15. yüzyıla ait Osmanlı belgesi Berlin’de sergilendi

ALMANYA’nın başkenti Berlin’de Avrupa’daki en eski Osmanlı temliknamesi ortaya çıktı. Temlikname, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Güler Doğan Averbek’in yürüttüğü ‘Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti’ projesi kapsamında yapılan çalışmalar sırasında geçen yaz aylarında tespit edilerek Berlin Devlet Kütüphanesi’nde düzenlenen bir etkinlikte sergilendi. Doğan Averbek, Osmanlı padişahları tarafından verilen beratın bir çeşidi olan ve mülk ihsan edildiğini gösteren temliknamenin 2. Murat’ın ilk saltanatı dönemine ait ve bu türde Avrupa’nın en eski belgesi olduğunu söyledi. 

2. MURAT TARAFIN VEZİR FAZLULLAH PAŞA’YA VERİLMİŞ
Beratın Hicri 845 (Miladi olarak 1441) tarihini taşıdığını belirten Doğan Averbek, içerik olarak da 2. Murat tarafından dönemin veziri Fazlullah Paşa’ya devlete sağladığı yararlar neticesinde bugün Bulgaristan sınırları içinde kalan Saruhan Sancağı’na bağlı Batıkon köyünün tüm müştemilatıyla verildiğini gösterdiğini anlattı. Doğan Averbek, “Bizim için eski olması belgeyi önemli kılan bir unsur. 2. Murat döneminden çok fazla bu türde esere sahip değiliz bugün. Şahitlerin isimleri oldukça dikkat çekici. Çandarlı Halil Paşa var aralarında. Yine burada Osmanlı idari teşkilatı açısından öne çıkan bir husus var. Biz o tarihte henüz defterdar makamının tesis edilmiş olduğunu görüyoruz. Bu da tabii belgeyi yine önemli kılan unsurlardan biri” dedi.

‘SÜREKLİ NAKLEDİLDİĞİ İÇİN ÇOK YIPRANMIŞ’
Doğan Averbek, “Bunlar şahıslara verilen belgeler olduğu için şahıs bunu kendisi muhafaza ediyor. Tabii üst tarafına bir deri yapıştırmış, özellikle tuğra bölgesini koruyabilmek için. Bu sayede tuğra korunmuş. Sürekli katlanarak taşındığından, sürekli şahıslardan şahıslara nakledildiği için de çok yıpranmış. Kat yerleri çok yıpranmış. Bunların sonraki tarihlerde yırtılmaması ve yazının daha fazla zarar görmemesi için düzleştirilerek muhafaza edilmesi lazım” diye konuştu. Doğan Averbek, Berlin Devlet Kütüphanesi’nde 1300’den fazla kayıtsız Türkçe yazma bulunduğunu ifade ederek, “Üniversitemin desteğiyle yazmaların her biri için tespit fişini oluşturabilmek amacıyla buraya geldim. Bunu da temliknameyi onların arasında gördüm. Kataloglanmadığı için şu an araştırmacıların kullanımına kapalı. Ama oluşturduğumuz tespit fişiyle ve restore edildikten sonra incelemeye açık hale gelecek” diye konuştu.

‘BELGEYİ BULUNCA BÜYÜKELÇİLİĞE BİLDİRDİM’
Averbek, belgeyi gördükten sonra ilgili yetkililere ve Türkiye’nin Berlin Büyükelçiliği’ne bilgi verildiğinin altını çizdi. “Burada belgeyi gördüğümüz zaman içinde bulunduğu durum çok içimizi acıttı” diyen Doğan Averbek, Berlin Büyükelçiliği Eğitim Müşaviri Prof. Dr. Cemal Yıldız’ın konuyla ilgilendiğini, yapılan görüşmeler sonucunda Berlin’deki iş insanı Vahap Bayram’ın katkılarıyla 15. yüzyıla ait olan belgenin restore edileceğinden memnuniyet duyduğunu kaydetti. Bu belgenin Berlin Devlet Kütüphanesi’nin mülküne girmiş olduğuna ve bunu buradan almanın mümkün olmadığına dikkati çeken Doğan Averbek, şimdi en azından iyi muhafaza edilmesinin sağlanabileceğini ve araştırmacıların erişimine açılabileceğini dile getirdi.

DİJİTAL OLARAK DA YAYIMLANACAK
Doğan Averbek, eserin restorasyonunun yaklaşık 6 ay süreceğini söyledi. Eğitim Müşaviri Yıldız da bu kütüphanede Osmanlı dönemine ait, değişik tarihlerde, kaynağı ve buraya ne şekilde geldiği bilinmeyen çok sayıda belge bulunduğunu, bazılarını Doğan Averbek’in çözümlediği bu belgelerin yayımlanacağını aktardı. Yıldız, belgelerin restorasyondan geçtikten sonra kullanıma açılacağını ve dijital olarak da yayımlanacağını anlattı. Bu tarihi eserlerin restorasyonunu, aynı zamanda sanatsever iş insanı Vahap Bayram’ın üstlenmesinden dolayı kendisine teşekkür eden Yıldız, başka iş insanları ve sanatseverleri de arzu etmeleri durumunda eserlerin restorasyonu için kütüphane yetkilileriyle buluşturabileceğinin altını çizdi.

GELECEK NESİLLER İÇİN ÖNEMLİ
Yıldız, burada ayrıca 1916’da İstanbul’da basılmış Türkçe-Almanca bir sözlüğü tespit ettiklerini, bunun da bir yayınevinde basılacağını söyledi. Bunların uzmanlık isteyen araştırmalar olduğunu vurgulayan Yıldız, sahadaki uzmanların bu eserleri araştırması gerektiğini, bu yıl 10 civarında eserin restorasyonunu gerçekleştireceklerini aktardı. İş insanı Bayram da tarihi sevdiğini, bu tür eserler gelecek nesiller için önemli ve faydalı olduğu için bu faaliyetleri desteklediğini kaydetti.