Pilot ve hostes olmak için rehber

Havacılık sektörü gençlerin ilgisini çekiyor. Bunun en önemli nedenleri ise maaşlarının yüksek olması ve kabin ekibi ile pilotların birçok şehri ve ülkeyi gezme imkanı. Sektör bir taraftan bagaj yükleme işçisinden, pilota, diğer taraftan yolculara yemek hazırlayan aşçılardan uçak-motor elektronik mühendislerine kadar eğitimleri yanında tecrübe ve becerileri farklı personeli bünyesinde barındırıyor.

Havacılık sektöründe birçok alanda istihdam olanağı bulunmasına rağmen en çok talep gören alanlar pilotluk ve kabin memurluğu. Bu iki meslekte de disiplin önemli. Ayrıca yabancı dil bilgisi de olmazsa olmaz. İngilizce’nin çok iyi bilinmesi gerekirken ek olarak başka dilleri de konuşabilme özelliği aranıyor. Bu iki alanda çalışmak isteyenlerde aranan özellikler ve çalışma şartları şöyle:

Her yıl 500 pilot işe alınıyor
Pilotlar sahip oldukları lisanslara göre, havayolu, hava taksi, kargo, ambulans uçak, helikopter, microlight (hafif hava aracı), deniz uçağı ve business jetlerde görev yapabiliyor. Hobi olarak uçmak için hususi pilot lisansına sahip olmak yeterliyken geçimini pilot olarak sağlamak isteyenlerin hususi pilot lisanslarına yönelik uçuş eğitiminden geçmesi veya sınavdan ayrı olarak ticari bir lisansa ihtiyacı oluyor. Türkiye Havayolu Pilotları Derneği Başkanı Gürcan Mantı, özellikle ticari uçuşlar yapan pilotların, yılın 365 günü ve günün 24 saati uçuşları olabileceğinden, çok düzenli mesaisi bulunmadığını söylüyor. Pilotların uçuş görev ve dinlenme süreleri, ilgili yasal talimatlarla düzenleniyor. Mantı, öğrenci pilottan havayolu nakliye pilotuna kadar uzanan farklı pilot lisansları olduğunu söylüyor: “Havayolları, pilot adaylarını işe almadan DLR olarak adlandırılan veya buna benzer testlerden geçirir. Bu testlerden başarılı olmak için adayın görsel hafıza, duyu organları arasındaki koordinasyon, konsantrasyon, temel fizik kavramları, üç boyutlu düşünme, algılama hızı ve geçici bellek gibi kriterler ölçülür. Bu özellikleriniz zayıf ise eğitimlerinizi tamamlasanız bile havayollarında pilot olmanız mümkün gözükmemektedir.”

10 bin liradan başlıyor
Türkiye’de bugün yaklaşık 6 bin pilot bulunduğunu belirten Mantı, bu pilotların yaklaşık bininin yabancı olduğunu söylüyor: “Önümüzdeki 10 yılda her yıl ilave 500 pilota ihtiyaç olduğu hesaplanıyor. Bugün 400 uçağa sahip olan ülkemiz sivil havacılığının, 2023 yılında 750 uçağa ulaşacağı değerlendiriliyor. Bu da hem pilot hem kabin memuru hem de diğer havacılık çalışanlarına talebi artıracaktır.” Mantı, pilot maaşlarının, şirketin niteliği, filosu, network’ü, tarife yapısı, uçuş saatleri ve pilotun kıdemi/tecrübesine göre değişebildiğini söylüyor: “Bir havayolunda görev yapan ikinci pilotların maaşları ortalama 10 bin TL civarında iken, kaptan pilot maaşları 20 bin TL’den başlıyor. Sosyal haklar ve izin hakları yönünden her işletmenin yasalara aykırı olmayacak şekilde uygulama yapma zorunluluğu olup THY’de bu haklar pilotların da üye olduğu sendikanın imzaladığı Toplu İş Sözleşmesi ile belirleniyor.”

Türk Hava yolları da (THY) temmuz ayında yetiştirilmek üzere 500 II. Pilot aday adayları aradığına dair ilan verdi. Aranılan özellikleri karşılamaları hâlinde Türk Hava Yolları bünyesinde eğitim görmeye hak kazanmak için değerlendirmeye kabul ediliyor.

Pilot olmak için neler gerekir?

1. Pilotluğa engel herhangi bir sağlık probleminin bulunmaması
2. Teorik bilgi gerekliliklerinin karşılanması (yer derslerinin tamamlanmasından ve belirli sayıda sınavlardan geçilmesi)
3. Uçuş eğitiminin tamamlanması (Ticari ve Hususi Pilot Eğitimleri Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş Uçuş Eğitim Okulları ve Üniversiteler tarafından verilir.)
4. Uçuş tecrübesi Hava aracının tipine göre değişkenlik gösteriyor. Örneğin çok hafif hava aracı (microlight) hususi pilot lisansı için 30 saat uçuş tecrübesi yeterken ticari pilot lisansı için 200 saate kadar değişkenlik gösterebilir.
5. Uçuş sınavının tamamlanması Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilen bir kontrol pilotu gözetiminde uçuş sınavının başarıyla yapılmadı gerekmektedir.
Sadece pilotluk mesleğinde değil havacılık sektörünün bütün çalışanlarının İngilizceye hâkim olması önemli. Eğitim ve sınavlar İngilizce yapılmakta olup mesleki tüm dokümanlarda İngilizce olarak yayınlanmaktadır. Konuşma ve anlama düzeyinde iyi İngilizcesi olmayanların havayolları tarafından işe alınma imkânı yok gibidir.

