Maalesef 1990’larda yaşanan “Medya savaşları”nda kötü bir tablo vardı. Eğer bugün ilkelere, meslek etiğine bağlılık gazeteciliğin düsturu haline geldiyse biraz da o günlerin getirdiği deneyimlerin sonucu.
Artık gerilerde kalmış olan “Medya savaşları” kavramını, 11 Ekim’de Hürriyet’in manşetinde gören okurlar, nedenini kavrayamamış olabilir. O nedenle “Medya savaşı tuzağına düşmeyiz” açıklamasına nasıl gelindiğini okurlara aktarma ve meslek etiği açısından değerlendirme zorunluluğu doğdu.
“Dekolte krizi”, AKP Sözcüsü Hüseyin Çelik’in, 6 Ekim Pazar günü Beyaz TV’de katıldığı bir programda, “Dün bir kanaldaki yarışma programında, sunucu öyle bir kıyafet giymiş ki olmaz bu yani. Kimseye karıştığımız yok ama çok aşırı” sözleriyle başladı. Cumartesi akşamı sadece ATV’de kadın sunucu vardı, o da Veliaht programını göğüs dekoltesi olan bir elbiseyle sunan Gözde Kansu! Çelik isim vermese de onu kastettiği açıktı.
İlk haber, 7 Ekim Pazartesi günü Hürriyet internette, “Gözde Kansu işten çıkarılacak mı?” başlığıyla girdi. Bu haberde yapımcı Caner Erdem’in görüşleri de yer almıştı. Aynı gün birçok internet sitesi de kullandı bu haberi. 8 Ekim Salı günü haber Milliyet, Posta, Radikal, Vatan, Taraf ve Cumhuriyet gazetelerinde çıktı. Hürriyet’in basılı versiyonunda ise tek satır yoktu; Hürriyet internet Çelik’in açıklamasını ve ATV yöneticilerinin sözlerini haberleştirmişti.
9 Ekim Çarşamba günü ilk kez bu konuyu haberleştirdi Hürriyet. “Dekolte krizi büyüyor” başlıklı haberde Kansu’nun işten atılması ve Çelik’in açıklaması yer alıyordu. Hürriyet.com.tr’nin yanı sıra Posta, Radikal, Taraf, Cumhuriyet ve Birgün gazetelerinde de konuyla ilgili haberler vardı.
En çok yankı uyandıran ise Ayşe Arman’ın, Kansu ile yaptığı söyleşiydi. Söyleşinin Hürriyet’te yayımlandığı gün olan 10 Ekim’de, Sabah’ın sürmanşetinde “Bayat oyunları millet yutmuyor” başlığının altında “ATV’nin eğlence programı Veliaht’taki yayımcılık tasarrufunu siyasi gündemle harmanlayıp bel altı vurmak isteyen Hürriyet yine açığa düştü” deniliyordu. Sonraki iki gün de Sabah’ın sürmanşeti Hürriyet’e yönelik suçlamalara ayrıldı. Perşembe günü üç, cuma günü dört yazarın köşelerinden Hürriyet’i suçlaması, 90’lardaki “Medya savaşları”nı çağrıştırıyordu.
Hemen söyleyeyim, Hürriyet’in
haberlerinde üslup ve yaklaşım sorunu göremedim. Çelik’in sözleri ile Kansu’nun işten çıkarılmasına odaklanmış, ATV’yi hedef almayan duru haber metinleriydi. Ancak Sabah’ın “ATV’nin ya da yapımcı kuruluşun görüşünü yansıttınız mı?” eleştirisinde haklılık payı var. ATV yöneticileri üç gün boyunca aranmalarına rağmen yanıt vermemişler; yapım şirketinin açıklamasına Hurriyet.com.tr’de yer verilmiş ama bu açıklama basılı gazetede de olmalıydı. Söyleşideki dolaylı aktarım yetmez.
Sabah’ın “Hani etik, hani yayın ilkeleri” başlığı, Hürriyet’in yaptığı gibi “Yayın İlkeleri” hazırlayacağının işareti mi acaba?
‘Işığı sönen habercilik’
OKUR Temsilcisi olarak yanıt aradığım ilk soru, “Dekolte krizi haber mi” sorusuydu. Evet, yanıtı vermekte tereddüt etmedim; bağımsız hiçbir gazeteci de etmez. Bir kadın sunucunun “iktidar partisi sözcüsünün dekoltesine müdahalesinin ardından işten çıkarılması” haberdir. Kamuda başörtüsü yasağını kaldıran iktidarın, kadının kıyafet özgürlüğüne bakışını ortaya koyan bir gelişmeydi bu kriz. Öğrenilmesinde kamu yararı olduğu çok açık.
Şaşırtıcı olan, Sabah’ın bu olayda haber değeri görmemesi bence. Dahası krizin AKP ile ilişkisinin üzerini örtme çabası içine girip, Hürriyet’i suçladıkları metinlerde bile Çelik’in sözlerini yok saymaları. Ne yazık ki, Sabah okurları bu krizin Hürriyet’in haberleriyle değil, Çelik’in sözleriyle başladığını öğrenemedi; onun sözlerini okuyamadı.
