50 Soruda Sosyal Güvenlik Reformu - 31/40

30. Özel Sağlık Sigortası olanlar GSS kapsamına girmek zorunda mı? Kişilerin tercih hakkı olacak mı? GSS sosyal sigortacılık ilkelerine dayanmaktadır. Yani kişilerin sağlık güvencesine girmeleri kendi isteklerine bırakılmamaktadır. Bu sayede zenginlerden fakirlere, sağlıklı olanlardan hasta olanlara, bekar olanlardan evli ve çocuklu olanlara, gençlerden yaşlılara kaynak transferi gerçekleşmektedir. Ancak bu şekilde sosyal devletin sağlık alanında yaşama geçirilmesi mümkün olmaktadır. Sistem isteğe bağlı yapıldığında, zengin olanlar, genç olanlar, bekar olanlar, sağlıklı olanlar sistemden çıkmayı tercih edecektir. Bu durumda Genel Sağlık Sigortası sisteminin mali yükü çok daha fazla artacaktır. Ayrıca, toplum bireyleri arasındaki çok önemli bir dayanışma olanağı da kaybolacaktır. Ancak, sistem ayrıca özel sigorta yaptırmak isteyen vatandaşlarımızı engellememekte, bu kişilere asgari ücretin % 10 u kadar prim muafiyeti sağlamaktadır.

31. Sağlık konusunda sık sık gündeme gelen yolsuzluklara son verilecek mi? Bu konuda neler planlandı? Tüm vatandaşlara eşit, aynı standartta, ayrımcılığa son verecek şekilde tasarlanan Genel Sağlık Sigortası sistemi yolsuzlukların da önlenmesinde en önemli araç olacaktır. Bu amaçla kurulacak bilgi işlem altyapısı ve elektronik provizyon sistemi sağlık ödemeleri ile ilgili kişi bazında, zamanında ve doğru veri elde edilmesini sağlayacak ve yolsuzlukların önlenmesinde çok önemli rol üstlenecektir.

32. Sosyal yardımlar konusunda ne tür yenilikler getirilecek? Sosyal yardımlar, sosyal güvenlik sistemimizin en önemli bileşenlerinden birisi. Çünkü düşük ücretler nedeniyle oluşan düşük emekli aylıkları bir süre sonra kişilerin geçimini sağlamakta yetersiz kalmaktadır. Bu ise, hükümetler üzerinde emekli aylıklarının arttırılması yönünde baskı yaratmaktadır. Ancak, emeklilik sistemi içinde yer alan herkes muhtaç olmadığı gibi, muhtaç olanlar da aynı ölçüde muhtaç değildir. Yapılan zamlar vergilerden ya da borçlanma yoluyla karşılandığı için, emekli aylığı almayan kişiler aleyhine eşitsizlik de yaratmaktadır. Bu nedenle sosyal sigorta sisteminin mutlak surette sosyal yardım sistemiyle tamamlanması gerekmektedir. Bu sayede kişilerin muhtaçlık düzeyine göre vergilerden desteklenmesi mümkün olacaktır. Ayrıca tüm muhtaç vatandaşlarımızı kapsayan, kişileri sosyal yardım almaksızın yaşamlarını sürdürmelerini sağlayacak politikalar da yaşama geçirilecektir. Sosyal yardımlar ve primsiz ödemelere ilişkin yasa tasarısı Bakanlığımızca hazırlanmış, ilgili Kamu kurumlarının ve sosyal tarafların görüşlerine açılmıştır. Görüşler tamamlandıktan sonra tasarı Başbakanlığa sevk edilecektir.

33. Reform sosyal yardımlar ve primsiz ödemeler alanında neler öngörmektedir? Reformun getireceği en önemli yeniliklerden bir sosyal yardımlar ve primsiz ödemeler konusundadır. Yoksulluk nesilden nesle aktarılan bir olgudur ve yoksulluğun çocuklar üzerinde yarattığı olumsuz etkileri sonradan telafi etmek hiçbir şekilde mümkün değildir. Bu anlayış temelinde devam eden çalışmalarda temel amaçlardan ilki, sosyal yardımlar için kullanılan kamu kaynağını objektif yararlanma ölçütlerine bağlı olarak adil ve ulaşılabilir kılmaktır. Bu amaçla fakirlik testlerinden faydalanılması planlanmaktadır. İkincisi, sosyal yardımlardan yararlanmayı, öngörülen şartları taşımaları halinde her muhtaç vatandaş için bir hak olarak tanımlamak, yardımları bütçe imkanları çerçevesinde ve muhtaçlık düzeyi esas alarak belirlemektir. Ayrıca, mükerrer yardımları önleyerek bu alana ayrılan kaynakların daha etkili kullanılmasını sağlamak amacıyla sosyal yardımlardan yararlananlarla ilgili ulusal ölçekte merkezi bilgi sistemi ve bilgi yönetim sistemi geliştirilmesi planlanmaktadır.