Avantajları-dezavantajları
Gençlerin pilotluğa büyük ilgi duyduğunu ifade eden Türkiye Havayolu Pilotları Derneği (TALPA) yetkilileri, mesleği seçerken her yönüyle değerlendirme yapılmasının altını çiziyor. İyi bir gelire ulaşmak, değişik ülkelere gitmek, statü sahibi olmak cazip görünse de, pilotluğun bilgi ve tecrübesini artırma, sağlığına dikkat etme gibi zorunluluklarına da dikkat çekiyorlar.

Herkesin istirahat ettiği saatlerde uçuşa gitmek, bayram, yılbaşı, evlilik yıldönümü, çocuklarının doğum günü, mezuniyet törenlerinde ailesinin yanında olamamak, en yakınlarının cenazesine katılamamak, aile bağlarının ve sosyal ilişkilerin zayıflaması, mesleğin tetiklediği hastalıklarla uğraşmak, uçuşların oluşturduğu yorgunluk ve bitkinlik mesleğin zorlu yanları olarak sıralanıyor.

Pilotluk mesleğini seçmek isteyenlerin öncelikle iyi derecede İngilizce bilmesi gerektiğini söyleyen TALPA yetkilileri: “Özel uçuş okullarında eğitim görmek, ortalama 45 bin Euro civarında bütçe gerektiriyor. Bu parayı kredi alarak borçlanan veya aile imkanları ile ödeyen gençler havayolu şirketlerinin sınavlarında başarısız olunca ciddi bir travma yaşıyor. Doğrudan bir havayolu şirketine girip kısa yoldan hedefe ulaşamayanların mutlaka genel havacılıkta tecrübe kazanması gerekiyor. Ancak maalesef bu imkan da ülkemizde son derece kısıtlı. Girdiği DLR/psikomotor sınavlarında ve mülakatlarda başarılı olamayan, havayolunun kendi iç sınav ve eğitim süreçlerinde performans gösteremeyenler bir yandan harcadıkları eğitim parasını düşünürken bir yandan da yıkılan hayalleri ile başbaşa kalıyorlar. Bu nedenle, yolun başında mesleğin zorlukları iyi analiz edilmeli, iyi araştırma yapılmalı, eğitim alınacak uçuş okulu iyi seçilmelidir.”

Kabin memuru sayısı 2018’de iki katına çıkacak
Türkiye’de yaklaşık 10 bin kabin memuru bulunuyor. TASSA Havayolları Kabin Memurları Derneği, 2018 yılında Türkiye’deki kabin memuru ihtiyacının firmalar tarafından verilen uçak siparişleri dikkate alındığında 18-20 bin arası olacağını bekliyor. Bu alanda çalışacak kişilerin dil konusunda kendilerini geliştirmelerini öneren TASSA, İngilizce şart olmak üzere en az bir yabancı dili çok iyi derecede konuşabilmek gerektiğini söylüyor: “Bunun yanı sıra gelişmekte olan uçuş ağları ile paralel olarak Rusça, Çince, Japonca, Korece vb. dilleri bilen kabin memurları da alımlarda öncelik kazanmaktadır.”

Kabin memuru olmak isteyenler, ilgili havayolu şirketlerinde 2,5-3 aylık meslek kursu ve üniversitelerin kabin memurluğu programlarında 2 yıllık meslek yüksekokul eğitimi alabiliyor. Çalışmak için gereken şartlar:

* T.C. vatandaşı olmak
* En az 18 yaşında olmak
* Sağlık yönünden görevini yerine getirmeye uygun olduğunun kontrol edilmesi amacıyla Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş bir sağlık kuruluşunun düzenli aralıklarla muayenesinden geçmiş olmak ve uçuşa elverişlilik ile ilgili sağlık raporunun alınması
* İşletmenin İşletme El Kitabı içerisinde belirtilen usullere uygun olarak görevlerini yerine getirilebilecek yeterlilikte olması (boy, kilo, yaş, adli sicil kaydı, yüzme bilme vb.)
* Yurt içi veya yurt dışında asgari 10 yıllık eğitim veren lise veya benzeri okul mezunu olması.
* İngilizce yeterliliğinin bulunması.
İşe alım süreçlerinde bu özelliklere sahip olan adaylar ile bir sonraki adımda çeşitli sınavlara giriyor. Süreçleri tamamlayan adaylara son teklifler yapılarak eğitim süreci başlatılıyor. Teorik, pratik ve uçuş eğitimi olarak üç bölümü de başarıyla tamamlayan aday, kabin ekibine katılıyor. Firmalara göre farklılık göstermekte birlikte 2 bin liradan başlayarak aylık uçuş saatlerine göre hesaplanıyor.