Yazılanlar kadar yazılmayanlar da gazeteciliğin niteliğini gösterir. Sabah’ın iktidara değen kimi haberleri görmezden gelmesi yeni değil. Hatırlarsınız, Okur Temsilcisi Yavuz Baydar’ın işten çıkarılmadan önce Sabah’a yönelttiği son eleştirisi “Gezi Parkı olaylarında haber değeri” görülmemesiydi. Baydar bugün o köşede yazabilseydi, “... ışığı sönen habercilik” başlığını tekrarlaması gerekecekti.
Savunmada ölçü kaçınca
DEKOLTE krizi, gazetelerin o medya grubunun televizyonlarının tanıtım bülteni haline gelmesinin yanlışlığını bir kez daha gösterdi. Sabah gazetesi, ATV’nin (hatta yapım şirketinin) savunma bülteni gibi çıkıyor. Grup televizyonunun yaşadığı krize, dışarıdan bir göz gibi yaklaşamıyor.
16 Eylül’de bu köşede yayımlanan “Bizim grubun dizileri” başlıklı yazıda, gazetelerin kendi gruplarındaki televizyonların dizilerinin tanıtımını yapmasını eleştirmiştim. Gazetelerin grup televizyonlarıyla ilgili kayırmacı yayınlarının güvenilirliklerine darbe vurduğunu anlatmaya çalışmıştım.
Editoryal olarak grup televizyonlarından bağımsız davranamayan gazetelerin, onların yaşadığı olumsuzluklardan zarar görmeleri kaçınılmaz. Zira taraf olarak bakılınca savunma adına nesnellik kayboluyor, kimi zaman da ölçü kaçıyor; çelişkili yazılar çıkabiliyor. Örneğin Sabah Genel Yayın Yönetmeni Erdal Şafak, “Biz kadın bedeni üzerinden gazetecilik yapmayı özgürlük ambalajına sarılmış gayri ahlaki zihniyet olarak algılıyoruz” diye yazdı. Gerçi bu krizde mesele “kadın bedeni üzerinden gazetecilik” değil “kadın bedeni üzerinden siyaset” ama hadi onu bırakalım! Sabah’ın Günaydın ekinde Yüksel Aytuğ aynı gün, “Göğüsleri başrolde” başlıklı yazısında Gözde Kansu’yu aşağılıyordu. O yazı “kadın bedeni üzerinden gazetecilik” değil miydi?
Hürriyet Dünyası’nın görüşü
SABAH gazetesinin eleştiri ve suçlamalarını Hürriyet Gazete Koordinatörü Emre Oral ve WEB Koordinatörü Bülent Mumay’a sordum. Şöyle yanıtladılar:
“Türkiye’de gazeteciliğin üzerindeki baskılara son dönemde yeni bir boyut daha eklendi. Çeşitli baskı ve sermaye grupları, kendilerini ilgilendiren haberler nesnel biçimde yapıldığında bile, basın yayın organlarını baskı altına almaya, karalamaya başladılar. İstanbul’da çekilmez bir hal alan trafik sorunu işlendiğinde bile ‘Geziciler yine iş başında’ söylemiyle yayın organlarını eleştirmeye çalışıyorlar.
AKP Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik’in açıklamalarıyla başlayan ve bir sunucunun işten çıkarılmasıyla sona eren süreçte de benzer bir tutuma tanık olduk. İktidar partisinin önemli bir isminin bu sözleri ve eleştirdiği sunucunun işinden atılması, dünyanın her yerinde haberdir. Zaten dünya medyasında da haber oldu. Buradan bir ‘medya savaşı’ söylemiyle savunma üretmek, gerçekten bu ülkede yaşayanların zekâsına hakarettir.
Hürriyet Dünyası olarak, gazetede ve internet sitemizde sürecin tüm aşamalarını, bütün aktörleriyle konuşarak okuyucularımızla paylaştık. ATV yetkililerinin hiçbiri, sorularımıza yanıt vermedi. Bunun dışında yapımcı firmadan, mağdur edilen sunucuya kadar sürecin tüm unsurlarıyla görüşüp, yaşananları en nesnel haliyle haberleştirdik. Bu süreç boyunca haber karartması yapan ve süreç sona erdiğinde ‘Medya savaşı başlatıyorlar’ diyerek ilk kez okurlarını durumdan haberdar eden bir gazetenin, yayıncılık ilkelerini hatırlatması oldukça manidardır. Bu durumun takdirini okurlarımıza bırakıyoruz.”
SABAH OMBUDSMANININ YANITI VE HÜRRİYET OKURLARININ BİLME HAKKI
"Dekolte krizi" nedeniyle yazdığım "Sabah okurlarının bilme hakkı" başlıklı yazıma Sabah gazetesl ombudsmanı İbrahim Altay, gazetesinde "Ombudsman nasıl çalışmalı" başlıklı bir yazıyla yanıt verdi. Yazımda Sabah okurları için dile getirdiğim gibi Hürriyet okurlarının da bilme hakkının ihmal edilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle Altay'ın yanıtını ve bana yönelttiği eleştirileri içeren yazısının linkini veriyorum. Böylece Hürriyet okurları benim yazımla birlikte Altay'ın yazısını da okuyarak, daha sağlıklı ve daha nesnel değerlendirme imkanı bulabilecekler. Sabah'ın da benim yazımın tamamını kendi okurlarına duyurmasını diliyorum.