50 yılın öyküsü

BAVULLARI rüya doluydu. Gurbete gidiyorlardı. İstanbul Sirkeci tren garından davul zurnalarla uğurlandılar. İstanbul’dan trene bindiklerinde, hepsi de kısa vadeli bir gurbet yolculuğuna çıktıklarını düşünüyordu. Zaten evden ayrılırken, çabuk geri dönmeleri anlamında arkalarından su dökülmüştü. Ancak bugün bu yolculuğun üzerinden 50 yıl geçti. Türkiye’den Almanya’ya işgücü göçü 30 Ekim 2011’de 50. yılını dolduruyor. “Türkiye Almanya İşgücü Göçü Anlaşması” 30 Ekim 1961’de imzalandı. Ancak Türkiye’den Almanya’ya işgücü göçü bu tarihten daha önce başladı. O nedenle anlaşmaya geriye dönük olarak “1 Eylül’den itibaren geçerlidir” ibaresi konuldu.

11 NOLU PERONA İNDİLER
17 Şubat 1961’de Türk ve Alman iş ve işçi bulma kurumları arasında her yıl Almanya’ya çeşitli iş kollarında çalıştırılmak üzere 2-3 bin Türk işçisi gönderilmesi konusunda anlaşmaya varıldı. Bu tarihten itibaren Alman firmaları Türkiye’den işçi getirmek için harekete geçti. Ford fabrikasında çalışmak üzere Türkiye’den ilk işçi kafilesi 26 Ekim 1961 sabahı Münih tren garında, 11 numaralı perona indi. Bu tarihten itibaren Almanya’ya Türk işgücü göçünün öyküsü de başladı. 1961 yılında Türkiye’den Almanya’ya bin 500 civarında işçi geldi.

ALMANYA'DA DURUM
Münih Belediye Arşivi kayıtlarına göre, 1954 yılında Almanya genelinde bir milyonun üzerinde işsiz vardı. Ancak Almanya hızlı bir ekonomik kalkınma sürecine girdi. 1955’te yüzde 12’lik bir ekonomik büyümeyle Almanya dışarıdan işgücüne ihtiyaç duydu ve ilk olarak İtalya’yla 1955’te işgücü sözleşmesi yaptı. Bunu 1960’da İspanya ve Yunanistan, 1961’de Türkiye, 1963’te Fas, 1964’te Portekiz, 1965’te Tunus ve 1968’de eski Yugoslavya ile yapılan işgücü sözleşmeleri izledi.

TÜRKİYE'DE DURUM
İşgücü sözleşmesinin imzalandığı 1961’de Türkiye’de nüfusun yüzde 77’si tarımla uğraşıyordu ve işsiz sayısı 8 milyon civarındaydı. Türkiye’de nüfusun yüzde 44’ü bir okul mezunuydu, ancak Almanya’ya gelenlerin yüzde 80’inin diploması vardı. 30 Ekim 1961’de Türkiye ile Almanya arasında işgücü sözleşmesinin imzalanmasıyla binlerce kişi Almanya’ya gitmek için iş ve işçi bulma kurumlarına müracaat etti. Türkiye’den işçileri Almanya’ya getirmek için Sirkeci tren garından haftada iki gün tren kalkıyordu. Sirkeci garı Almanya’ya gidenler ve onları uğurlamak için gelenlerle dolup taşmaya başladı. Bunun üzerine Sirkeci garında yolcuları ve uğurlayanları ayırmak için demir parmaklıklar konuldu. İçi işçi dolu trenler pazartesi ve perşembe sabahı saat 5’te Münih tren garında 11 numaralı perona giriyordu. 55 saatlik bir yolculuktan sonra yorgun argın Münih tren garına inen Türk işçiler, bir tercüman eşliğinde 11 numaralı peronun yanındaki sığınağa götürülüyor, burada yiyecek ve içecek verildikten sonra Almanya’da işbaşı yapacakları işyerlerinin bulunduğu kentlere dağıtılıyordu.

AKIN AKIN MÜNİH'E
Münih tren garına Türkiye, İtalya, Yunanistan ve İspanya’dan göçmen işçi akıyordu. Bazı günlerde gara 3 bin işçi iniyordu. Belediye arviş kayıtlarına göre 1961’de Münih tren garına bin 200 Türk, 107 bin İtalyan, 21 bin 500 Yunanlı geldi. 1961-1973 yılları arasında 800 bin Türk Almanya’ya göçtü. Bunun 600 bini resmi yolla geldi, geri kalanı ise kendi girişimiyle gelenlerdi. Aynı dönem içinde 240 bin Türk Almanya’dan geri döndü. Listede Almanya’ya gelmek için bekleyen Türkler’in sayısı bir süre 1 milyonu aştı ve bekleme süresi ise 7 yılı buluyordu. Almanya’ya 1956’dan 1973 yılına kadar bu ülkelerden 5,1 milyon işçi geldi. 1973 yılında işçi alımı durduruldu.