Avantajları dezavantajları
Mesleğin avantajları arasında dünya kültürlerini yerinde tanıma olanağı, ekip çalışması ve liderlik özelliklerinin kısa sürede kazanılması, hızlı ve etkili sorun çözme becerisi, pratik ve sistemli çalışma becerisi, bir sonraki adımı düşünerek ve planlayarak hareket etme özelliği yer alıyor. Dezavantajları ise düzensiz uyku ve yemek alışkanlıkları, saat farkları ve düzensiz çalışma koşulları, aşırı stres, uzun mesai şartları (günlük 14 saate varan), sosyal hayatın kısıtlanması, özel günlerin mesaide geçmesi (bayram, yılbaşı, doğum günü, vefat vb).

Teknisyen eksiği devam edecek
Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Sertaç Haybat, havacılık sektöründe çalışanlarda aranan özelliklerin başında takım çalışması ve disiplin olduğunu belirtiyor: “Havacılığın büyümesinin önündeki engel yıllar boyu kokpit ekibi açığıydı. Ama son yıllarda açılan birçok uçuş okulu ile bu açık belli sürede kapanacaktır. Bir teknisyene bir hafta boyu hangar kapısının nasıl açılıp kapanacağı eğitiminin verilmekte olduğu dikkate alınırsa ve en az iki yıl sonra teknisyenin tornavidayı eline alabildiği düşünülürse lisanslı teknisyen eksikliği havacılık sektöründe bir süre daha yaşanacaktır.”

Havacılık meslek lisesi açıldı
Antalya’da bulunan Altın Kanatlar Havacılık Anadolu Teknik ve Anadolu Meslek Lisesi 2014-2015 öğretim yılında öğrenci almaya başlayacak. İlk yıl 130 öğrenci alınacak. Lise 1’de Türkiye’deki bütün okullarla ortak dersler okutulacak. Lise 2. sınıftan itibaren 3 bölüme ayrılacak: Uçak bakım, kabin memurluğu ve lojistik. Mezunlar uçak bakımı, kabin hizmetleri, havacılık lojistik, yer hizmetleri gibi alanlarda çalışabilecek. Okula kayıt olmak için ortaokulu bitirmiş olmak yeterli. AYN Grup Yönetim Kurulu Başkanı Muhammed Ali Bülbül, adayların TEOG puanlarının, ruhsal ve fiziki yapılarının havacılığa uygun olup olmadığını göz önünde bulundurduklarını söylüyor: “Havacılık sektörü istihdamı oranı yüksek bir sektör. Filoya katılan her uçak çok genel bir tabirle kendi koltuk sayısı kadar istihdam yaratır. Uzmanların görüşüne göre gelecek 30 yılda daralma yaşanmayacak sektörlerden birisi. Bu alanda iyi eğitim almış, iyi bir yabancı dil alt yapısına sahip, yeniliklere açık, ekip çalışması yapabilme becerisi olan, dikkatli ve odaklanma sorunu olmayan, insan ilişkileri güçlü kişiler havacılık sektöründe çalışabilir. Özellikle yabancı dil, her sektörde olduğu gibi havacılık için de olmazsa olmazlardan birisidir. Aslında sadece İngilizce de değil, kariyerleri için ikinci bir dil öğrenmeleri de önemli.”

Özyeğin ile işbirlikleri var
Pegasus’ta 3.484 kişi çalışıyor. Bu kişilerin yüzde 60’ı lisans ve üzeri, yüzde 12’si ön lisans, yüzde 28’i ise lise ve altı seviyesi okullardan mezun. Ana istihdam alanları kabin, kokpit, teknik ve yer işletme birimleri. Pegasus İnsan Kaynakları Direktörü Didem Egeli, bu sektörde çalışacak kişilerin mutlaka değişime uyum sağlayabilecek esneklikte, sabırlı ve analiz yeteneği kuvvetli olması gerektiğini söylüyor. Ayrıca havacılık sektörü, güvenlik kurallarının hassasiyetle, atlanmadan, ihmal edilmeden uygulanmasını gerektiriyor. Bu nedenle hem esneklik, hem de kuralları eksiksiz olarak uygulamak önemli.

Genç ve kalifiye kişilerin sektöre yetişmesi için çalışmalarda bulunduklarını belirten Egeli, Özyeğin Üniversitesi’nin Sivil Havacılık Yüksekokulu’nda dört yıllık lisans eğitimini tamamlayıp pilot olmaya hak kazananlar arasından belirlenecek adaylara eğitim vereceklerini söylüyor. Eğitimden başarıyla geçen pilotları da ihtiyaç doğrultusunda kadroya alınıyor.