34. Yapmayı planladığınız sosyal yardımlar nelerdir? Bunlardan kimler yararlanabilecek? Yardım tutarları ne kadar olacak? Tasarı ile çocuk yardımı ve iş edindirme yardımı ilk defa getirilmektedir. Mevcut 2022 sayılı kanun ile yapılmakta olan 65 Yaş aylığı ve özürlü aylığı aynen ödenmeye devam edilecektir. Ayrıca halen yeşil kart kanunu ile yapılan sağlık yardımları, Genel Sağlık Sigortası kapsamında primi Devlet tarafından ödenmek suretiyle sürdürülecektir. Çocuk yardımı ile yoksul ailelerin çocuklarını yoksulluğun yol açtığı risklere karşı korumak, yoksulluğun nesilden nesile geçmesini önlemek ve yarattığı olumsuz etkileri bertaraf etmek amaçlanmaktadır. İş edindirme yardımı ile işsizliğin en yaygın olduğu grubu oluşturan, küçük bir destek ve eğitimle becerilerinin geliştirilmesi mümkün olan genç mezunlarımıza destek olunması amaçlanmaktadır. Sosyal yardımların tutarının hesaplanmasında bu tasarı ile yeni bir sistem getirilmektedir. Başvuran kişinin yaşam düzeyi tespit edilecek, yaşam düzeyi istediği sosyal yardım türüne göre belirlenen sosyal yardım eşik değerin altında ise, aradaki fark sosyal yardım olarak ödenecektir.

35. Kişiler birden fazla kurumdan sosyal yardım alabiliyor. Bu da kaynakların kötü kullanılmasına ve diğer yardıma muhtaç kişilerin mağdur olmasına neden oluyor. Bu sorunu nasıl çözeceksiniz? Kamu kaynağı kullanan diğer kuruluşlar sosyal güvenlik sistemi içerisinde oluşturulacak veri tabanından provizyon alacaklardır. Bu sayede aynı kişiye birden fazla yardım yapılması önlenecektir. Ayrıca, elde edilecek verilerle sosyal yardımlara ilişkin doğru politika ve stratejiler geliştirilecektir.

36. Vatandaşlarımız sürekli sosyal yardıma muhtaç mı yaşayacak? Kişilerin kendisine ve ailesine bakabilecek hale getirmek için ne tür politikalar uygulamayı düşünüyorsunuz? Yapılacak yardımlar konusunda bir felsefe değişikliği söz konusudur. Yapılacak sosyal yardımların kişileri bu yardımlarla yaşamaya alıştırabilecek nitelikte olmamasına dikkat edilmektedir. Bu çerçevede, tüm Avrupa’da da uygulanan aktif sosyal politika araçları ile kişilerin toplumdan dışlanması önlenecek, yardım alanların kendi geçimlerini sağlamalarını başarmaları için eğitimler ve çalışma imkanları sağlanacaktır. Kısaca amaç, toplumsal dışlanmayı ve sağlanacak yardımlarla kişilerin sosyal yardım sisteminden faydalanma ihtiyacını ortadan kaldırmaktır.

37. Üç sosyal güvenlik kurumun tek çatı altında birleşmesinin anlamı nedir? Yeni sosyal güvenlik sistemi sadece mevcut kurumları tek çatı altında birleştirmeyecek, mevcut sosyal güvenlik kurumlarına mensup sigortalılar arasındaki hak ve yükümlülük farklılıklarını ortadan kaldıracaktır. Tüm vatandaşlarımız hak ve yükümlülükler bakımından eşit oldukları yeni bir sosyal güvenlik sisteminde yaşayacaktır. Bir diğer ifadeyle, “tek çatı” sadece idari anlamda değil norm birliği anlamında olacaktır. Ayrıca,, bütün vatandaşlarımıza aynı kalitede hizmet sunulacaktır. Diğer taraftan kurumlar tek bir çatı altında birleştiğinde ortak veri tabanı sayesinde sosyal güvenlik sisteminin tamamı ile ilgili güvenilir veri toplanacak. Bu sayede Kurumun zamanında ve doğru sosyal güvenlik politikaları üretebilme yeteneği artacaktır. Bu durum denetim ve kontrollerin etkinliğini de artırarak prim ödemede ve kayıt dışı istihdamdaki kayıp ve kaçakları azaltacaktır.

