Ağırlıklı battaniyeler ve uyku tulumları çocuklar için tehlikeli mi? ‘Hafif bir baskı bile nefes almalarını zorlaştırabilir’

Ağırlıklı battaniyeler, vücut üzerinde yarattığı rahatlatıcı baskı sayesinde uyku kalitesini artırdığı, uyku süresini uzattığı, uykusuzluk veya kaygı sorununu azalttığına inanan pek çok yetişkin tarafından kullanılıyor. Üretici firmaların birçoğu bebekler, hatta yeni doğanlar için giyilebilir battaniye ve kundaklar da dahil olmak üzere ağırlıklı uyku ürünleri pazarlıyor ama söz konusu çocuklar olunca çok daha dikkatli olmak gerekiyor. Yetişkinler için herhangi bir zararı olmayan bu ürünler, bebek ve çocuklar için olumsuz etkilere neden olabilir.

Peki, bebek ve çocuklar için bu ürünler neden tehlikeli?
Kaç yaşından sonra güvenle kullanılabilir?
Bebeklerin kesintisiz uyumasını sağlar mı?
Yenidoğan döneminde ani bebek ölümü sendromuna neden olabilir mi?

Washington Post'a yer alan habere göre, bu ürünler hiçbir güvenlik standardı olmadan ve güvenli olduklarına dair çok az veya hiç kanıt olmadan satıldığını söyleyen çocuk doktorlarını ve ürün güvenliği uzmanlarını alarma geçirdi.

Biz de ağırlıklı battaniyelerin çocuk ve bebeklerin üzerinde ne kadar etkili olduğunu ve risklerini Çocuk Doktoru Uzm. Dr. Fatih Binboğa, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Bekir Çakmak ve Nörolog Belma Doğan Güngen ile konuştuk.

UYKU TULUMLARI DAHA GÜVENLİ

Uzm. Dr. Fatih Binboğa, bebekler söz konusu olduğunda uyku güvenliği gibi bir kavramın karşımıza çıktığını, 1 yaş altında sağlıklı olduğu düşünülen bazı bebeklerin yataklarında “pozisyonel asfiksi” yaşadıklarını yani yataklarında nefes alamaz şekilde bulunabildiklerini ifade etti.  Bizim ‘ani bebek ölümü sendromu’ diye bildiğimiz bu korkutucu tablonun sebepleri araştırıldığında, yumuşak zemin, ağırlıklı veya normal bir battaniye, yatak ile karyola arasında oluşan boşluğa düşerek sıkışmak, tütün dumanına maruz kalmak, aşırı ısıtılmış bir odada yatmak, bir erişkinin altında nefessiz kalmak, yüz üstü uyumak, yatak içerisinde peluş, yastık, pozisyon vericiler, aşırı eğimli yatak gibi sebeplerin bulunduğunu ve son 25 yıldır bunların üzerine gidildiğini söyleyen Binboğa, ailelerin bu konu hakkında bilgilendirilmesiyle Batı ülkelerinde vaka sayılarında ciddi azalma kaydedildiğini, bu bağlamda 1 yaş altında uyku tulumlarının hem normal hem de ağırlıklı battaniyelerden daha güvenli olduğunu vurguladı.

Ağırlıklı battaniyelerin herkese göre olmadığını söyleyen Nörolog Belma Doğan Güngen, örtüyü kendisi çıkaramayacak durumda olan bebek, çocuk ve yaşlıların bu ürünleri kullanmaması gerektiğini, ayrıca astım, uyku apnesi ve dolaşım sorunları gibi belirli tıbbi rahatsızlıklarla yaşayan kişiler için de battaniyelerin uygun olmadığını belirtti ve ekledi: “Ağır battaniyelerle ilgili 2023 yılında yapılan ve The Journal of Sleep Research dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, ağırlıklı battaniyeler, özellikle 11- 14 yaş arasında dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda uyku ve kaygı sorunlarının tedavisinde farmakolojik olmayan bir müdahaledir.”

DAHA DERİN UYUMAYA YARDIMCI OLUYOR AMA İKİ YAŞIN ALTINDAKİ ÇOCUKLAR İÇİN RİSKLİ

Peki bu ürünler kaç yaşından büyük çocuklar için güvenli diyebiliriz?

