kıyıdaş olmayan devletlerin savaş gemileri bu denizde 21 günden ?ok kalamayacaklardır."