Girişimci ile yatırımcı arasındaki ilişkinin bir evlilikten farkı yoktur. İki taraf da uzun vadeli olarak kendi çıkarlarını gözetiyor olsa da bu iş birliğine yükledikleri manevi anlam ve alınan risklerin boyutları düşünüldüğünde duygusallıkla mantıksallığın iç içe geçtiği ve yer yer çatıştığı bir ilişki türünden söz ettiğimizi unutmamalıyız.
İlişkinin bu doğası gereği, iki taraf da tıpkı bir evlilikte olduğu gibi birbirleri hakkında kamuoyu önünde kötü konuşmak istemez ve diğer yazılmamış kurallara riayet ederler. Dolayısıyla kulağa her ne kadar tuhaf gelse de yaşamdaki yol arkadaşınızı seçerken gösterdiğiniz özeni yatırımcınızı seçerken de göstermeniz uzun vadede bu ilişkinin verimliliği üzerinde etkili olacaktır.
O halde gelin bugün biraz bir girişimcinin, yatırımcısını seçerken nelere dikkat etmesi gerektiği üzerine konuşalım.
Ülkemizde çok az yatırımcı (melek yatırımcı, venture capital ve kurumsal yatırım şirketleri) bulunduğundan, şu aralar yatırımcıların girişimcileri seçtiği bir iklimdeyiz. İdeal durumda seçen taraf ile seçilen tarafın yer değiştirmesi gerekir. Biz ideal duruma göre düşünelim ve girişimcinin yatırımcısını seçebildiği bir geleceğe yönelik olarak sıralayalım tavsiyelerimizi.
Yatırımcınızı seçerken, mutlaka onun önceki girişimleri ile temasa geçin. Yatırımcının daha önce yatırım yaptığı girişimler yatırımcı adayınızı tavsiye ediyorsa, adaylığın ilk aşamasını geçmiş demektir. Tavsiye edilmiyor, bilakis kötüleniyorsa o adaydan uzak durun.
DENEYİMSİZ YATIRIMCI, TÜRÜNÜN EN TEHLİKELİSİDİR
Her girişimcide olduğu gibi her yatırımcıda da bir yaşam yolculuğu mevcuttur. Bu yolculuğun henüz başlarında olması, yatırımcının elbette ki suçu değildir fakat bir girişimci olarak size denk geldiyse, onu asla “lead investor” dediğimiz ana yatırımcı rolü ile donatmayın. Deneyimsiz yatırımcının öncelikle birkaç tur “co-investor” (eş yatırımcı) olması daha makbuldür. Deneyimsiz yatırımcıyı tanımak ise çok kolaydır, bilgisi olmadan fikri varsa ve deneyimsiz olduğunu kabul etmiyorsa o yatırımcı deneyimsiz bir yatırımcıdır.
BU BİR ORTAKLIK SÖZLEŞMESİDİR
Girişimci ile yatırımcı arasındaki evliliğe benzer ilişkinin yapısal niteliği ortaklık sözleşmesidir. Bu sözleşmeye titizlikle yaklaşmak zorundasınız. İşler iyi gittiğinde bu sözleşmeye dönüp bakmazsınız. Fakat işler bir anda kötüye döndüğünde hukuk profesyonellerinin bakacağı ilk yer bu sözleşmedir. Sözleşmenizi tasarlarken kafanızda farklı senaryoları canlandırın. Ayrılık nasıl olur, hisse nasıl satılır, yeni yatırımcı nasıl ortaklığa girer, ileri bir zamanda değerleme nasıl oluşturulur gibi soruların yanıtını bu dönemde vermeye çalışın ve çözümlerinizi ortaklık sözleşmesine mutlaka yazın. Henüz girişimci ile yatırımcı arasındaki ilişki yeni başladığından anlaşmazlıkların çözümü soğukkanlılıkla sağlanabilir. Fakat ileri safhalarda bunun mümkün olmadığını göreceksiniz.
REFERANS TALEBİNE YUVARLAK YANIT VERMEYİN
Yatırımcınız hakkında başka biri sizden referans istediğinde hiçbir zaman yuvarlak ifadeler kullanmayın. Eğer yatırımcınızdan memnun değilseniz, kişisel sınırlar içerisine girmeden neden memnun olmadığınızı açık ve net bir şekilde anlatın. Söylemlerinizde ne kadar net olursanız farklı insanlar nezdinde uyandıracağınız güven de o kadar net olur. Uzun vadeli en önemli kazancınızsa size duyulan güven olacaktır. Yatırımcı ve girişimci arasında uzun vadeli güven ilişkisi her şeyden daha önemlidir. Kısa vadeli çıkarları her zaman ikinci planda tutun.
CİCİM AYLARI
Bir anlaşma sağladınız. Yatırımınız geldi. Basın açıklaması yapıldı. Birlikte yemekler yediniz ve tek konuştuğunuz konu geleceğin herkes için ne kadar güzel olacağı üzerine. Bu dönem yanıltıcıdır. Gerçekler her zaman girişimci ile yatırımcı ilişkisinin sonunda yaşanır. “Çıkış” vakti geldiğinde anlaşma aynı samimi paylaşımlar yapılıyorsa işte o zaman bu iyi bir girişimci-yatırımcı ilişkisidir diyebilirsiniz. Yanlış yaratılan beklentiler beklenmedik sorunlara yol açar. Tıpkı evliliklerde olduğu gibi...