Uzm. Dr. Fatih Binboğa, bu ürünlerin uykusuzluk çeken ve uyku sorunu olan insanların daha derin uyumasına ve daha dinlenmiş olarak uyanmasına, özellikle dikkat eksikliği bozukluğu olan çocukların ve erişkinlerin daha sakin bir uyku geçirmesine ve ertesi gün görevlerine odaklanmasına yardımcı olduğunun çalışmalarda gösterildiğini ancak bu ürünlerin iki yaşın altındaki çocukların kullanımı için uygun olmadığını ayrıca astım, uyku apnesi ve klostrofobi gibi rahatsızlığı olan kişilerin de kullanmaması gerektiğini vurguladı.

HAFİF DE OLSA GÖĞÜSE BASKI SORUN YARATABİLİR

Bebeklerin göğüs kafesi sert olmadığı için bu hafif baskı bile nefes almalarını ve kalplerinin düzgün çalışmasını etkileyebilir mi? Özellikle yenidoğan döneminde ani bebek ölümü sendromuna neden olabilir mi?

Binboğa, ağırlıklı battaniyelerin bebeklerde kullanılmasının kesinlikle tehlikeli olduğunu, henüz kaydedilen bir vaka olmasa da, geçmiş yıllarda bu ürünler yokken aileler tarafından pirinç torbası, kiraz çekirdeği torbası gibi ağırlıklarla basınç hissi yaratılmaya çalışıldığını ve bunların sonucunda ani bebek kayıplarının kayıtlara geçtiğini ifade etti.

Bir bebeğin vücudunun doğası gereği bir yetişkininkinden farklı olduğuna ve onun göğsüne herhangi bir ağırlık koymanın sorun yaratabileceğine dikkat çeken pediatri profesörü Rachel Moon bu konuda Washington Post’a şunları söyledi: "Bebekler doğduğunda göğüs kafesi sert değildir ve bu nedenle üzerine baskı yapmak nefes almalarını ve kalplerinin düzgün bir şekilde atmasını zorlaştırır.”

BEBEKLERİN UYKU POZİSYONUNU DEĞİŞTİRMELERİNİ ZORLAŞTIRABİLİR

Bu ürünler bebeklerin güvenli olmayan uyku pozisyonlarını değiştirmeyi zorlaştırabilir. Çocuk doktorları, ani bebek ölümü sendromundan kaçınmak için bebeklerin sırtüstü yatırılmasını öneriyor. Çok küçük bebeklerin üzeri bu ağırlıklı battaniyelerle örtülürse, bebek yüzüstü yuvarlandığında, daha güvenli bir pozisyona dönmesi daha zor olabilir. Ayrıca battaniyenin veya kundakların ağırlıklı kısımlarının yerinden çıkıp bebeğin ağzını veya burnunu kapatması da boğulma riski oluşturabilir.

Genel olarak battaniyeler özellikle bebekler ve küçük çocuklar için bazı riskler içerebilir. Dr. Bekir Çakmak bu riskleri şöyle sıraladı:

Boğulma riski: Yumuşak ve büyük battaniyeler, özellikle bebekler için boğulma riski taşıyabilir. Bebeklerin yüzlerini battaniyeye gömerek nefes alamaz hale gelmeleri mümkündür.

Aşırı ısınma riski: Kalın ya da çok katmanlı battaniyeler bebeklerde ve küçük çocuklarda vücut ısısının aşırı yükselmesine neden olabilir. Bu durum, özellikle Bebeklerde Ani Ölüm Sendromu'na yol açabilir.

Alerjik reaksiyon riski: Bazı battaniye malzemeleri, özellikle sentetikler, çocuklarda alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu reaksiyonlar cilt döküntüleri, kaşıntı ve diğer cilt problemlerini içerebilir.

Dolaşma riski: Uzun ve gevşek ipliklere sahip battaniyeler, özellikle hareketli çocuklarda, kolların veya bacakların dolaşmasına ve hatta boğulma tehlikesine neden olabilir.

Hijyen problemleri: Battaniyeler düzenli olarak temizlenmezse, bakteri ve toz akarları gibi mikroorganizmaların üremesine uygun bir ortam oluşturabilir. Bu durum, çocuklarda alerjilerin ve solunum yolu enfeksiyonlarının gelişmesine neden olabilir.