38. Yeni Sosyal Güvenlik Sistemindeki yapıyı anlatır mısınız? Mevcut sosyal güvenlik sistemi vatandaşların çalışma statülerindeki farklılıklara göre kurgulanmış bir sistemdir. Gerek emeklilik, gerekse sağlık sisteminde 5 ayrı yasayla sigortalı vatandaşların hak ve yükümlülükleri tanımlanmakta ve sistem 4 ayrı kurum tarafından idare edilmektedir. Kabaca SSK işçiler, Emekli Sandığı memurlar, Bağ-Kur kendi nam ve hesabına çalışan sigortalıların işlemleri ile ilgilenir. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ise SSK ve Bağ–Kur’un koordinasyondan sorumludur. Sosyal Güvenlik Reformunun getirdiği en önemli yenilik, vatandaşlar arasında ayrımcılığa yol açan bu farklı uygulamalara son verilmesidir. Reformla birlikte kamu yada özel sektörde, bir işverene bağlı yada serbest çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın, çalışan bütün vatandaşlar için eşit haklar ve yükümlülüklerin söz konusu olduğu tek bir emeklilik sistemi ve tüm vatandaşlar için tek bir genel sağlık sigortası kurulması temel amaçtır. Yeni emeklilik sisteminde zorunlu ve isteğe bağlı sigortalılık ülke gerçeklerine uygun bir biçimde yeniden tanımlanmaktadır. Herkesi kapsamı içine alan bir genel sağlık sigortasının oluşturulması tasarlanmaktadır. Bunlar tek bir merkezden yönetilecektir. İsteğe bağlı sigortalılık ülke gerçeklerine uygun olarak yeniden tanımlanmıştır. Tarım işlerinde süreksiz olarak çalışanlardan, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanlardan, gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt olanlardan ve ev hizmetlerinde çalışanlardan aylık kazançları prime esas asgari aylık kazancın altında olan vatandaşlar isteğe bağlı sigortalı olabileceklerdir. Ayrıca, isteğe bağlı sigortalılıktan yararlanacak vatandaşların durumlarına uygun, bir takvim yılı içinde olmak kaydıyla esnek ödeme olanakları da getirilmekte, böylece prim ödeyemedikleri dönemler için borçlarının birikmesi önlenmiş olmaktadır.

39. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yapısı nasıl olacaktır? Reformun dördüncü bileşeni mevcut üç kurumun yerini alacak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun oluşturulmasıdır. Yeni kurum “vatandaşın değil bilginin” birimler/kurumlar arasında dolaşmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bürokrasiyi en aza indirerek vatandaşların memnuniyetini artıran bir hizmet sunumu anlayışını hakim kılmak, sosyal güvenlik reformun en önemli başarı göstergelerinden biridir. Hızlı ve yerel hizmet sunumunun sağlanması bir diğer temel amaçtır. Ülke çapında “tek noktadan hizmet” anlayışına dayalı çalışacak, hizmeti vatandaşın ayağına kadar götüren Sosyal Güvenlik Merkezleri kurulması planlanmaktadır. İlçe bazında örgütlenecek merkezler ile vatandaşlar sosyal güvenlikle ilgili her türlü işlemi kolaylıkla yapılabilecektir. Mevcut kurumların alt yapıları da kullanılarak, daha yetkin ve daha kapsamlı bir bilgi sisteminin oluşturulması tasarlanmaktadır. Gerekli verilerin zamanında toplanabilmesi ve işlenerek bilgiye dönüştürülebilmesi, yeni kurumun doğru ve zamanında politika üretilebilme becerisini, bir başka ifadeyle sosyal güvenlik sistemini yönetme becerisini artıracaktır. Diğer taraftan denetim yapısının güçlendirilmesi Kurumun bir diğer temel hedefidir.

40. Şu anda SSK’lı olan bir kişi üç kurum birleşince hangi kuruma tabi olacaktır? Üç kurum birleştirildikten sonra ister kamuda ister özel sektörde çalışsın, çalışma statüsüne bakılmaksızın tüm vatandaşlar yeni sosyal güvenlik kurumuna tabi olacaklardır.