İŞVERENKEN İŞÇİ OLUYORLAR
Öte yandan, sayıları artsa da esnafın yaşadığı pek çok sorun var ve bu sorunlar bazı mesleklerin zamanla azalmasına ve yok olmasına neden olabiliyor. Örneğin, şapkacılık, yorgancılık, dokumacılık, ciltçilik gibi bir zamanlar çok önemli olan bazı meslek grupları bugün yaşayan son temsilcileri tarafından icra ediliyor. Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, esnaf ve sanatkarların yaşadığı en büyük problem olarak sokak aralarında bile peş peşe, kuralsızca açılan zincir marketleri gösteriyor. Sayıları 30 binin üzerinde olan ve her ay artan zincir marketler, bakkal, manav, kasap ve diğer esnafın o sokakta tutunamamasına neden olabiliyor. Hatta, düne kadar iş yeri sahibi olan binlerce esnaf ve sanatkar bugün bir çok zincir markette ve AVM’lerde işçi konumunda çalışmaya başlıyor. Ayrıca, içlerinde bakkal, pastane, lokanta, kasap, lokanta, züccaciye ve kırtasiye gibi yaklaşık 50 ile 70 mesleğin barındırıldığı büyük mağazalar bulunan AVM’ler de çevredeki küçük esnafın büyümesini engelliyor. Vergi ve kira gibi giderlerin artması, dijitalleşme ortamına adapte olamama, esnaf ailelerin çocuklarını masa başı işlere yöneltmesi ve aynı şekilde çocukların da esnaflık yapmak istememesi günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş meslekler kategorisinin açılmasına neden olmuş durumda. Palandöken, esnaf ve sanatkârın yanında çalışacak elemanın meslek öğrenerek ekonomiye büyük katkı sağlayacağının bilinciyle mesleki eğitimin önemine vurgu yapıyor. Bu kapsamda TESK bünyesinde uygulamalı girişimcilik eğitimleri veriliyor. Ayrıca, düşük sermayesi ile krediye her zaman ihtiyaç duyan esnafın krediye ulaşmasındaki engelleri ortadan kaldırmak için de işbirlikler yapılıyor.
Esnaf ve Sanatkarlar Derneği (ESDER) Başkanı Mahmut Çelikus, Türkiye’de esnaf ve sanatkarların durumlarının iyi olmasının, işçinin, memurun ve çiftçinin gelir düzeyinin iyi olmasına bağlı olduğunu belirtiyor. Çelikus, esnaf ve sanatkârların başlıca sorunları olarak ekonomik sosyal ve siyasal sorunlar, teknolojik gelişim, büyük marketlerin çoğalmasıyla birlikte oluşan haksız rekabet, finansman sorunu, yetersiz pazarlama ve mesleki bilgi eksikliği, ağır vergiler, çalışan giderleri ve sosyal güvenlik sistemi, ihracat ve danışmanlık hizmetlerinin yetersiz ve eksik olmasını sıralıyor.
Faik Yılmaz ise, esnaf ve sanatkarın en büyük sorunlarından biri olarak yeterince çırağın olmamasını ve yeni ustaların yetişmemesini işaret ediyor. Yılmaz’a göre, mesleki eğitime yönelik teşvikler artsa da meslek eğitim liselerine ilgi azalıyor ya da sadece derslerinde başarılı olamayan gençler bu liselere yerleşiyor. Yılmaz, oluşan bu yanlış algıdan da kurtulmak gerektiğini vurguluyor.
650 KISA FİLM ÇEKİLDİ
ESDER bünyesinde, esnaf, sanatkar ve KOBİ’leri destekleme amacıyla farklı projeler yürütülüyor. Bu projelerden bazı örnekler şu şekilde:
- KOSGEB işbirliği ile yapılan ‘İnovasyona dayalı genç girişimci’ projesi ile 2.500 gence girişimcilik eğitimi verildi. 10 ilde ‘KOBİ kardeşliği gecesi’ yapıldı.
- Sanayide çalışan gençler için Gençlik ve Spor Bakanlığı desteğiyle sanayinin çırakları, geleceğin yıldızları projesini düzenlendi.
- Esnaf ve sanatkarın önemini ve değerini anlatan 650 kısa film ve belgesel çekimi yaptırıldı. Kaybolan meslekler fotoğraf yarışması ile 1800 fotoğraftan oluşan bir arşiv elde edildi. Esnaf korosu, Türk halk müziği ve Türk sanat müziği dallarında faaliyetlerini icra ediyor.
- Esnaf ve sanatkarlar ile gençler arasında bir köprü kurmak amacıyla yola çıkan Altınkepenk Film Festivali 8 yıldır devam ediyor.
ESNAFA TEMİZ ENERJİ EĞİTİMİ
İSTOSEB, gençleri istihdama dahil olması, kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri canlandırmak, esnafın gelişen teknolojiye ayak uydurabilmesi için Avrupa Birliği ve İstanbul Kalkınma Ajansıyla beraber çeşitli projeler yürütüyor. İSTOSEB’in 2016’da ‘Verimli ve Temiz Enerji’ projesi kapsamında kurduğu Güneş Okulu, İstanbul’daki esnafın enerji verimliliği ve temiz enerji kaynakları konusundaki kapasitesini arttırmayı amaçlıyor. Bu okulda gençlere, tesisatçı, elektrik-elektronik ustalarına, esnaf sanatkarlara güneş enerjisinden elektrik ve ısı kazanma hakkında eğitimler veriliyor. Katılımcıların hızla gelişen bu sektöre yönelmeleri, mümkünse iş yerlerine güneş panelleri kurmaları amaçlanıyor. Ayrıca, yakın zamanda kurulması planlanan ‘Tasarım Okulu’ ile de 16-29 yaş arasındaki gençlere 3D yazıcı ile elbise tasarımı öğretilecek. Uluslararası Çalışma Örgütü’yle ise herhangi bir mesleki becerisi olmayan kişileri meslek sahibi olabilmesini sağlayacak bir proje üzerinde çalışılıyor. Bunların yanında, gençler için girişimcilik kursları düzenlenirken, KOSGEB desteğinden yararlanabilmeleri için de destek veriliyor. Lise ve orta öğrenimde eğitim gören gençleri mesleki eğitime yönlendirebilmek amacıyla kampanyalar yapılıyor. Gençler, uzun süreli işsizler, engelliler, eski hükümlüler gibi iş bulmakta zorlananlara da iş garantili eğitimler veriliyor.